Đường ra mặt trận
Chính Hữu
Những buổi vui sao, cả nước lên đường,
Xao xuyến bờ tre, từng hồi trống giục
Xóm dưới làng trên, con trai con gái
Xôi nắm cơm đùm, ríu rít theo nhau
Súng nhỏ súng to, chiến trường chật chội
Tiếng cười hăm hở, đầy sông đầy cầu
Bộ đội dân quân, trùng trùng điệp điệp
Chào nhau không kịp nhớ mặt
Dô hò nón vẫy theo,
Hàng ngũ ta đi dài như tiếng hát
Chào những ngôi trường ngói đỏ bình yên
Lấp lánh cánh đồng đang gặt đang hái
Xuôi ngược công trường những bánh xe reo
Ngọn khói con tàu như tay vẫy gọi
Đất nước mình đây,
Hai mươi năm
mưa, nắng, đêm, ngày
Hành quân không mỏi
Sung sướng bao nhiêu: tôi là đồng đội
Của những người đi, vô tận, hôm nay.
Yểm hộ miền Nam
Thình thình đại bác
Nhịp những bước chân
Cả nước
lên đường.
(1965, Đầu súng trăng treo)
*
“Đường Ra Mặt Trận” – Khúc Hành Ca Của Một Dân Tộc Lên Đường
Bài thơ “Đường Ra Mặt Trận” của Chính Hữu là bản hùng ca tràn đầy khí thế, khắc họa cảnh tượng cả dân tộc đứng lên chiến đấu với một tinh thần đoàn kết, yêu nước mãnh liệt. Từng câu thơ như một dòng cảm xúc dạt dào, vẽ nên hình ảnh người lính, người dân, và cả quê hương hòa quyện trong khúc tráng ca của ngày toàn quốc kháng chiến.
Khí thế ra trận – bức tranh toàn dân tộc lên đường
Bài thơ mở ra với hình ảnh náo nức, xôn xao của cả nước bước vào cuộc kháng chiến:
“Những buổi vui sao, cả nước lên đường,
Xao xuyến bờ tre, từng hồi trống giục.”
Những hồi trống như trái tim của làng quê, thúc giục con người rời xa mái ấm để bảo vệ đất nước. Từ “xóm dưới làng trên” cho đến “súng nhỏ súng to,” tất cả tạo thành một dòng người trùng trùng điệp điệp, đi qua xóm làng, cầu cống, cánh đồng.
Chính Hữu không chỉ tả sự đông vui mà còn truyền tải tinh thần đoàn kết: người lính, dân quân, và cả những người hậu phương đều chung một chí hướng, một niềm tin chiến thắng.
Tình yêu quê hương trong từng bước chân hành quân
Giữa khung cảnh náo nhiệt ấy, quê hương hiện lên thật yên bình và gần gũi:
“Chào những ngôi trường ngói đỏ bình yên
Lấp lánh cánh đồng đang gặt đang hái.”
Ngọn khói từ con tàu như cánh tay vẫy gọi, những bánh xe reo vui ở công trường, tất cả là biểu tượng của một đất nước đang vươn mình mạnh mẽ. Trong cuộc hành quân không ngơi nghỉ, từng bước chân của người lính in đậm tình yêu đất nước, ý chí bảo vệ những điều giản dị nhưng thiêng liêng nhất.
Tự hào về sức mạnh và tinh thần đoàn kết dân tộc
Đặc biệt, bài thơ làm nổi bật niềm tự hào khi được đồng hành cùng những người đồng đội:
“Sung sướng bao nhiêu: tôi là đồng đội
Của những người đi, vô tận, hôm nay.”
Câu thơ giản dị nhưng tràn đầy ý nghĩa. Người lính không chỉ chiến đấu cho bản thân mà còn vì đồng bào, vì những người anh em cùng chung lý tưởng. Khí thế hào hùng của bài thơ còn được đẩy lên cao trào khi nhấn mạnh sự yểm trợ cho miền Nam – biểu tượng của ý chí thống nhất đất nước:
“Yểm hộ miền Nam
Thình thình đại bác
Nhịp những bước chân
Cả nước
lên đường.”
