Đọc thơ Bác
Hoàng Trung Thông
Ngục tối, trái tim càng cháy lửa
Xích xiềng không khóa nổi lời ca
Trăm sông nghìn núi chân không ngã
Yêu nước yêu người yêu cỏ hoa.
Đọc lời thơ Bác tâm hồn Bác
Một tấm gương trong chẳng bụi mờ
Bóng cây đại thụ trùm xanh mát
Cánh rộng chim bằng bay tự do.
Tự do! Gươm súng nào ngăn được
Biển rộng sông dài ý chí cao
Thân ở trong tù, lòng ở Nước
Bay quanh hồn mộng ánh vàng sao.
Khi chim rừng ca rộn núi
Khi nhìn khóm chuối ánh trăng soi
Lao lung vẫn giữ lòng thư thái
Nắm chắc trong tay cả cuộc đời.
Tôi đọc trăm bài trăm ý đẹp
Ánh đèn tỏa rạng mái đầu xanh
Vần thơ của Bác, vần thơ thép
Mà vẫn mênh mông bát ngát tình.
5-1960
(Nguồn: Đường chúng ta đi, NXB Văn học, 1960)
*
“Đọc Thơ Bác” – Lời Thơ, Lời Tâm Hồn Vĩ Đại
Trong bài thơ “Đọc thơ Bác”, nhà thơ Hoàng Trung Thông đã khắc họa chân dung tinh thần Hồ Chí Minh qua những vần thơ ngắn gọn nhưng đầy sức nặng. Đó không chỉ là lời ca ngợi một tâm hồn lớn, mà còn là sự cảm phục trước ý chí bất khuất, tình yêu nước sâu nặng và trái tim tràn đầy nhân ái của Bác.
Ngục Tối Nhưng Không Tối Tâm Hồn
Mở đầu bài thơ, Hoàng Trung Thông dẫn dắt người đọc vào không gian ngục tù khắc nghiệt – nơi tưởng chừng có thể bẻ gãy ý chí con người:
“Ngục tối, trái tim càng cháy lửa
Xích xiềng không khóa nổi lời ca.”
Hình ảnh “trái tim cháy lửa” và “lời ca” trong ngục tù là biểu tượng cho ý chí quật cường và tinh thần lạc quan của Hồ Chí Minh. Dù bị xích xiềng, dù phải đối mặt với những khó khăn cùng cực, Bác vẫn giữ vững niềm tin yêu vào cuộc đời, vào tự do. Đây là minh chứng cho phẩm chất phi thường của một con người luôn vì nước, vì dân.
Hồn Thơ Vĩ Đại – Tinh Thần Tự Do Bất Khuất
Qua những dòng thơ của Bác, Hoàng Trung Thông cảm nhận được tâm hồn rộng lớn và khát vọng tự do không giới hạn:
“Bóng cây đại thụ trùm xanh mát
Cánh rộng chim bằng bay tự do.”
Hình ảnh “cây đại thụ” và “chim bằng” không chỉ tôn vinh tầm vóc lớn lao của Bác, mà còn thể hiện tinh thần tự do vượt lên mọi xiềng xích. Dù thân ở trong tù, lòng Bác vẫn hướng về quê hương, vẫn vẽ nên giấc mơ vàng sao, vẫn thấy thiên nhiên, đất nước chan hòa trong ánh sáng của niềm hy vọng.
Tâm Hồn Thư Thái Trong Mọi Hoàn Cảnh
Sự bình thản của Bác trong hoàn cảnh lao tù là biểu tượng của lòng kiên định và trí tuệ sáng suốt:
“Lao lung vẫn giữ lòng thư thái
Nắm chắc trong tay cả cuộc đời.”
Bác không chỉ vượt qua ngục tù bằng ý chí sắt đá, mà còn bằng sự an nhiên của một tâm hồn lớn, yêu đời và trân quý từng khung cảnh thiên nhiên, từng âm thanh cuộc sống. Đó là một bài học lớn về sức mạnh nội tại và niềm tin vào lẽ phải.
“Thép” Và “Tình” – Đặc Trưng Của Thơ Bác
Hoàng Trung Thông đã nhấn mạnh sự độc đáo trong thơ Hồ Chí Minh:
“Vần thơ của Bác, vần thơ thép
Mà vẫn mênh mông bát ngát tình.”
Thơ của Bác vừa có sự mạnh mẽ, cứng cỏi như thép, vừa có sự dịu dàng, nhân hậu như tình yêu thương con người. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa một nhà cách mạng kiên trung và một thi sĩ có tâm hồn nhạy cảm, sâu sắc.
Thông Điệp Và Bài Học
Qua bài thơ, Hoàng Trung Thông không chỉ ngợi ca tài năng và tâm hồn Hồ Chí Minh, mà còn gửi gắm thông điệp về giá trị của ý chí và tình yêu thương. Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, con người có thể vượt qua khó khăn nếu giữ vững niềm tin, tình yêu quê hương và lòng nhân ái.
Kết Luận
Bài thơ “Đọc thơ Bác” là một tác phẩm giàu cảm xúc và sâu sắc, không chỉ là lời tri ân dành cho Hồ Chí Minh mà còn là một lời nhắc nhở cho thế hệ mai sau về sức mạnh của tinh thần và ý chí. Đọc bài thơ, ta cảm nhận được trái tim nồng cháy của một nhà thơ dành cho vị lãnh tụ vĩ đại, và qua đó, cũng tìm thấy ánh sáng soi đường cho chính mình trong những thử thách của cuộc đời.
