Thơ tình ngày biển động
Bằng Việt
“Giọt nước soi trên tay không cùng màu sóng bể”
(Nghĩ lại về Pauxtôpxky, 1969)
Chưa bao giờ anh ước đâu em
Một ngôi nhà, bão dừng sau cánh cửa…
Trời ơi! Buổi sớm quá chừng thơm!
Anh hít thở mùa sen, năm anh mười tám tuổi,
Một ánh vui táo tợn của mùa hè
Khi những vệt ong hôn vào nhuỵ hoa cháy bừng
như vệt lửa,
Những trận lốc, những cơn mưa trước hồn anh bỏ ngỏ…
Và ngôi nhà, bão dừng sau cánh cửa,
Đã bao giờ anh ước đâu em?
*
Rất nhiều chuyện qua rồi. Rất nhiều chuyện
giống như quên,
Sau tuổi hai mươi, ngỡ không cần đến nữa:
Chút xôn xao trong hàng cây nắng nhỏ,
Giọt nước tròn rung rinh trong lá sen
Cả gợn sóng mơ hồ trong ánh mắt riêng em
Màu trời xám mênh mông ngày động biển
Cánh bướm mai hồng, cơn mưa chiều tím,
Một cửa sổ lặng thầm chi chút đếm sao rơi…
Hạnh phúc ta cần, thực cũng giản đơn thôi
Như chỉ ở trước ta trên một tầm tay với
Ngỡ rảo bước là sớm chiều sẽ tới
Suốt một đời, sao vẫn giục mình đi?
Em có thể là gì sau trang sách Pauxtốpxky?
Là một ánh bình minh xanh mờ không thể tắt,
Hay hương mát rừng thông cao ẩm ướt,
Một bóng mây khắc khoải cả mùa hè?
Anh không biết dãy phố ta đi hôm ấy gọi là gì?
Không biết lá cây trên đầu sao buổi chiều phát sáng?
Giọt nước mắt khác xưa giữa tình yêu, tình bạn,
Những kỷ niệm nơi này xáo trộn với nơi kia…
Anh và em (chỉ thế thôi). Mà không có Pauxtôpxky,
“Ta đã lớn. Và Pauxtốpxky đã chết!”
Chỉ còn lại cuối cùng những cảm thông da diết
Của tất cả những gì vừa có lại vừa không!
*
Tất cả có vậy thôi! Em – màu trong suốt của trời xanh
trên phố thợ,
Chỗ mặn nhất của đầu bọt sóng tự khơi xa…
Lại cũng là vết thương của anh, tuổi thơ của anh,
nơi ẩn kín của hồn anh bão tố,
Lá cỏ bồng gió ru trên bãi cát khô cằn,
Đốm lửa nhỏ bất ngờ trong một đêm ngủ rừng,
hai bàn tay lạnh cóng,
Hay màu ngói đỏ đầu tiên, sau cả cuộc chiến tranh dài!
Em thao thức mãi trong anh Tình Yêu lớn –
Yêu Người,
Yêu những thứ bị tàn phá đi, bây giờ cần dựng lại,
Yêu một cái cây, tự lúc gây mầm cho đến khi ra trái,
Yêu mọi nét đẹp của Đời,
để bồi đắp, sản sinh thêm…
*
Chưa bao giờ anh ước đâu em
Một ngôi nhà, bão dừng sau cánh cửa!
Hải Phòng, 1975
(Nguồn: Bằng Việt, Tác phẩm chọn lọc, NXB Hội Nhà văn, 2010)
*
Thơ tình ngày biển rộng – Tình yêu lớn và những khao khát của tâm hồn
Bằng Việt, một nhà thơ của thế hệ chống Mỹ, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong nền văn học Việt Nam không chỉ bởi những trang thơ ngợi ca quê hương, đất nước, mà còn bởi những bài thơ tình đượm chất suy tư, triết lý. “Thơ tình ngày biển động” là một bài thơ như thế, không chỉ khắc họa những cung bậc cảm xúc trong tình yêu mà còn là bản hòa ca về khao khát yêu thương và dựng xây cuộc đời.
