Quạt cho bà ngủ
Thạch Quỳ
Ơi chích choè ơi!
Chim đừng hót nữa,
Bà em ốm rồi,
Lặng cho bà ngủ.
Bàn tay bé nhỏ
Vẫy quạt thật đều
Ngấn nắng thiu thiu
Đậu trên tường trắng.
Căn nhà đã vắng
Cốc chén nằm im.
Đôi mắt lim dim
Ngủ ngon bà nhé.
Hoa cam, hoa khế
Chín lặng trong vườn,
Bà mơ tay cháu
Quạt đầy hương thơm.
(Thạch Quỳ, SGK Tiếng Việt lớp 2, tập 1, NXB GD 2002).
*
Cảm nhận về bài thơ “Quạt cho bà ngủ” của Thạch Quỳ
Bài thơ “Quạt cho bà ngủ” của nhà thơ Thạch Quỳ là một tác phẩm giản dị nhưng sâu lắng, gợi lên những rung cảm nhẹ nhàng và đầy thương yêu về tình cảm gia đình, đặc biệt là tình cháu dành cho bà. Qua từng câu thơ, hình ảnh người cháu nhỏ tận tình quạt cho bà ngủ hiện lên như một bức tranh thơ mộng, chứa đựng bao ân tình, sự chăm sóc và lòng kính yêu chân thành.
Ngay từ những câu mở đầu, giọng thơ đã khơi gợi một không gian tĩnh lặng, trầm lắng:
“Ơi chích choè ơi!
Chim đừng hót nữa,
Bà em ốm rồi,
Lặng cho bà ngủ.”
Lời thủ thỉ của người cháu nhỏ, tưởng như một lời năn nỉ nhẹ nhàng gửi đến thiên nhiên, lại mang theo cả sự lo lắng, thương xót dành cho bà. Chú chim chích chòe thường ngày vẫn líu lo giờ đây cũng cần “đừng hót nữa” để không làm phiền giấc ngủ của bà. Sự yêu thương và nhạy cảm của người cháu được Thạch Quỳ khắc họa đầy tinh tế qua hành động và cảm xúc, khiến người đọc cảm nhận rõ một tấm lòng non nớt nhưng rất đỗi chân thành.
Hình ảnh “bàn tay bé nhỏ, vẫy quạt thật đều” là điểm nhấn gợi cảm mạnh mẽ trong bài thơ. Những động tác nhịp nhàng, chăm chút ấy không chỉ đơn thuần là hành động chăm sóc mà còn chứa đựng cả tình yêu thương vô bờ bến. Đặc biệt, câu thơ “Ngấn nắng thiu thiu, đậu trên tường trắng” mang đến một khung cảnh yên bình, thanh khiết. Ánh nắng buổi trưa hè dường như cũng trở nên dịu dàng, hòa cùng sự kiên nhẫn và ân cần của người cháu.
Căn nhà trong bài thơ hiện lên thật tĩnh lặng:
“Căn nhà đã vắng,
Cốc chén nằm im.
Đôi mắt lim dim,
Ngủ ngon bà nhé.”
Không gian im ắng ấy không chỉ miêu tả hiện thực mà còn gợi lên cảm giác cô quạnh. Sự yên ắng của căn nhà như làm nổi bật hơn vai trò của người cháu – nguồn yêu thương duy nhất đang hiện diện và chăm sóc cho bà. Giấc ngủ của bà được tác giả diễn đạt bằng hình ảnh “đôi mắt lim dim”, một sự miêu tả dịu dàng, gợi lên niềm mong mỏi bà được an yên trong giấc ngủ, tạm quên đi những mệt nhọc và đau yếu.
Cảnh vật trong vườn – “hoa cam, hoa khế, chín lặng trong vườn” – mang đến một cảm giác tĩnh tại, như thể thiên nhiên cũng đồng lòng chia sẻ niềm thương với người cháu nhỏ. Hình ảnh này vừa chân thực vừa giàu chất thơ, tạo nên một sự hòa quyện giữa con người và cảnh vật.
Đặc biệt, câu thơ cuối “Bà mơ tay cháu, quạt đầy hương thơm” khép lại bài thơ bằng một hình ảnh đẹp đẽ, mang tính biểu tượng cao. Giấc mơ của bà không chỉ đơn thuần là cảm nhận sự dịu mát từ chiếc quạt mà còn là cảm giác hạnh phúc trọn vẹn được bao bọc bởi tình yêu thương của cháu. Trong cái vẫy quạt nhỏ bé ấy, người cháu dường như đã thổi vào cả tâm hồn ngây thơ và tấm lòng yêu thương sâu sắc.
“Quạt cho bà ngủ” không chỉ là câu chuyện giản dị giữa hai thế hệ mà còn chứa đựng một thông điệp ý nghĩa về tình yêu thương gia đình. Từng câu thơ là những nét chấm phá đầy cảm xúc, vẽ nên bức tranh về sự ân cần, lòng hiếu thảo và sự gắn bó giữa cháu và bà. Đọc bài thơ, mỗi người chúng ta như được nhắc nhở phải biết trân trọng hơn những khoảnh khắc quý giá bên cạnh người thân yêu.
Thạch Quỳ đã viết nên một bài thơ ngắn nhưng giàu sức gợi, không cần dùng đến những ngôn từ hoa mỹ mà vẫn chạm đến trái tim người đọc. Với sự giản dị trong câu chữ và sâu lắng trong cảm xúc, “Quạt cho bà ngủ” trở thành một bài thơ không chỉ để đọc mà còn để cảm nhận, để yêu thương, và để thấm thía hơn giá trị của những mối quan hệ thiêng liêng trong cuộc đời.
*
Nhà thơ Thạch Quỳ – Hồn thơ xứ Nghệ
Thạch Quỳ (1941-2023), tên thật là Vương Đình Huấn, quê tại thôn Đông Bích, xã Trung Sơn, huyện Đô Lương, Nghệ An, là một trong những gương mặt thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống văn hóa, với người cha tinh thông Hán học và người mẹ thuộc nhiều ca dao, tục ngữ, Thạch Quỳ sớm được nuôi dưỡng bởi tình yêu văn chương.
Ông từng theo học ngành Sư phạm Toán tại Đại học Vinh, nhưng chính thơ ca đã đưa ông trở thành một nhà thơ tài hoa. Tác phẩm đầu tay “Mà thương cũng nhiều” đăng trên Văn nghệ Quân đội năm 1960 mở ra hành trình sáng tác kéo dài suốt nhiều thập kỷ. Thơ ông, từ những tập như Sao và đất (1967) đến Bức tường (2009), luôn mang đậm chất trữ tình, dung dị mà sâu sắc, giàu suy tư triết lý.
Thạch Quỳ không chỉ là người nhạy cảm trước những biến động của cuộc sống mà còn dũng cảm thể hiện tư duy độc lập. Bài thơ “Với con” của ông từng gây tranh cãi lớn nhưng đồng thời khẳng định bản lĩnh sáng tạo của một nhà thơ dám vượt qua khuôn khổ.
Được ví như “ông đồ gàn xứ Nghệ”, thơ Thạch Quỳ thấm đẫm hồn quê và tri thức, vừa mộc mạc đời thường, vừa mãnh liệt yêu thương. Với những giải thưởng danh giá và sự yêu mến của độc giả, ông đã để lại một dấu ấn sâu đậm trong nền thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
