Lá diêu bông
Hoàng Cầm
Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng
Chị thẩn thơ đi tìm
Đồng chiều
Cuống rạ
Chị bảo
Đứa nào tìm được lá diêu bông
Từ nay ta gọi là chồng
Hai ngày em tìm thấy lá
Chị chau mày
Đâu phải lá diêu bông
Mùa đông sau em tìm thấy Lá
Chị lắc đầu
trông nắng vãn bên sông
Ngày cưới chị
Em tìm thấy lá
Chị cười xe chỉ ấm trôn kim
Chị ba con
Em tìm thấy lá
Xoè tay phủ mặt chị không nhìn
Từ thuở ấy
Em cầm chiếc lá
đi đầu non cuối bể
Gió quê vi vút gọi
Diêu bông hời…
…ới diêu bông…!
(Bài thơ này đã được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành bài hát cùng tên, và nhạc sĩ Trần Tiến phổ nhạc thành bài hát Chuyện tình lá diêu bông.)
*
“Lá Diêu Bông – Một Đoạn Tình Dang Dở”
Bài thơ “Lá Diêu Bông” của Hoàng Cầm là một bản tình ca buồn thấm đẫm nỗi khát khao yêu thương và sự dang dở của mối tình đơn phương. Hình ảnh “lá diêu bông” – vừa hư vừa thực – trở thành biểu tượng cho những ước mơ không bao giờ đạt được, như một chiếc bóng mờ khuất xa mãi trên con đường đời của nhân vật trữ tình.
Biểu tượng “lá diêu bông” và khát khao yêu thương
Ngay từ đầu bài thơ, lá diêu bông hiện lên qua lời chị:
“Đứa nào tìm được lá diêu bông
Từ nay ta gọi là chồng.”
Chiếc lá ấy không chỉ là một thử thách, mà còn là lời nói mang trong nó một niềm mơ hồ, xa xăm. Đối với nhân vật “em” – người em trai thầm yêu chị, đó là biểu tượng của hy vọng, tình yêu và sự tận tụy.
Nhưng lá diêu bông không phải là một chiếc lá bình thường. Nó như một điều không thể có trong thực tại, là sự hoàn hảo không bao giờ đạt được. Dù em đã nhiều lần tìm thấy “lá”, nhưng chị luôn từ chối:
“Chị chau mày
Đâu phải lá diêu bông.”
Hành trình tìm kiếm ấy cứ kéo dài qua mùa đông, qua những lần nắng vãn bên sông, và cuối cùng là qua cả những nỗi đau của ngày chị “cười xe chỉ ấm trôn kim” trong lễ cưới.
Mối tình đơn phương – Nỗi đau không lời
Bài thơ là lời kể của “em” – một tình yêu không bao giờ được đáp lại. Nỗi buồn lặng lẽ trải dài theo từng giai đoạn đời chị: từ một cô gái ngây thơ, đến người phụ nữ ba con. Dù tình yêu ấy có chân thành và kiên nhẫn đến đâu, chị vẫn không bao giờ chấp nhận, bởi trong trái tim chị, lá diêu bông đã là một điều gì đó không thuộc về em.
Từng khổ thơ là từng vết cắt, là từng lần em nhận ra rằng tình yêu ấy mãi mãi chỉ là đơn phương. Nhưng dù vậy, em vẫn cầm chiếc lá diêu bông trên tay, đi “đầu non cuối bể” như một kẻ si tình không biết mỏi mệt.
Bi kịch của sự mộng mơ và thực tại
“Lá diêu bông” không chỉ là câu chuyện tình yêu đơn phương, mà còn là sự đối lập giữa mộng mơ và thực tại. Trong khi em giữ mãi niềm tin vào tình yêu và chiếc lá diêu bông, thực tại khắc nghiệt lại đưa chị xa khỏi tầm tay em.
Cảnh chị ba con, hay hình ảnh “xoè tay phủ mặt chị không nhìn” như một sự khép lại, nhấn mạnh rằng mọi nỗ lực của em chỉ là vô vọng. Cuối cùng, em không còn tìm kiếm chị nữa, mà chỉ đi tìm “lá diêu bông” – một biểu tượng cho ước vọng không thành.
Thông điệp về tình yêu và sự chấp nhận
Qua “Lá Diêu Bông”, Hoàng Cầm không chỉ kể một câu chuyện tình yêu đơn phương, mà còn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về sự chấp nhận. Cuộc đời vốn không phải lúc nào cũng đáp ứng những khát khao của con người. Lá diêu bông, cũng như những ước vọng cao xa, đôi khi mãi mãi chỉ là giấc mơ xa vời.
Nhưng điều khiến bài thơ trở nên lay động là tình yêu sâu nặng, sự tận tụy và lòng chung thủy mà em dành cho chị. Dù biết tình yêu ấy không có kết quả, em vẫn không oán trách, mà lặng lẽ giữ lại chiếc lá như một kỷ niệm đẹp.
Kết luận
Bài thơ “Lá Diêu Bông” là khúc hát buồn đầy ám ảnh về tình yêu và nỗi đau mất mát. Hình ảnh chiếc lá diêu bông không chỉ là biểu tượng của ước mơ không thành, mà còn là lời nhắc nhở chúng ta về những điều không thể níu giữ trong cuộc đời.