Tình yêu – khởi nguồn của mọi sự sống
Bài thơ mở đầu bằng câu khẳng định lặp lại nhiều lần:
“Chưa bao giờ anh ước đâu em
Một ngôi nhà, bão dừng sau cánh cửa…”
Lời phủ nhận ấy không đơn thuần là lời chối bỏ sự an yên, mà là sự khẳng định về một trái tim luôn khao khát sống mãnh liệt, yêu đến tận cùng những điều tưởng như nhỏ bé, mong manh. Trong cái tuổi 18 rực rỡ của tác giả, tình yêu và cuộc sống hòa quyện thành một. Những chi tiết như “ánh vui táo tợn của mùa hè”, “vệt ong hôn vào nhuỵ hoa”, hay “trận lốc, cơn mưa trước hồn anh bỏ ngỏ” không chỉ miêu tả một khung cảnh sống động mà còn thể hiện tinh thần dám sống, dám yêu của tuổi trẻ.
Tình yêu ở đây không chỉ giới hạn trong tình cảm đôi lứa mà còn là tình yêu với thiên nhiên, với cuộc đời, với những khung cảnh bình dị của mùa hè và tuổi trẻ đã từng đi qua.
Biển động và những nỗi niềm khắc khoải
Phần giữa bài thơ chuyển dần từ niềm vui sống sang nỗi khắc khoải. Bằng Việt kể lại những cảm xúc đã từng bị lãng quên, những điều tưởng chừng nhỏ nhặt nhưng lại là nền tảng của hạnh phúc:
“Chút xôn xao trong hàng cây nắng nhỏ,
Giọt nước tròn rung rinh trong lá sen,
Cả gợn sóng mơ hồ trong ánh mắt riêng em…”
Tình yêu ở đây không chỉ là sự gắn bó với một người mà còn là niềm yêu với những chi tiết nhỏ nhặt, những khoảnh khắc thoáng qua của cuộc sống. Thế nhưng, chính những điều giản dị ấy lại trở thành cội nguồn của hạnh phúc và ý nghĩa tồn tại.
Tình yêu của tác giả, giống như biển cả trong những ngày động, không yên bình mà đầy sóng gió, đầy trăn trở. Tình yêu ấy khắc khoải, đòi hỏi sự cảm thông và sẻ chia trong một thế giới đầy biến động.
Tình yêu lớn – Yêu người, yêu đời, yêu những điều bị tàn phá
Điểm nhấn đặc biệt của bài thơ chính là đoạn tác giả thổ lộ tình yêu lớn lao của mình:
“Em thao thức mãi trong anh Tình Yêu lớn –
Yêu Người,
Yêu những thứ bị tàn phá đi, bây giờ cần dựng lại…”
Tình yêu ấy vượt qua ranh giới của tình yêu đôi lứa để trở thành tình yêu với nhân loại, với mọi điều đang tồn tại và cần được tái tạo. Bằng Việt khéo léo đưa vào bài thơ những hình ảnh ẩn dụ như “lá cỏ bồng gió ru trên bãi cát khô cằn”, “đốm lửa nhỏ bất ngờ trong một đêm ngủ rừng”, hay “màu ngói đỏ đầu tiên sau cuộc chiến tranh dài” để khắc họa tình yêu và trách nhiệm với cuộc đời.
Đây không còn là tình yêu vị kỷ, dành riêng cho một ai đó, mà là tình yêu cống hiến, mong mỏi làm đẹp cho đời.
Thông điệp của bài thơ – sống và yêu để tái tạo giá trị
“Thơ tình ngày biển động” không chỉ là bài thơ về tình yêu mà còn là lời nhắn nhủ về cách sống. Tác giả không mong ước một cuộc sống an nhiên, bình lặng, mà mong được trải nghiệm, dấn thân, đối mặt với thử thách, sóng gió để tìm thấy giá trị đích thực.
Tình yêu trong bài thơ cũng là sự khơi nguồn của sức mạnh, của niềm tin để vượt qua những khó khăn và tái tạo những điều đã mất. Chính từ những trải nghiệm yêu, tác giả đã thấu hiểu rằng mọi điều nhỏ bé trong cuộc sống đều góp phần tạo nên ý nghĩa lớn lao.
Lời kết cho Thơ tình ngày biển động
“Thơ tình ngày biển động” là một tác phẩm đầy cảm xúc, mang trong mình hơi thở của cuộc sống, tình yêu và khát vọng. Qua bài thơ, Bằng Việt không chỉ thể hiện tình yêu say đắm, nồng nàn mà còn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về trách nhiệm với cuộc đời: sống để yêu, yêu để cống hiến.