*
Hoàng Trung Thông – Nhà Thơ Tiêu Biểu của Nền Thơ Cách Mạng Việt Nam
Hoàng Trung Thông (1925–1993) là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ cách mạng Việt Nam, người đã để lại dấu ấn sâu sắc trong thi ca, lý luận phê bình văn học, và hoạt động văn nghệ. Cuộc đời ông là một minh chứng sống động cho sự gắn bó với cách mạng, lòng yêu nước nồng nàn, và niềm đam mê sáng tạo nghệ thuật.
Cuộc đời thanh bạch và đầy cống hiến
Sinh ngày 5 tháng 5 năm 1925 tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, Hoàng Trung Thông sớm bộc lộ tài năng thiên bẩm với tư chất thần đồng. Sau khi theo học tại trường Quốc Học Vinh, ông tham gia phong trào cách mạng Việt Minh và nhanh chóng đảm nhiệm những vai trò quan trọng trong các tổ chức văn nghệ kháng chiến.
Trong suốt sự nghiệp, Hoàng Trung Thông không chỉ là nhà thơ, mà còn là một nhà lãnh đạo văn nghệ xuất sắc. Ông từng giữ nhiều cương vị quan trọng như Tổng biên tập Báo Văn nghệ, Giám đốc Nhà xuất bản Văn học, Viện trưởng Viện Văn học (1976–1985), và nhiều vị trí khác. Dù đảm nhiệm nhiều chức vụ cao nhưng ông luôn sống một cuộc đời thanh bạch, giản dị, thậm chí nghèo khó. Cuối đời, ông thường trò chuyện với tượng các văn hào như Lý Bạch, Lỗ Tấn, Pushkin, để giải tỏa nỗi lòng.
Ông qua đời vào ngày 4 tháng 1 năm 1993 tại Hà Nội, để lại một sự nghiệp văn học phong phú và đầy ý nghĩa.
Thơ Hoàng Trung Thông – Tiếng nói của những con người nhỏ bé
Thơ Hoàng Trung Thông là lời ca ngợi những giá trị nhân văn sâu sắc, hướng con người đến lý tưởng sống cao đẹp. Ông thường viết về những con người bình dị, những “người nhỏ bé” trong cuộc sống – đúng như nhận định của GS. Phan Ngọc: “Trong thâm tâm, anh là con người nhỏ bé, của những con người nhỏ bé. Trong thơ, anh chỉ là nhà thơ của những người nhỏ bé.”
Những tập thơ như “Quê hương chiến đấu” (1955), “Đường chúng ta đi” (1960), “Những cánh buồm” (1964), “Tiếng thơ không dứt” (1989) không chỉ làm lay động trái tim nhiều thế hệ, mà còn khơi gợi tinh thần yêu nước, khát vọng hòa bình, và niềm tin vào tương lai.
Một nhà văn hóa uyên bác
Không chỉ là một nhà thơ xuất sắc, Hoàng Trung Thông còn là một nhà lý luận phê bình có tầm ảnh hưởng lớn. Ông đã viết nhiều tiểu luận như “Chặng đường mới của văn học chúng ta” (1961), “Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống” (1979), góp phần định hướng văn học Việt Nam trong những giai đoạn quan trọng.
Với vốn hiểu biết sâu rộng, ông thông thạo ba ngoại ngữ (Trung, Pháp, Anh) và dịch nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng. Ông cũng được biết đến như một nhà thư họa tài hoa, giao lưu thân thiết với các họa sĩ lớn như Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, Mai Văn Hiến…
Vinh danh và di sản
Những đóng góp lớn lao của Hoàng Trung Thông đã được Nhà nước ghi nhận qua các giải thưởng danh giá, bao gồm: Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (2001) với các tập thơ tiêu biểu. Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (2022), tôn vinh các tập thơ như “Đường chúng ta đi,” “Những cánh buồm,” “Đầu sóng,” “Tiếng thơ không dứt.”
Tên ông đã được đặt cho nhiều con đường tại các thành phố lớn như Vinh, Đà Nẵng, và Vũng Tàu.
Những giai thoại thú vị
Hoàng Trung Thông không chỉ nổi tiếng bởi tài năng mà còn bởi tính cách phóng khoáng, hóm hỉnh. Nhà thơ Chế Lan Viên, người bạn thân thiết, từng viết tặng ông bài thơ:
“Ông thì hay say
Tôi thì quá tỉnh
Mà ông đằm tính
Tôi thì hay gây…
Ngay cả bản thân Hoàng Trung Thông cũng không ngần ngại mổ xẻ mình với sự khiêm tốn và hài hước. Ông từng nói: “Tôi cố uống rượu để cho say mà thơ tôi vẫn tỉnh như mọi người đều nói.”
Kết luận
Hoàng Trung Thông là một nhà thơ cách mạng tiêu biểu, người đã dùng ngòi bút để truyền cảm hứng cho bao thế hệ. Ông là hiện thân của sự kết hợp giữa tài năng, đức độ, và lòng yêu nước sâu sắc. Dù cuộc đời ông khép lại, nhưng thơ ca và tư tưởng của Hoàng Trung Thông vẫn mãi là ánh sáng dẫn đường trong nền văn học Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
