Sang thu Hữu Thỉnh
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Gió chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
(Hữu Thỉnh – SGK Ngữ văn 9 – tập 2)
*
Phân tích Sang thu
Bài thơ Sang thu của nhà thơ Hữu Thỉnh như một bức tranh dịu dàng, thanh thoát về thời điểm chuyển giao giữa mùa hạ và mùa thu. Với ngôn từ tinh tế, hình ảnh thơ giàu sức gợi, tác giả đã dẫn dắt người đọc cảm nhận những rung động nhẹ nhàng nhưng sâu sắc của thiên nhiên và lòng người trước khoảnh khắc giao mùa đầy ý nghĩa.
Từ “hương ổi” đến “gió se” – một tín hiệu mộc mạc mà tinh tế
Mở đầu bài thơ, Hữu Thỉnh gợi lên một hình ảnh rất quen thuộc nhưng không kém phần độc đáo:
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se”
Mùi hương ổi – một dấu hiệu bình dị và dân dã của làng quê Việt Nam – bất ngờ ùa về trong làn gió se se lạnh. Từ “bỗng” như thể hiện sự ngỡ ngàng, bất chợt của cảm xúc. Đây không chỉ là hương vị của thiên nhiên mà còn là “hương vị” của thời gian, của một mùa thu đang nhẹ nhàng gõ cửa.
Sự chuyển mình chậm rãi của thiên nhiên trong bài thơ Sang Thu
Tiếp đó, Hữu Thỉnh khéo léo miêu tả những thay đổi tinh tế của đất trời:
“Gió chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”
Hình ảnh “gió chùng chình” gợi lên cảm giác chậm rãi, lưu luyến, như thể thời gian cũng đang cố níu giữ những ngày cuối cùng của mùa hạ. Từ “hình như” đầy bâng khuâng, gợi một chút nghi hoặc, một chút mơ hồ, giống như cảm giác của con người trước sự thay đổi nhẹ nhàng mà khó nhận ra của đất trời.
Sông, chim, mây – một bức tranh hài hòa giữa động và tĩnh
Trong khổ thơ thứ hai, tác giả tiếp tục khắc họa những nét đặc trưng của mùa thu:
“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”
Hình ảnh “sông dềnh dàng” gợi lên sự trầm tĩnh, khoan thai, đối lập với sự “vội vã” của đàn chim đang chuẩn bị cho hành trình di cư. Điểm nhấn độc đáo là hình ảnh “đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu”. Đây là một nét vẽ đầy chất thơ, vừa cụ thể vừa trừu tượng, như thể chính thiên nhiên cũng đang phân vân giữa hai mùa.
Sự chín chắn của đất trời và con người
Khổ thơ cuối khép lại bằng những cảm nhận tinh tế về nắng, mưa và sấm:
“Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi”
Ánh nắng vẫn còn đó, nhưng không còn gay gắt. Những cơn mưa hạ đã thưa dần, nhường chỗ cho tiết trời khô ráo, dịu mát của mùa thu. Hình ảnh “sấm cũng bớt bất ngờ” không chỉ miêu tả sự thay đổi của thiên nhiên mà còn hàm chứa ý nghĩa tượng trưng: khi con người trưởng thành, đi qua nhiều bão giông, họ cũng trở nên điềm tĩnh và chín chắn hơn – như “hàng cây đứng tuổi” đã vững vàng trước mọi biến động.
Tổng kết Bài thơ Sang thu
Bài thơ Sang thu là một tác phẩm nhẹ nhàng mà sâu sắc, kết hợp hài hòa giữa cảm xúc và triết lý. Qua từng câu thơ, Hữu Thỉnh không chỉ vẽ lên bức tranh thiên nhiên giao mùa đầy thơ mộng mà còn gửi gắm những suy ngẫm về sự chuyển mình của cuộc đời. Từ đó, ta cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, của thời gian và sự trưởng thành trong tâm hồn mỗi người. Đây là một bài thơ không chỉ để đọc mà còn để lắng nghe, để cảm nhận từng nhịp đập tinh tế của đất trời và lòng người.
*
Nhà thơ Hữu Thỉnh
Hữu Thỉnh, tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh ngày 15 tháng 2 năm 1942 tại Tam Dương, Vĩnh Phúc. Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca Việt Nam hiện đại. Hữu Thỉnh trưởng thành từ quân ngũ, từng tham gia kháng chiến chống Mỹ và công tác trong lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật.
Thơ ông nổi bật với phong cách trữ tình, sâu lắng, giàu cảm xúc, thường khai thác những khía cạnh tinh tế của thiên nhiên và đời sống. Các tác phẩm như “Sang thu”, “Thương lượng với thời gian”, hay “Thơ viết về biển” đã để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng bạn đọc.
Ngoài sáng tác, Hữu Thỉnh còn đảm nhận nhiều vai trò quan trọng, như Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, góp phần to lớn vào sự phát triển của văn học nước nhà.
Viên Ngọc Quý.