Đây không còn là cuộc hành quân của riêng một đội quân mà là của cả một dân tộc, hòa quyện trong nhịp bước chân mạnh mẽ và nhịp đập trái tim yêu nước.
Thông điệp của bài thơ – sức mạnh của lòng yêu nước
Qua “Đường Ra Mặt Trận”, Chính Hữu đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc: sức mạnh đoàn kết của cả dân tộc là động lực lớn nhất trong cuộc chiến đấu giành tự do. Tình yêu đất nước không chỉ là cảm xúc, mà là hành động cụ thể, là những bước chân không mỏi, những đôi vai gồng gánh trách nhiệm bảo vệ quê hương.
Bài thơ cũng nhắc nhở chúng ta rằng, chiến tranh không chỉ là nỗi đau mà còn là một minh chứng hùng hồn cho tinh thần bất khuất, sự kiên cường và lòng hy sinh của dân tộc Việt Nam.
Giá trị nghệ thuật – ngôn ngữ giản dị, hào sảng
Chính Hữu sử dụng ngôn ngữ mộc mạc nhưng đậm chất trữ tình, hòa quyện giữa hơi thở của cuộc sống và âm vang của chiến trận. Những hình ảnh gần gũi như “xao xuyến bờ tre,” “ngôi trường ngói đỏ,” hay “lấp lánh cánh đồng” tạo nên bức tranh quê hương đầy sức sống, làm nền cho khí thế ra trận mạnh mẽ.
Kết luận
“Đường Ra Mặt Trận” không chỉ là bài thơ miêu tả khí thế chiến đấu mà còn là khúc tráng ca về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí kiên cường của dân tộc. Chính Hữu đã khéo léo kết nối những hình ảnh bình dị của quê hương với không khí hào hùng của cuộc chiến, để lại trong lòng người đọc niềm xúc động và tự hào sâu sắc. Đây là lời nhắc nhở về sự hy sinh của thế hệ đi trước và trách nhiệm của mỗi người trong việc bảo vệ, xây dựng đất nước hôm nay.
*
Chính Hữu – Nhà thơ của lòng yêu nước và tình đồng đội sâu sắc
Trong dòng chảy thơ ca Việt Nam hiện đại, Chính Hữu (1926-2007) là một tên tuổi nổi bật với những tác phẩm phản ánh chân thực và sâu sắc tinh thần yêu nước, tình đồng đội và tình người trong chiến tranh. Ông không chỉ là một nhà thơ mà còn là một chiến sĩ – người đã dùng ngòi bút của mình để khắc họa những khoảnh khắc đời thường đầy ý nghĩa của người lính Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến gian khổ.
Chính Hữu – Cuộc đời và hành trình thơ ca
Chính Hữu, tên thật là Trần Đình Đắc, sinh ra tại xã Phù Lưu, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh – mảnh đất giàu truyền thống cách mạng. Cuộc đời ông gắn liền với những biến động lớn lao của dân tộc trong thế kỷ XX, đặc biệt là hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Ngay từ khi còn trẻ, Chính Hữu đã tham gia cách mạng và trở thành người lính thực thụ. Ông gia nhập quân đội vào năm 1946 và gắn bó suốt cuộc đời với con đường cách mạng. Chính cuộc đời người lính đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong thơ ca của ông.
Thơ Chính Hữu thường không nhiều chữ, không phô trương hình thức, nhưng mỗi câu thơ đều được viết ra từ trái tim, với sự trầm lặng và cảm xúc mãnh liệt. Tác phẩm của ông như một bức tranh sống động về đời lính, về tình đồng đội, và về tình yêu quê hương đất nước – tất cả đều được khắc họa bằng sự giản dị nhưng đầy ám ảnh.
