Mùa mưa
Bằng Việt
Tháng Ba, săng lẻ vừa ra lá,
Rừng lại mù mưa… Nước ngập rồi!
Xe đi trầy trụt, đường trơn quá
Áo quần mốc hết, bạn gùi ơi!
Kho bắc cao lên sát mái nhà
Từng đàn kiến cánh nối nhau ra,
Những chùm mốc trắng lan theo gió
Cơn lũ vừa im lại thốc qua.
Vắng tiếng người đi phía cửa rừng
Núi đặc sa mù, buốt thấu lưng,
Cây dựng thành cao, che kín mắt
Lũ suốt đêm ngày, lội nhớp chân!
Em vẫn như xưa, thầm lặng thế,
Giữa rừng săng lẻ, nhựa trào dâng…
Hoa trắng tưng bừng như tuổi trẻ,
Em với rừng sâu, suốt tám năm!
Binh trạm 12, xuân 1973
(Nguồn: Bằng Việt, Tác phẩm chọn lọc, NXB Hội Nhà văn, 2010)
*
“Mùa Mưa – Hồi Ức Về Gian Lao và Tình Người”
Bài thơ “Mùa mưa” của Bằng Việt là một bức tranh hiện thực sinh động về những năm tháng gian khổ trong chiến tranh, nơi thiên nhiên khắc nghiệt hòa quyện cùng sự bền bỉ, lặng thầm của con người. Qua hình ảnh mưa rừng dai dẳng và những khó khăn chồng chất, nhà thơ không chỉ tái hiện một giai đoạn lịch sử mà còn truyền tải thông điệp sâu sắc về ý chí, tình người và lòng yêu đời trong gian khó.
Mưa rừng – hiện thân của gian khổ
Mở đầu bài thơ là cảnh sắc tháng Ba nơi rừng sâu, khi những cây săng lẻ vừa ra lá nhưng mưa đã trút xuống, nước ngập tràn:
“Tháng Ba, săng lẻ vừa ra lá,
Rừng lại mù mưa… Nước ngập rồi!”
Những cơn mưa dài biến đường đi thành những lối trơn trượt, áo quần bị mốc, mọi thứ dường như đều chống lại con người. Hình ảnh “bạn gùi” xuất hiện, gợi nhắc về những người chiến sĩ và dân công ngày ấy phải lầm lũi gùi hàng giữa mưa gió, bùn lầy. Thiên nhiên nơi đây không chỉ đẹp mà còn đầy thử thách, như muốn thử thách ý chí của con người.
Hình ảnh kiến cánh nối nhau rời tổ, mốc trắng lan theo gió hay lũ lụt bất ngờ xộc đến, tất cả đều khắc họa một bối cảnh thiên nhiên vừa hung dữ vừa khắc nghiệt. Trong không gian ấy, con người trở nên nhỏ bé nhưng cũng hiện lên kiên cường hơn bao giờ hết.
Con người và thiên nhiên – sự hòa quyện bền bỉ
Trong khung cảnh thiên nhiên hoang dại, sự xuất hiện của nhân vật “em” mang đến một nét chấm phá đầy sức sống:
“Em vẫn như xưa, thầm lặng thế,
Giữa rừng săng lẻ, nhựa trào dâng…”
Người con gái hiện lên giữa rừng sâu như một biểu tượng của sự kiên cường và hy sinh. Em thầm lặng mà mạnh mẽ, như rừng săng lẻ bền bỉ trước mưa lũ. Những cánh hoa trắng bung nở, “tưng bừng như tuổi trẻ,” là hình ảnh ẩn dụ đầy cảm xúc, gợi nhắc về sự sống, niềm tin, và vẻ đẹp bền bỉ giữa muôn trùng thử thách.
Không chỉ là một cá nhân cụ thể, “em” còn là đại diện cho lớp lớp thanh niên Việt Nam thời kháng chiến, những con người không quản ngại gian khó, âm thầm cống hiến suốt nhiều năm tháng. Hình ảnh “suốt tám năm” mà nhà thơ nhắc đến khẳng định sự kiên trì vượt thời gian, khiến người đọc thêm cảm phục.
