Nếu tôi chết
Hoàng Trung Thông
Nếu tôi chết
Đừng có ai
Khóc lóc làm gì
Thế là hết
Đừng có ai bi
Nằm dưới mồ
Tôi ngượng ngùng
Chỉ nhớ khúc tình si
Nếu tôi chết
Đắp điếm ngôi mồ tôi
Và anh hay chị sẽ viết
Giữ lòng trong suốt đời
Đã hơn sáu muơi tuổi
Tôi chỉ cười thôi
Đỗ Phủ đã từng nói
Nhân sinh thập cổ lai hy
Tôi sống hơn ông nhiều tuổi
Còn mơ màng chi
Tôi viết còn ít quá
Thì đi là phải đi
Ấy đó món nợ đời
Đã vay thì phải trả
Xong một cuộc đời tôi
Nghĩ bụng thì bảo dạ
Nếu tôi chết
Có ai
Đưa vòng hoa xuống mộ
Thì thôi đừng tiếc hoài.
(Theo: NXB Kim Đồng)
“Nếu Tôi Chết – Triết Lý Sống Của Một Nhà Thơ”
Bài thơ “Nếu tôi chết” của Hoàng Trung Thông không chỉ là lời giãi bày của một tâm hồn từng trải, mà còn là sự chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời và cái chết. Trong những dòng thơ giản dị, ông truyền tải một thông điệp nhân văn về cách đối mặt với quy luật tự nhiên và ý nghĩa của sự tồn tại.
Thái Độ Bình Thản Trước Cái Chết
Ngay từ những câu mở đầu, nhà thơ đã bày tỏ thái độ nhẹ nhàng, không bi lụy trước cái chết:
“Nếu tôi chết
Đừng có ai
Khóc lóc làm gì
Thế là hết.”
Cách ông nói về cái chết như một điều tất yếu, nhẹ nhàng và không đáng sợ. Thay vì đau buồn, nhà thơ chọn cách đón nhận nó như một phần tự nhiên của cuộc sống. Ông muốn mọi người hiểu rằng cái chết không phải là sự chấm hết đầy tiếc nuối, mà là một chương cuối tất yếu của đời người.
Sự Khiêm Nhường Và Nhân Sinh Quan Đời Thường
Hoàng Trung Thông không tô vẽ hình ảnh mình như một người đặc biệt hay vĩ đại. Ông chỉ là một con người bình thường, sống hết mình và chấp nhận giới hạn của bản thân:
“Nằm dưới mồ
Tôi ngượng ngùng
Chỉ nhớ khúc tình si.”
Nhà thơ khiêm nhường thừa nhận rằng cuộc đời ông gắn liền với những rung động tình cảm, những điều giản dị mà chân thành. Ông không cầu kỳ trong cách nhìn về sự sống hay cái chết, chỉ mong để lại một ký ức nhẹ nhàng, gần gũi.
Triết Lý Về Món Nợ Cuộc Đời
Trong bài thơ, Hoàng Trung Thông nhắc đến “món nợ đời” mà ông đã vay và phải trả:
“Ấy đó món nợ đời
Đã vay thì phải trả.”
Câu thơ này chất chứa một triết lý sâu sắc. Mỗi con người, khi sống trên đời, đều nợ lại điều gì đó – có thể là những giá trị, trách nhiệm hay những gì họ nhận được từ cuộc sống. Khi trả hết món nợ đó, việc ra đi là điều tự nhiên, không còn gì phải bận lòng hay hối tiếc.
Thái Độ Lạc Quan Và Tự Hài Hước
Bài thơ không mang màu sắc bi lụy mà tràn đầy sự lạc quan, thậm chí là hài hước. Ông nhắc đến tuổi tác của mình với một chút so sánh dí dỏm:
“Đỗ Phủ đã từng nói
Nhân sinh thập cổ lai hy
Tôi sống hơn ông nhiều tuổi
Còn mơ màng chi.”
Cách nhà thơ tự trào về tuổi đời và những giấc mơ dang dở cho thấy ông đã sẵn sàng buông bỏ mọi điều không trọn vẹn. Với ông, sống được hơn 60 năm đã là một niềm vui, và việc ra đi chỉ là kết thúc một hành trình.
Không Lưu Luyến Và Không Hối Tiếc
Hoàng Trung Thông không muốn mọi người thương tiếc hay lưu luyến khi ông ra đi:
“Nếu tôi chết
Có ai
Đưa vòng hoa xuống mộ
Thì thôi đừng tiếc hoài.”
Lời dặn dò này không chỉ thể hiện sự khiêm nhường mà còn là một lời nhắn nhủ: thay vì tiếc nuối, hãy trân trọng những gì còn lại, hãy sống tiếp thật ý nghĩa.
Thông Điệp Nhân Sinh
Qua “Nếu tôi chết”, Hoàng Trung Thông gửi gắm một thông điệp quan trọng: hãy sống bình thản, chấp nhận quy luật tự nhiên và không để nỗi sợ cái chết cản trở niềm vui trong cuộc sống. Bài thơ không chỉ là lời tâm sự của riêng nhà thơ mà còn là bài học triết lý cho mọi người – sống không cần phô trương, ra đi không cần tiếc nuối.
