Những đồng chí trung kiên
Thanh Hải
Nước bốn bề tràn ngập
Tội giặc lại chồng chất
Những đồng chí ta ơi
Những thôn nghèo chơi vơi
Nước tràn về tận mái
Nước về làng sâu hoáy
Hầm lút tan hết rồi
Giữa nước lũ sóng ngời
Ca-nông băm từng loạt
Nước toé nhà xao xác
– Mẹ ẵm con đi đâu?
Bốn bề nước nặng sâu
Ca-nông rầm quanh xóm
– Biết đi đâu bây giờ?
Xóm nặng nín bơ phờ
Đạn tan hàng tre nhỏ
Mái nhà run lặng ngó
Trâu nghé lội trơ ngơ
– Ca-nông đã hết chưa?
Máu trào trong mưa gió
Máu hoà trong nước đỏ
Những đồng chí ta ơi
Những thôn nghèo chơi vơi
Tội giặc lại chồng chất
Tội giặc cao chất ngất
Giữa nước lũ tràn qua
Những đồng chí chúng ta
Len mình qua lô-cốt
Những đồng chí chúng ta
Run mình trong cơn sốt.
Giặc về bằng ca-nốt
Giặc chạy ăm-phi-bi
Nhưng chúng ta không đi
Chúng ta ghì thôn xóm
Chúng ta bám nương khoai
Có máu những người trai
Đã hoà trên lớp sóng.
Có ai không – như ta
Nằm bờ đêm, mắt mở?
Nằm bờ đây, không ngủ
Thả hồn lắng trôi qua
Cho đỡ thương đỡ nhớ
Lòng miền Bắc bao la…
Bên chiếc máy đang chạy
Chị công nhân quay guồng
Anh xã viên thức dậy
Sửa soạn buổi ra đồng.
Chị mậu dịch lau kính
Dọn hàng buổi tinh sương
Em bé quàng khăn mới
Hay phượng vĩ đỏ trường.
Cả miền Bắc thức dậy
Thêm một ngày đổi thay
Lùi nhanh đêm dốt, đói
Cuộc đời nằm trong tay.
Bên ni ta lại dậy
Tiếng súng đâu loạn cuồng
Lại một ngày máu chảy
Lại chết vợ, mất chồng!
Cả miền Nam không ngủ
Thao thức trong căm hờn
Khuya nghe gà giục giã
Vùng dậy trào lên đường…
Hỡi ngày xưa, ngày xưa
Buổi sông Gianh cách trở
Có ai không, như ta
Gối bờ đêm, mắt mở?
Bên này bờ không ngủ
Đêm dài rộn tiếng gà
Tiếng gáy vang vang xa
Giục chân trời mau hửng.
1961
Theo: Thơ với tuổi thơ, NXB Kim Đồng
*
“Những Đồng Chí Trung Kiên – Bản Hùng Ca Của Ý Chí Và Tình Yêu Tổ Quốc”
Bài thơ “Những Đồng Chí Trung Kiên” của nhà thơ Thanh Hải là một bản hùng ca tráng lệ về tinh thần bất khuất và lòng trung kiên của những người chiến sĩ nơi tiền tuyến. Qua từng dòng thơ, Thanh Hải đã khắc họa chân thực cảnh chiến tranh khốc liệt, sự hy sinh thầm lặng, và tình yêu quê hương đất nước cháy bỏng trong từng hơi thở của những người con miền Nam.
Hiện Thực Khốc Liệt Của Chiến Tranh
Ngay từ những câu thơ đầu, tác giả đã đưa người đọc vào một khung cảnh chiến tranh khốc liệt, nơi nước lũ dâng tràn và bom đạn cày xé:
Nước bốn bề tràn ngập
Tội giặc lại chồng chất
Những đồng chí ta ơi
Những thôn nghèo chơi vơi.