Thông điệp về lòng kiên trì và sự gắn bó với quê hương
Qua bài thơ, Bằng Việt đã gửi gắm thông điệp sâu sắc về lòng yêu đời, yêu đất nước, và sự bền bỉ trước mọi thử thách. Những cơn mưa rừng, những cơn lũ quét, hay cảnh ngộ khắc nghiệt không làm nhụt chí con người. Ngược lại, đó chính là môi trường để ý chí được tôi luyện và tình yêu quê hương, đồng đội được khắc sâu.
“Hoa trắng tưng bừng như tuổi trẻ,
Em với rừng sâu, suốt tám năm!”
Câu thơ kết đọng lại tinh thần lạc quan và niềm tin mãnh liệt vào giá trị của sự hy sinh. Thiên nhiên dù khắc nghiệt nhưng không thể dập tắt sức sống của con người. Như rừng săng lẻ kia, con người vẫn tràn đầy nhựa sống, vẫn tiếp tục vươn lên và cống hiến.
Lời kết
Bài thơ “Mùa mưa” không chỉ là bức tranh về thiên nhiên và cuộc sống gian lao thời chiến mà còn là bản anh hùng ca về sức mạnh con người. Qua những hình ảnh chân thực và giàu chất thơ, Bằng Việt khắc họa vẻ đẹp của lòng dũng cảm, tình yêu đời và niềm tin mãnh liệt vào tương lai.
Đọc bài thơ, người ta không chỉ thấy thương cảm trước những hy sinh của thế hệ đi trước mà còn cảm nhận được sức mạnh tinh thần bất diệt mà họ để lại. Đó là ngọn lửa truyền cảm hứng để chúng ta, dù ở bất kỳ thời đại nào, cũng biết vượt qua gian khó và yêu hơn cuộc sống này.
*
Về nhà thơ Bằng Việt
Bằng Việt – Người nghệ sĩ lặng lẽ gieo mầm cho những giá trị đời thường
Trong bầu trời thi ca Việt Nam hiện đại, Bằng Việt là một trong những nhà thơ để lại dấu ấn sâu sắc với lối viết giàu cảm xúc, tràn đầy những suy tư về con người và cuộc sống. Ông không chỉ là người kể chuyện của thế hệ đi trước mà còn là cầu nối cảm xúc, mang những giá trị trường tồn vượt qua thời gian, đến với trái tim độc giả hôm nay.
Bằng Việt – Hành trình từ tuổi trẻ đến nghệ thuật
Bằng Việt, tên thật là Nguyễn Việt Bằng, sinh ngày 15 tháng 6 năm 1941 tại Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Thời thanh xuân của ông trải dài trong những năm tháng đất nước còn chia cắt, chiến tranh và gian khổ. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông du học ngành luật tại Liên Xô, nhưng chính tình yêu đối với văn chương đã dẫn lối ông đến với thi ca.
Thời kỳ đầu sáng tác, ông gắn bó với những nhà thơ cùng thế hệ như Lưu Quang Vũ, Nguyễn Duy… Thơ Bằng Việt thời kỳ này tràn đầy nhiệt huyết tuổi trẻ, đậm chất lý tưởng và khát vọng cống hiến cho quê hương.
Không chỉ thành công trên con đường thi ca, Bằng Việt còn là một nhà quản lý văn hóa và hoạt động tích cực trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Ông từng đảm nhiệm các vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội và Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.
Đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ Bằng Việt
Sự dung dị và tinh tế trong cảm xúc
Thơ của Bằng Việt thường gợi lên những cảm xúc nhẹ nhàng, dung dị mà sâu sắc. Ông có khả năng biến những điều bình thường trong cuộc sống thành thơ, khiến người đọc thấy mình trong từng câu chữ. Dù viết về thiên nhiên, tình yêu hay những ký ức xa xưa, thơ ông luôn ẩn chứa sự lắng đọng, suy ngẫm.
