Giây phút chạnh lòng
Thế Lữ
Tặng tác giả “Đoạn tuyệt”
“Anh đi đường anh, tôi đường tôi,
Tình nghĩa đôi ta có thế thôi.
Đã quyết không mong xum họp mãi.
Bận lòng chi nữa lúc chia phôi?”
Non nước đang chờ gót lãng du,
Đâu đây vẳng tiếng hát chinh phu,
Lòng tôi phơi phới quên thương tiếc
Đưa tiễn anh ra chốn hải hồ.
“Anh đi vui cảnh lạ, đường xa,
Đem chí bình sinh dãi nắng mưa,
Thân đã hiến cho đời gió bụi
Đâu còn lưu luyến chút duyên tơ?”
Rồi có khi nào ngắm bóng mây
Chiều thu đưa lạnh gió heo may
Dừng chân trên bến sông xa vắng,
Chạnh nhớ tình tôi trong phút giây;
“Xin anh cứ tưởng bạn anh tuy
Giam hãm thân trong cảnh nặng nề,
Vẫn để hồn theo người lận đận;
Vẫn hằng trông đếm bước anh đi.
Lấy câu khẳng khái tiễn đưa nhau,
Em muốn cho ta chẳng thảm sầu.
Nhưng chính lòng em còn thổn thức,
Buồn kia em giấu được ta đâu?
Em đứng nương mình dưới gốc mai,
Vin ngành sương đọng, lệ hoa rơi,
Cười nâng tà áo đưa lên gió,
Em bảo: hoa kia khóc hộ người.
Rồi bỗng ngừng vui cùng lẳng lặng,
Nhìn nhau bình thản lúc ra đi.
Nhưng trong khoảnh khắc thờ ơ ấy,
Thấy cả muôn đời hận biệt ly.
Năm năm theo tiếng gọi lên đường,
Tóc lộng tơi bời gió bốn phương.
Mấy lúc thẫn thờ trông trở lại,
Để hồn mơ tới bạn quê hương.
Ta muốn lòng ta cứ lạnh lùng
Gác tình duyên cũ chẳng đường trông.
Song le hương khói yêu đương vẫn
Phảng phất còn vương vấn cạnh lòng.
Hôm nay tạm nghỉ bước gian nan.
Trong lúc gần xa pháo nổ ran.
Rũ áo phong sương trên gác trọ.
Lặng nhìn thiên hạ đón xuân sang.
Ta thấy xuân nồng thắm khắp nơi,
Trên đường rộn rã tiếng đua cười,
Động lòng nhớ bạn xuân năm ấy.
Cùng ngắm xuân về trên khóm mai.
Lòng ta tha thiết đượm tình yêu,
Như cảnh trời xuân luyến nắng chiều,
Mắt lệ đắm trông miền cách biệt,
Phút giây chừng mỏi gót phiêu lưu…
Cát bụi tung trời — Đường vất vả
Còn dài — Nhưng hãy tạm dừng chân,
Tưởng người trong chốn xa xăm ấy
Chẳng biết vui buồn đón xuân?
1937
Nguồn:
1. Tuyển tập Tự lực văn đoàn (tập III), NXB Hội nhà văn, 2004
2. Hoài Thanh, Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2007
*
“Giây Phút Chạnh Lòng” – Nỗi Đau Ly Biệt Và Tình Người Vượt Thời Gian
Trong dòng chảy của phong trào Thơ Mới, Thế Lữ hiện lên như một người nghệ sĩ với tâm hồn nhạy cảm, luôn tìm cách gửi gắm những cảm xúc đời thường vào thi ca. “Giây Phút Chạnh Lòng” là một bài thơ đượm buồn, trĩu nặng tâm tư về sự chia ly, đồng thời là khúc hát khẳng định tình người vẫn còn mãi, ngay cả khi những con đường đã rẽ lối.
Nỗi đau của sự chia ly
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, bài thơ đã mở ra một không gian chia tay đầy tiếc nuối:
“Anh đi đường anh, tôi đường tôi,
Tình nghĩa đôi ta có thế thôi.”
Câu thơ vang lên như lời khẳng định dứt khoát, nhưng ẩn sâu trong đó là nỗi đau thầm kín. Đằng sau sự quyết tâm “không mong xum họp mãi” là trái tim vẫn còn day dứt, bởi chia ly chưa bao giờ là điều dễ dàng.
