Hạt gạo làng ta
Trần Đăng Khoa
Kính tặng chú Xuân Diệu
Hạt gạo làng ta
Có vị phù sa
Của sông Kinh Thầy
Có hương sen thơm
Trong hồ nước đầy
Có lời mẹ hát
Ngọt bùi đắng cay…
Hạt gạo làng ta
Có bão tháng bảy
Có mưa tháng ba
Giọt mồ hôi sa
Những trưa tháng sáu
Nước như ai nấu
Chết cả cá cờ
Cua ngoi lên bờ
Mẹ em xuống cấy…
Hạt gạo làng ta
Những năm bom Mỹ
Trút trên mái nhà
Những năm cây súng
Theo người đi xa
Những năm băng đạn
Vàng như lúa đồng
Bát cơm mùa gặt
Thơm hào giao thông…
Hạt gạo làng ta
Có công các bạn
Sớm nào chống hạn
Vục mẻ miệng gàu
Trưa nào bắt sâu
Lúa cao rát mặt
Chiều nào gánh phân
Quang trành quết đất
Hạt gạo làng ta
Gửi ra tiền tuyến
Gửi về phương xa
Em vui em hát
Hạt vàng làng ta…
1969
*
Cảm nhận về bài thơ “Hạt gạo làng ta” và tài năng của Trần Đăng Khoa
Bài thơ “Hạt gạo làng ta” của Trần Đăng Khoa là một bức tranh sống động, vừa giản dị vừa sâu sắc, tái hiện vẻ đẹp và giá trị của hạt gạo quê hương. Qua đó, ta không chỉ cảm nhận được những vất vả, hy sinh của con người làng quê Việt Nam mà còn thấy rõ tài năng đặc biệt của nhà thơ Trần Đăng Khoa – một “thần đồng thơ” với khả năng cảm nhận tinh tế và diễn đạt độc đáo.
Từ những câu thơ đầu tiên:
“Hạt gạo làng ta
Có vị phù sa
Của sông Kinh Thầy
Có lời mẹ hát
Ngọt bùi đắng cay…”
Trần Đăng Khoa đã khéo léo đưa hạt gạo từ một thứ rất đời thường trở thành biểu tượng của quê hương, của tình mẹ, của thiên nhiên trù phú. Dưới ngòi bút của nhà thơ, hạt gạo không chỉ có mùi vị vật chất mà còn thấm đẫm hương vị tinh thần. Từng câu thơ là sự kết hợp hoàn hảo giữa hình ảnh và cảm xúc, khiến người đọc vừa thấy quen thuộc vừa xúc động.
Nhưng để có được hạt gạo ấy, phải trải qua biết bao khó khăn. Bằng những hình ảnh chân thực:
“Có bão tháng bảy
Có mưa tháng ba
Giọt mồ hôi sa
Những trưa tháng sáu
Nước như ai nấu
Chết cả cá cờ
Cua ngoi lên bờ…”
Nhà thơ đã vẽ lên khung cảnh lao động nhọc nhằn, gian truân của người nông dân. Với khả năng quan sát tinh tế, Trần Đăng Khoa đã khắc họa rõ nét cả cái nóng hừng hực của trưa hè, những giọt mồ hôi rơi xuống ruộng và sự bền bỉ của con người trước thiên nhiên khắc nghiệt. Chỉ với vài dòng thơ, người đọc không chỉ thấy được sự vất vả mà còn cảm nhận được tinh thần kiên cường, bất khuất của những người nông dân Việt Nam.
Bài thơ không dừng lại ở những khó khăn trong lao động mà còn mở ra một tầng ý nghĩa lớn hơn khi nhắc đến những năm tháng chiến tranh ác liệt:
“Những năm bom Mỹ
Trút trên mái nhà
Những năm cây súng
Theo người đi xa
Những năm băng đạn
Vàng như lúa đồng…”
Ở đây, Trần Đăng Khoa đã nâng tầm ý nghĩa của hạt gạo, biến nó thành biểu tượng của lòng yêu nước, của sự hy sinh và đoàn kết. Trong những năm tháng ấy, hạt gạo không chỉ nuôi sống con người mà còn nuôi dưỡng ý chí chiến đấu, trở thành món quà gửi ra tiền tuyến, tiếp thêm sức mạnh cho những người lính nơi xa.
Điều đáng khâm phục là Trần Đăng Khoa đã viết bài thơ này khi chỉ mới là một cậu bé 11 tuổi, nhưng cách lựa chọn hình ảnh và cách truyền tải ý nghĩa lại rất giàu sức nặng. Từng câu thơ đều mộc mạc, gần gũi nhưng đầy cảm xúc, tạo nên sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn, giữa cái nhỏ bé đời thường và cái lớn lao của ý chí con người.
Nhờ tài năng xuất chúng và tâm hồn nhạy cảm, Trần Đăng Khoa đã làm nên một bài thơ không chỉ gợi nhớ về hạt gạo làng quê mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tình yêu quê hương trong lòng người đọc. “Hạt gạo làng ta” là minh chứng rõ ràng cho tài năng và tấm lòng sâu sắc của “thần đồng thơ” trong nền văn học Việt Nam.
*
Trần Đăng Khoa, sinh năm 1958 tại Hải Dương, là một trong những nhà thơ xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Ông được mệnh danh là “thần đồng thơ” khi nổi tiếng từ rất sớm với những bài thơ giản dị mà sâu sắc, phản ánh chân thực cuộc sống làng quê và tình yêu đất nước. Tập thơ đầu tay “Góc sân và khoảng trời”, sáng tác khi ông mới 8 tuổi, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả.
Thơ Trần Đăng Khoa giàu hình ảnh, ngôn ngữ trong trẻo nhưng ý tứ thấm đượm những giá trị lớn lao. Các tác phẩm của ông, như “Hạt gạo làng ta”, không chỉ là lời ca ngợi cuộc sống lao động mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước và tình người.
Hiện nay, Trần Đăng Khoa không chỉ sáng tác mà còn hoạt động trong lĩnh vực báo chí và văn hóa, tiếp tục cống hiến cho nền văn học nước nhà.
Viên Ngọc Quý.