Tình yêu của em – dù không được đáp lại – vẫn sáng ngời vẻ đẹp của sự hy sinh, của lòng chung thủy và niềm tin vào một điều kỳ diệu. Và chính tình yêu ấy đã làm nên sức sống bất tử cho bài thơ, để “Lá Diêu Bông” mãi ngân vang trong lòng người đọc.
*
Hoàng Cầm – Người Nghệ Sĩ Tài Hoa và Nỗi Lòng Quê Hương
Hoàng Cầm, tên thật là Bùi Tằng Việt (1922–2010), là một trong những nhà thơ nổi bật của nền văn học Việt Nam hiện đại. Với phong cách nghệ thuật độc đáo và tâm hồn nhạy cảm, thơ ca của ông như những khúc hát đầy thương nhớ, gợi mở ký ức về quê hương, đất nước và tình yêu.
Tiểu sử – Hành trình của một tài năng văn học
Hoàng Cầm sinh ngày 22 tháng 2 năm 1922 tại Phúc Tằng, Bắc Giang, trong một gia đình nhà nho lâu đời. Quê gốc của ông ở Song Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh – vùng đất nổi tiếng với dòng sông Đuống và làng tranh Đông Hồ. Tên bút danh “Hoàng Cầm” được ông lấy cảm hứng từ tên một vị thuốc Bắc – biểu trưng cho vị đắng của cuộc đời, nhưng cũng là vị thuốc chữa lành tâm hồn.
Thuở nhỏ, ông học tại Bắc Giang, Bắc Ninh và sau đó tại trường Thăng Long, Hà Nội. Ông bắt đầu sự nghiệp văn chương khi mới 18 tuổi, với những tác phẩm phóng tác như Hận ngày xanh, Cây đèn thần và các kịch thơ gây tiếng vang lớn như Hận Nam Quan và Kiều Loan.
Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, Hoàng Cầm tham gia cách mạng, sáng lập đội văn công quân đội đầu tiên, cống hiến bằng những tác phẩm văn học và nghệ thuật phục vụ tinh thần kháng chiến. Sau này, ông đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng trong ngành văn hóa, trước khi đối mặt với biến cố từ vụ án “Nhân văn Giai phẩm” năm 1958, khiến sự nghiệp của ông gián đoạn và cuộc đời nhuốm màu trầm mặc.
Phong cách sáng tác – Hồn quê và nỗi đau nhân thế
Thơ Hoàng Cầm nổi bật bởi sự hòa quyện giữa chất trữ tình và tâm hồn quê hương. Những tác phẩm như Bên kia sông Đuống hay Lá diêu bông không chỉ phản ánh ký ức tuổi thơ mà còn chạm vào nỗi đau chia cắt của đất nước, của con người trong thời loạn lạc.
- Bên kia sông Đuống: Viết vào năm 1948 khi quê hương Bắc Ninh của ông bị chiếm đóng, bài thơ là lời than khóc và khúc ca tự hào về vẻ đẹp của quê hương. Những hình ảnh như “tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong” hay “sông Đuống trôi đi một dòng lấp lánh” đã trở thành biểu tượng trong văn học Việt Nam.
- Lá diêu bông: Một bài thơ tình kinh điển, mang màu sắc huyền ảo về tình yêu và sự tiếc nuối.
Tác phẩm của Hoàng Cầm thường đậm chất hội họa và âm nhạc, như một dòng chảy của những ký ức và nỗi niềm. Thơ ông không chỉ là tiếng lòng cá nhân mà còn là bức tranh tổng hòa về một thời kỳ đầy biến động của dân tộc.
Đóng góp và di sản
Hoàng Cầm là một cây đại thụ trong văn học Việt Nam. Ông không chỉ để lại những bài thơ kinh điển mà còn có nhiều đóng góp trong lĩnh vực kịch thơ, truyện thơ và văn xuôi. Những tác phẩm như Hận Nam Quan, Kiều Loan, và Bên kia sông Đuống đã khẳng định tài năng và tâm hồn của ông – một nghệ sĩ luôn khắc khoải về quê hương và con người.
Năm 2007, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật, ghi nhận những cống hiến to lớn cho nền văn học nước nhà.
Nhận định về Hoàng Cầm
Nhà thơ Hoàng Cầm là một nghệ sĩ đa tài, người đã biến những đau thương, khổ đau của bản thân và dân tộc thành những áng thơ bất hủ. Như lời nhận xét:
“Kháng chiến của Việt Nam không thể thành công nếu không có nhạc của Văn Cao, không có thơ của Hoàng Cầm.”
Những tác phẩm của ông không chỉ là di sản nghệ thuật mà còn là lời nhắc nhở về giá trị của ký ức, của tình yêu, và của quê hương. Cuộc đời Hoàng Cầm, từ những vinh quang đến những mất mát, là minh chứng cho sự kiên cường và sáng tạo không ngừng của một tài năng vượt thời đại.
Viên Ngọc Quý.