Kết Luận
“Nếu tôi chết” là một bài thơ giản dị nhưng sâu sắc, là lời tự sự nhẹ nhàng của một tâm hồn từng trải, giàu chiêm nghiệm. Qua đó, Hoàng Trung Thông khắc họa một cách nhìn về cái chết rất đời, rất người, vừa trầm lắng, vừa an nhiên. Bài thơ khơi gợi trong lòng độc giả sự suy ngẫm về cách sống, cách đối mặt với những giới hạn của đời người và giá trị thực sự của cuộc sống.
*
Hoàng Trung Thông – Nhà Thơ Tiêu Biểu của Nền Thơ Cách Mạng Việt Nam
Hoàng Trung Thông (1925–1993) là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ cách mạng Việt Nam, người đã để lại dấu ấn sâu sắc trong thi ca, lý luận phê bình văn học, và hoạt động văn nghệ. Cuộc đời ông là một minh chứng sống động cho sự gắn bó với cách mạng, lòng yêu nước nồng nàn, và niềm đam mê sáng tạo nghệ thuật.
Cuộc đời thanh bạch và đầy cống hiến
Sinh ngày 5 tháng 5 năm 1925 tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, Hoàng Trung Thông sớm bộc lộ tài năng thiên bẩm với tư chất thần đồng. Sau khi theo học tại trường Quốc Học Vinh, ông tham gia phong trào cách mạng Việt Minh và nhanh chóng đảm nhiệm những vai trò quan trọng trong các tổ chức văn nghệ kháng chiến.
Trong suốt sự nghiệp, Hoàng Trung Thông không chỉ là nhà thơ, mà còn là một nhà lãnh đạo văn nghệ xuất sắc. Ông từng giữ nhiều cương vị quan trọng như Tổng biên tập Báo Văn nghệ, Giám đốc Nhà xuất bản Văn học, Viện trưởng Viện Văn học (1976–1985), và nhiều vị trí khác. Dù đảm nhiệm nhiều chức vụ cao nhưng ông luôn sống một cuộc đời thanh bạch, giản dị, thậm chí nghèo khó. Cuối đời, ông thường trò chuyện với tượng các văn hào như Lý Bạch, Lỗ Tấn, Pushkin, để giải tỏa nỗi lòng.
Ông qua đời vào ngày 4 tháng 1 năm 1993 tại Hà Nội, để lại một sự nghiệp văn học phong phú và đầy ý nghĩa.
Thơ Hoàng Trung Thông – Tiếng nói của những con người nhỏ bé
Thơ Hoàng Trung Thông là lời ca ngợi những giá trị nhân văn sâu sắc, hướng con người đến lý tưởng sống cao đẹp. Ông thường viết về những con người bình dị, những “người nhỏ bé” trong cuộc sống – đúng như nhận định của GS. Phan Ngọc: “Trong thâm tâm, anh là con người nhỏ bé, của những con người nhỏ bé. Trong thơ, anh chỉ là nhà thơ của những người nhỏ bé.”
Những tập thơ như “Quê hương chiến đấu” (1955), “Đường chúng ta đi” (1960), “Những cánh buồm” (1964), “Tiếng thơ không dứt” (1989) không chỉ làm lay động trái tim nhiều thế hệ, mà còn khơi gợi tinh thần yêu nước, khát vọng hòa bình, và niềm tin vào tương lai.
Một nhà văn hóa uyên bác
Không chỉ là một nhà thơ xuất sắc, Hoàng Trung Thông còn là một nhà lý luận phê bình có tầm ảnh hưởng lớn. Ông đã viết nhiều tiểu luận như “Chặng đường mới của văn học chúng ta” (1961), “Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống” (1979), góp phần định hướng văn học Việt Nam trong những giai đoạn quan trọng.
Với vốn hiểu biết sâu rộng, ông thông thạo ba ngoại ngữ (Trung, Pháp, Anh) và dịch nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng. Ông cũng được biết đến như một nhà thư họa tài hoa, giao lưu thân thiết với các họa sĩ lớn như Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, Mai Văn Hiến…
Vinh danh và di sản
Những đóng góp lớn lao của Hoàng Trung Thông đã được Nhà nước ghi nhận qua các giải thưởng danh giá, bao gồm: Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (2001) với các tập thơ tiêu biểu. Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (2022), tôn vinh các tập thơ như “Đường chúng ta đi,” “Những cánh buồm,” “Đầu sóng,” “Tiếng thơ không dứt.”
Tên ông đã được đặt cho nhiều con đường tại các thành phố lớn như Vinh, Đà Nẵng, và Vũng Tàu.
Những giai thoại thú vị
Hoàng Trung Thông không chỉ nổi tiếng bởi tài năng mà còn bởi tính cách phóng khoáng, hóm hỉnh. Nhà thơ Chế Lan Viên, người bạn thân thiết, từng viết tặng ông bài thơ:
“Ông thì hay say
Tôi thì quá tỉnh
Mà ông đằm tính
Tôi thì hay gây…
Ngay cả bản thân Hoàng Trung Thông cũng không ngần ngại mổ xẻ mình với sự khiêm tốn và hài hước. Ông từng nói: “Tôi cố uống rượu để cho say mà thơ tôi vẫn tỉnh như mọi người đều nói.”
Kết luận
Hoàng Trung Thông là một nhà thơ cách mạng tiêu biểu, người đã dùng ngòi bút để truyền cảm hứng cho bao thế hệ. Ông là hiện thân của sự kết hợp giữa tài năng, đức độ, và lòng yêu nước sâu sắc. Dù cuộc đời ông khép lại, nhưng thơ ca và tư tưởng của Hoàng Trung Thông vẫn mãi là ánh sáng dẫn đường trong nền văn học Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