Thế Lữ khéo léo dùng hình ảnh người ra đi – “đem chí bình sinh dãi nắng mưa” – để gợi tả một cuộc hành trình đầy ý chí và lý tưởng, nhưng người ở lại vẫn phải chịu đựng cảm giác trống vắng:
“Dừng chân trên bến sông xa vắng,
Chạnh nhớ tình tôi trong phút giây.”
Nỗi đau ly biệt không chỉ là khoảng cách vật lý mà còn là sự giằng xé trong lòng, khi ký ức và tình cảm vẫn dai dẳng bám theo từng bước đi của cả hai.
Tình người vượt qua ranh giới chia ly
Dù chia xa, tình cảm giữa những người từng gắn bó vẫn không hề tan biến. Người ở lại tự nhủ rằng, dù thân xác bị “giam hãm trong cảnh nặng nề,” tâm hồn vẫn luôn hướng về người ra đi:
“Vẫn để hồn theo người lận đận;
Vẫn hằng trông đếm bước anh đi.”
Những lời tiễn biệt, dù mạnh mẽ, vẫn không che giấu được sự thổn thức trong lòng. Đặc biệt, hình ảnh “hoa khóc hộ người” là một chi tiết đầy xúc động, thể hiện sự đồng cảm giữa con người và thiên nhiên, giữa cảm xúc cá nhân và cảnh vật xung quanh.
Khát vọng vượt qua nỗi đau để tiếp tục hành trình
Dù nỗi buồn ly biệt hiện diện trong từng dòng thơ, bài thơ vẫn toát lên tinh thần khích lệ vượt qua đau thương để bước tiếp. Người ra đi tiếp tục dấn thân trên con đường gian nan, còn người ở lại cố gắng giữ lòng bình thản. Nhưng, như Thế Lữ thừa nhận:
“Ta muốn lòng ta cứ lạnh lùng,
Gác tình duyên cũ chẳng đường trông.
Song le hương khói yêu đương vẫn,
Phảng phất còn vương vấn cạnh lòng.”
Tình cảm, dù muốn quên, vẫn như một làn khói mỏng, âm thầm len lỏi vào tâm trí, không thể dứt bỏ hoàn toàn. Điều này không chỉ phản ánh sự chân thật trong cảm xúc con người mà còn cho thấy sức mạnh bất diệt của tình yêu thương, dù trong hoàn cảnh nào.
Phút chạnh lòng trong ngày xuân
Bài thơ khép lại trong một không gian xuân tràn ngập niềm vui của thiên hạ, nhưng cũng là lúc người nghệ sĩ chạnh lòng nhớ về quá khứ:
“Ta thấy xuân nồng thắm khắp nơi,
Trên đường rộn rã tiếng đua cười,
Động lòng nhớ bạn xuân năm ấy,
Cùng ngắm xuân về trên khóm mai.”
Hình ảnh “mắt lệ đắm trông miền cách biệt” và “phút giây chừng mỏi gót phiêu lưu” là những nét vẽ tinh tế, gợi lên nỗi niềm hoài niệm và khát vọng được trở lại những khoảnh khắc xưa cũ. Dù cuộc hành trình còn dài, dù cát bụi cuộc đời vẫn vần xoay, thì trong sâu thẳm trái tim, người nghệ sĩ vẫn luôn mang theo hình bóng của người xưa và niềm hy vọng mong manh về một lần gặp lại.
Thông điệp và ý nghĩa
“Giây Phút Chạnh Lòng” không chỉ là tiếng lòng của một con người trong giây phút chia ly, mà còn là bài ca ca ngợi sức mạnh của tình cảm con người. Thế Lữ khéo léo truyền tải thông điệp: dù chia xa, dù hoàn cảnh thay đổi, tình người vẫn là sợi dây vô hình gắn kết chúng ta với nhau, là nguồn động viên để vượt qua mọi khó khăn.
Bài thơ như một lời nhắc nhở rằng, trong những phút giây chạnh lòng, ta hãy để tình cảm trở thành nguồn sức mạnh, để tiếp tục hành trình phía trước mà không quên những gì đã làm nên con người ta.