Hình ảnh những ngôi làng nghèo chìm trong nước lũ, bom đạn rền vang khắp nơi, và người dân hoảng loạn giữa cảnh “nước nặng sâu” thể hiện sự tàn phá khốc liệt của chiến tranh. Đặc biệt, hình ảnh “máu hòa trong nước đỏ” như một nốt nhấn đau thương, khắc sâu vào lòng người đọc nỗi đau mất mát.
Sự Bất Khuất Của Những Đồng Chí
Trong bối cảnh tàn khốc ấy, những người đồng chí hiện lên với ý chí kiên cường:
Những đồng chí chúng ta
Len mình qua lô-cốt
Những đồng chí chúng ta
Run mình trong cơn sốt.
Dù phải đối mặt với bom đạn, bệnh tật, và cảnh tang thương, họ vẫn kiên trì bám trụ, không rời bỏ quê hương. Thanh Hải đã khắc họa hình ảnh những con người bình dị nhưng phi thường, biến nỗi đau thành động lực chiến đấu, giữ vững từng thôn xóm, từng cánh đồng.
Hình ảnh “có máu những người trai đã hòa trên lớp sóng” là biểu tượng cao đẹp cho sự hy sinh. Máu của những chiến sĩ đã thấm vào đất mẹ, trở thành nguồn sức mạnh bất diệt, nuôi dưỡng niềm tin vào ngày mai.
Tình Yêu Tổ Quốc Và Khát Vọng Thống Nhất
Bên cạnh hình ảnh khốc liệt của chiến tranh, Thanh Hải còn đưa người đọc đến một miền Bắc thanh bình, nơi ánh sáng của sự đổi thay đang lan tỏa:
Bên chiếc máy đang chạy
Chị công nhân quay guồng
Anh xã viên thức dậy
Sửa soạn buổi ra đồng.
Những hình ảnh đời thường giản dị, từ chị công nhân, anh xã viên đến em bé quàng khăn mới, đã khơi gợi niềm hy vọng về một tương lai tươi sáng. Miền Bắc như biểu tượng của niềm tin và sức mạnh, là nguồn động viên tinh thần cho miền Nam đang chìm trong bom đạn.
Tác giả đã khéo léo so sánh hai bờ sông Gianh – một bờ thanh bình, một bờ khốc liệt – để nhấn mạnh khát vọng thống nhất:
Cả miền Nam không ngủ
Thao thức trong căm hờn
Khuya nghe gà giục giã
Vùng dậy trào lên đường.
Những tiếng gà rộn rã trong đêm không chỉ là tín hiệu của ngày mới mà còn là lời hiệu triệu thúc giục người dân vùng lên đấu tranh, giành lại tự do.
Thông Điệp Của Bài Thơ
“Những Đồng Chí Trung Kiên” là lời ngợi ca những con người đã hy sinh thân mình vì quê hương. Qua bài thơ, Thanh Hải muốn truyền tải thông điệp rằng: sự hy sinh của những đồng chí không hề vô nghĩa. Dù bom đạn có tàn phá, dù máu có đổ, tình yêu nước và ý chí thống nhất vẫn mãi là ngọn lửa không bao giờ tắt trong lòng mỗi người dân Việt Nam.
Bài thơ không chỉ là một bản hùng ca về lòng trung kiên mà còn là lời nhắn nhủ sâu sắc: để có được hòa bình hôm nay, biết bao con người đã ngã xuống. Vì vậy, thế hệ sau cần trân trọng và gìn giữ những giá trị ấy, để đất nước mãi vững vàng trước mọi thử thách.
*
Thanh Hải – Nhà Thơ Tiêu Biểu Của Nền Thơ Cách Mạng Việt Nam
Tiểu Sử Và Con Đường Đến Với Cách Mạng
Nhà thơ Thanh Hải, tên thật là Phạm Bá Ngoãn, sinh ngày 4 tháng 11 năm 1930 tại xã Phong Bình, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông xuất thân từ một gia đình trí thức nhưng nghèo khó. Cha ông là thầy giáo, mẹ ông làm nông, còn ông là anh cả trong gia đình ba anh em. Thanh Hải từ nhỏ đã thể hiện tình yêu sâu sắc với gia đình và quê hương.