Ví dụ, trong bài thơ “Bếp lửa” – tác phẩm nổi tiếng được đưa vào giảng dạy trong chương trình phổ thông, Bằng Việt đã tái hiện hình ảnh bếp lửa thân thương của bà, gắn với tuổi thơ gian khó nhưng đầy tình yêu thương. Hình ảnh bếp lửa không chỉ là biểu tượng của tình bà cháu mà còn là ngọn lửa của lòng yêu thương và ý chí vượt lên mọi khó khăn.
Chất tự sự trữ tình
Thơ Bằng Việt mang tính tự sự cao, như những lời tâm tình từ chính tâm hồn ông, nhưng đồng thời cũng là tiếng nói chung của thế hệ. Từ những câu chuyện cá nhân, thơ ông mở ra những chiều sâu triết lý về cuộc đời, con người, và giá trị sống.
Bài thơ “Em đừng ghen với quá khứ” là một ví dụ điển hình. Trong đó, ông viết về tình yêu, quá khứ, và những nỗi niềm sâu kín của con người một cách tinh tế. Những câu thơ như lời an ủi dịu dàng, để lại sự lắng đọng trong lòng người đọc.
Hướng đến những giá trị nhân văn và tình yêu quê hương đất nước
Bằng Việt luôn tìm cách khắc họa những giá trị nhân văn trong thơ mình. Ông không ngần ngại nói về gian khó, mất mát, nhưng điều nổi bật nhất trong thơ ông chính là niềm tin mãnh liệt vào tình yêu thương, sự sống và ý nghĩa của sự đoàn kết.
Trong các bài thơ viết về quê hương, ông không chỉ vẽ nên những bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn nhấn mạnh tình yêu và trách nhiệm với mảnh đất đã nuôi dưỡng mình. Điều này khiến thơ ông không chỉ là nghệ thuật mà còn là lời kêu gọi sâu sắc hướng tới độc giả.
Di sản thơ ca và ảnh hưởng lâu dài
Bằng Việt để lại nhiều tác phẩm xuất sắc, có giá trị nghệ thuật và tư tưởng lớn. Các tập thơ tiêu biểu của ông bao gồm: Hương cây – Bếp lửa (1968, cùng Lưu Quang Vũ); Đất sau mưa; Khoảng cách giữa lời; Nơi cuối trời mây trắng còn bay. Thơ Bằng Việt không chỉ được yêu thích ở Việt Nam mà còn được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác, mang văn hóa và tâm hồn Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.
Ý nghĩa của thơ Bằng Việt trong lòng độc giả hôm nay
Thơ Bằng Việt không khoa trương, cầu kỳ mà lặng lẽ như dòng suối chảy, âm thầm thấm vào tâm hồn độc giả. Nó là những hồi ức đẹp đẽ, là bài học giản dị về lòng yêu thương, là lời nhắc nhở về những giá trị đời thường mà chúng ta thường quên lãng.
Hơn nửa thế kỷ gắn bó với thi ca, Bằng Việt không chỉ để lại những vần thơ mà còn là tấm gương về sự tận tụy, trách nhiệm của người nghệ sĩ với xã hội. Ông nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, giữa những biến động của thời gian, điều đẹp đẽ nhất chính là sự gắn bó, lòng trắc ẩn, và niềm tin vào cuộc sống.
Lời kết
Bằng Việt – người nghệ sĩ thầm lặng nhưng vững vàng trong hành trình gieo những mầm thơ nhân văn, sẽ mãi là một ngọn lửa sáng trong văn học Việt Nam. Những câu thơ của ông, như những mảnh ghép của ký ức, sẽ còn mãi trong lòng những ai từng chạm đến, truyền cảm hứng và nhắc nhở chúng ta yêu hơn những giá trị giản dị nhưng bền vững của cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