Kết luận
“Giây Phút Chạnh Lòng” là một tác phẩm vừa sâu sắc, vừa thấm đượm cảm xúc. Qua bài thơ, Thế Lữ không chỉ tái hiện nỗi đau và sự day dứt của những cuộc chia ly, mà còn khẳng định vẻ đẹp trường tồn của tình yêu thương. Tác phẩm để lại trong lòng người đọc một dư vị ngọt ngào, nhắc nhở chúng ta về giá trị của những mối quan hệ đã từng gắn bó trong đời.
*
Thế Lữ – Người nghệ sĩ đa tài của văn học Việt Nam hiện đại
Thế Lữ (1907–1989), tên thật là Nguyễn Thứ Lễ, là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới và nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại. Sinh ra tại Bắc Ninh, ông trưởng thành trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX đầy biến động, khi tư tưởng phương Tây dần thâm nhập vào văn hóa truyền thống. Chính điều này đã tạo nên một Thế Lữ – nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch, và nhà hoạt động nghệ thuật đa tài, mang phong cách sáng tạo độc đáo và đậm dấu ấn cá nhân.
Người tiên phong của phong trào Thơ Mới
Thế Lữ là một trong những người đặt nền móng và dẫn dắt phong trào Thơ Mới – cuộc cách mạng thi ca lớn của Việt Nam vào những năm 1930. Thơ ông mang vẻ đẹp lãng mạn, trữ tình, nhưng cũng rất giàu chiều sâu triết lý. Tác phẩm tiêu biểu “Nhớ rừng” (1934) là bài thơ nổi bật nhất trong sự nghiệp của ông, khắc họa hình ảnh con hổ bị giam cầm trong cũi sắt, ẩn chứa khát vọng tự do mãnh liệt. Qua đó, Thế Lữ không chỉ nói lên nỗi niềm cá nhân mà còn phản ánh tinh thần yêu nước của dân tộc trong cảnh áp bức.
Ngoài “Nhớ rừng”, Thế Lữ còn sáng tác nhiều bài thơ khác với cảm hứng phong phú, từ tình yêu, thiên nhiên, đến những khát vọng siêu thoát khỏi thực tại. Ngôn ngữ thơ của ông giàu nhạc tính, hình ảnh thơ đẹp và gợi cảm, mở ra một không gian đầy mộng mơ nhưng không thiếu phần sâu sắc.
Một nghệ sĩ đa tài trong văn học và sân khấu
Không chỉ thành công trong thơ ca, Thế Lữ còn là một nhà văn truyện ngắn xuất sắc. Những tác phẩm như “Trại Bồ Tùng Linh” và “Lê Phong phóng viên” đã khẳng định tài năng của ông trong việc xây dựng cốt truyện hấp dẫn và tạo dựng nhân vật sống động. Ông cũng là người tiên phong trong thể loại truyện trinh thám và kỳ ảo tại Việt Nam, mở ra những cách kể chuyện mới mẻ và sáng tạo.
Ngoài văn học, Thế Lữ còn có đóng góp quan trọng cho lĩnh vực sân khấu. Ông là một trong những người đặt nền móng cho sự phát triển của sân khấu kịch nói Việt Nam hiện đại, với vai trò là nhà biên kịch, đạo diễn, và diễn viên. Ông đã chuyển thể nhiều tác phẩm văn học sang kịch bản sân khấu và góp phần xây dựng những đoàn kịch nổi tiếng thời bấy giờ.
Tinh thần nghệ thuật và dấu ấn vượt thời gian
Cuộc đời và sự nghiệp của Thế Lữ là biểu tượng của tinh thần nghệ thuật không ngừng sáng tạo. Dù hoạt động ở lĩnh vực nào, ông cũng để lại dấu ấn sâu đậm, trở thành người tiên phong, mở đường cho nhiều thế hệ nghệ sĩ sau này.
Nhà thơ Xuân Diệu từng nhận xét: “Không có Thế Lữ, khó có phong trào Thơ Mới”. Quả thật, Thế Lữ không chỉ là một nhà thơ tài năng mà còn là một nhà cách tân, người đã đem đến làn gió mới cho văn học nghệ thuật Việt Nam. Di sản mà ông để lại vẫn luôn sống mãi trong lòng bạn đọc và những người yêu nghệ thuật.
Viên Ngọc Quý.