Khi mới 17 tuổi, Thanh Hải đã tham gia cách mạng tại huyện Hương Thủy, đảm nhiệm vai trò chính trị viên Đoàn Văn công Thừa Thiên Huế. Suốt những năm tháng kháng chiến, ông không chỉ là một chiến sĩ kiên trung mà còn là ngòi bút nhiệt huyết của báo chí và văn nghệ cách mạng. Ông đảm nhận nhiều vai trò quan trọng như cán bộ tuyên huấn, phụ trách báo Cờ giải phóng, và Chi hội phó chi Hội văn nghệ giải phóng Bình Trị Thiên. Sau năm 1975, Thanh Hải tiếp tục cống hiến với tư cách Tổng thư ký Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên và Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam.
Tuy nhiên, khi đất nước hòa bình chưa lâu, Thanh Hải mắc bệnh hiểm nghèo và qua đời ngày 15 tháng 12 năm 1980 tại Bệnh viện Trung ương Huế. Trước lúc ra đi, ông để lại bài thơ Mùa xuân nho nhỏ – tác phẩm kết tinh tình yêu đời, yêu quê hương, trở thành món quà ý nghĩa cho thế hệ mai sau.
Sự Nghiệp Sáng Tác
Dù cuộc đời ngắn ngủi, Thanh Hải đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nền thơ ca Việt Nam với 5 tập thơ:
- Những đồng chí trung kiên (1962)
- Huế mùa xuân (tập 1-1970, tập 2-1975)
- Mùa xuân nho nhỏ (1980)
- Ánh mắt (1956)
- Mưa xuân đất này (1982)
Trong đó, bài thơ Mùa xuân nho nhỏ nổi bật không chỉ bởi giá trị nghệ thuật mà còn bởi sự ra đời đặc biệt – trên giường bệnh, khi tác giả sắp giã từ cuộc đời. Tác phẩm đã được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc, trở thành khúc ca bất hủ ca ngợi tinh thần cống hiến của con người.
Đặc Điểm Thơ Thanh Hải
Thơ Thanh Hải mang hơi thở của cuộc sống cách mạng và lòng yêu nước mãnh liệt. Như nhà nghiên cứu văn học Trần Hữu Tá từng nhận xét, thơ ông lấy cảm hứng từ cuộc đấu tranh bền bỉ, anh dũng của nhân dân miền Nam, đặc biệt là vùng đất Thừa Thiên. Sau năm 1975, thơ ông càng đằm thắm và sâu sắc hơn.
Điểm nổi bật trong phong cách thơ Thanh Hải là sự chân thật, bình dị, và đôn hậu. Ông không dùng những hình ảnh phô trương hay hoa mỹ, mà tập trung vào cảm xúc chân thành, đi thẳng vào lòng người. Tác phẩm của ông không chỉ ghi dấu những năm tháng kháng chiến mà còn trở thành nguồn cảm hứng, động viên tinh thần cho nhiều thế hệ.
Kết Luận
Thanh Hải là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học cách mạng Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là biểu tượng của lòng yêu nước, sự kiên trung và tinh thần cống hiến. Từ những vần thơ giản dị nhưng sâu sắc, ông đã truyền tải ý chí quật cường, niềm tin yêu cuộc sống và khát vọng hòa bình.
Dù đã ra đi, Thanh Hải vẫn sống mãi trong lòng độc giả qua những tác phẩm để đời. Mùa xuân nho nhỏ – khúc ca cuối cùng của ông – mãi mãi là biểu tượng của sự sống, cống hiến và tình yêu bất diệt với quê hương, đất nước.
Viên Ngọc Quý.