Tác phẩm tiêu biểu và phong cách nghệ thuật
Những sáng tác của Chính Hữu tiêu biểu cho dòng thơ cách mạng Việt Nam, đặc biệt nổi bật với các tác phẩm như:
- “Ngọn đèn đứng gác” (1948): Bài thơ nổi tiếng ca ngợi những người lính canh giữ tổ quốc trong đêm khuya, với hình ảnh ngọn đèn dầu như biểu tượng của sự kiên cường và bền bỉ.
- “Đồng chí” (1948): Một trong những bài thơ tiêu biểu nhất về tình đồng đội, được ví như “bản tuyên ngôn” của người lính cách mạng, khắc họa tình cảm chân thành và gắn bó giữa những người lính.
- “Giá từng thước đất” (1954): Một bài thơ sâu sắc về sự hy sinh của những người lính trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
Thơ của Chính Hữu thường mang phong cách hiện thực kết hợp với cảm xúc trữ tình. Những hình ảnh trong thơ ông giản dị, chân thực, nhưng đậm chất biểu tượng và có sức gợi lớn. Ông sử dụng từ ngữ mộc mạc, gần gũi, gắn liền với đời sống người lính, nhưng vẫn toát lên chất thơ sâu lắng.
Tình đồng đội – Hồn thơ của Chính Hữu
Một trong những giá trị lớn nhất trong thơ Chính Hữu chính là tình đồng đội. Ông khắc họa tình cảm thiêng liêng này bằng sự chân thành và sâu sắc, phản ánh mối quan hệ gắn bó như máu thịt giữa những người lính trong chiến tranh.
Trong bài thơ “Đồng chí”, Chính Hữu viết:
“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.”
Hai câu thơ giản dị, mộc mạc nhưng chất chứa sự đồng cảm và thấu hiểu sâu sắc giữa những con người cùng chung lý tưởng, cùng chịu đựng gian khổ để bảo vệ quê hương.
Tình đồng đội trong thơ Chính Hữu không chỉ là sự chia sẻ về vật chất, mà còn là sự sẻ chia tâm hồn, là ý chí đồng lòng vượt qua khó khăn, là lòng quyết tâm chiến đấu vì độc lập tự do.
Thơ Chính Hữu – Tiếng nói của lòng yêu nước
Bên cạnh tình đồng đội, thơ Chính Hữu cũng là bản hùng ca ca ngợi tình yêu quê hương đất nước. Ông không viết về những điều lớn lao, mà thường tập trung vào những chi tiết nhỏ nhặt, bình dị, nhưng lại gợi lên tinh thần yêu nước mãnh liệt.
Hình ảnh trong thơ ông, như “ngọn đèn đứng gác”, “trận địa Hà Nội” hay “những bước đi đầu tiên của cháu nội”, đều mang ý nghĩa biểu tượng cho tình yêu và trách nhiệm đối với quê hương. Ông không chỉ viết về những người lính, mà còn khắc họa sự đóng góp thầm lặng của những người dân, hậu phương trong cuộc kháng chiến.
Di sản để lại và tầm ảnh hưởng
Chính Hữu không sáng tác nhiều, nhưng mỗi bài thơ của ông đều chứa đựng chiều sâu tư tưởng và cảm xúc mạnh mẽ. Tác phẩm của ông đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn học kháng chiến Việt Nam.
Với những đóng góp xuất sắc, ông đã được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (năm 2000), ghi nhận những cống hiến to lớn của ông cho văn học và cách mạng.
Kết luận
Chính Hữu là một nhà thơ đặc biệt trong nền văn học Việt Nam. Thơ ông không chỉ ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ trong lịch sử dân tộc mà còn là lời tri ân, lời ngợi ca chân thành dành cho những con người bình dị nhưng vĩ đại.
Đọc thơ Chính Hữu, người ta không chỉ cảm nhận được sự gian khổ của chiến tranh, mà còn thấy được sức mạnh của tình yêu, tình người, và ý chí không khuất phục. Tác phẩm của ông sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau, nhắc nhở chúng ta về những giá trị cao quý của cuộc sống, tình đồng đội và tình yêu quê hương đất nước.
Viên Ngọc Quý.