Tác phẩm là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về giá trị của những điều bình dị trong cuộc sống, rằng hạnh phúc không phải là một ngôi nhà bình yên, mà là sự sống động của tâm hồn giữa muôn trùng sóng gió.
*
Về nhà thơ Bằng Việt
Bằng Việt – Người nghệ sĩ lặng lẽ gieo mầm cho những giá trị đời thường
Trong bầu trời thi ca Việt Nam hiện đại, Bằng Việt là một trong những nhà thơ để lại dấu ấn sâu sắc với lối viết giàu cảm xúc, tràn đầy những suy tư về con người và cuộc sống. Ông không chỉ là người kể chuyện của thế hệ đi trước mà còn là cầu nối cảm xúc, mang những giá trị trường tồn vượt qua thời gian, đến với trái tim độc giả hôm nay.
Bằng Việt – Hành trình từ tuổi trẻ đến nghệ thuật
Bằng Việt, tên thật là Nguyễn Việt Bằng, sinh ngày 15 tháng 6 năm 1941 tại Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Thời thanh xuân của ông trải dài trong những năm tháng đất nước còn chia cắt, chiến tranh và gian khổ. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông du học ngành luật tại Liên Xô, nhưng chính tình yêu đối với văn chương đã dẫn lối ông đến với thi ca.
Thời kỳ đầu sáng tác, ông gắn bó với những nhà thơ cùng thế hệ như Lưu Quang Vũ, Nguyễn Duy… Thơ Bằng Việt thời kỳ này tràn đầy nhiệt huyết tuổi trẻ, đậm chất lý tưởng và khát vọng cống hiến cho quê hương.
Không chỉ thành công trên con đường thi ca, Bằng Việt còn là một nhà quản lý văn hóa và hoạt động tích cực trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Ông từng đảm nhiệm các vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội và Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.
Đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ Bằng Việt
Sự dung dị và tinh tế trong cảm xúc
Thơ của Bằng Việt thường gợi lên những cảm xúc nhẹ nhàng, dung dị mà sâu sắc. Ông có khả năng biến những điều bình thường trong cuộc sống thành thơ, khiến người đọc thấy mình trong từng câu chữ. Dù viết về thiên nhiên, tình yêu hay những ký ức xa xưa, thơ ông luôn ẩn chứa sự lắng đọng, suy ngẫm.
Ví dụ, trong bài thơ “Bếp lửa” – tác phẩm nổi tiếng được đưa vào giảng dạy trong chương trình phổ thông, Bằng Việt đã tái hiện hình ảnh bếp lửa thân thương của bà, gắn với tuổi thơ gian khó nhưng đầy tình yêu thương. Hình ảnh bếp lửa không chỉ là biểu tượng của tình bà cháu mà còn là ngọn lửa của lòng yêu thương và ý chí vượt lên mọi khó khăn.
Chất tự sự trữ tình
Thơ Bằng Việt mang tính tự sự cao, như những lời tâm tình từ chính tâm hồn ông, nhưng đồng thời cũng là tiếng nói chung của thế hệ. Từ những câu chuyện cá nhân, thơ ông mở ra những chiều sâu triết lý về cuộc đời, con người, và giá trị sống.
Bài thơ “Em đừng ghen với quá khứ” là một ví dụ điển hình. Trong đó, ông viết về tình yêu, quá khứ, và những nỗi niềm sâu kín của con người một cách tinh tế. Những câu thơ như lời an ủi dịu dàng, để lại sự lắng đọng trong lòng người đọc.
Hướng đến những giá trị nhân văn và tình yêu quê hương đất nước
Bằng Việt luôn tìm cách khắc họa những giá trị nhân văn trong thơ mình. Ông không ngần ngại nói về gian khó, mất mát, nhưng điều nổi bật nhất trong thơ ông chính là niềm tin mãnh liệt vào tình yêu thương, sự sống và ý nghĩa của sự đoàn kết.
Trong các bài thơ viết về quê hương, ông không chỉ vẽ nên những bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn nhấn mạnh tình yêu và trách nhiệm với mảnh đất đã nuôi dưỡng mình. Điều này khiến thơ ông không chỉ là nghệ thuật mà còn là lời kêu gọi sâu sắc hướng tới độc giả.
Di sản thơ ca và ảnh hưởng lâu dài
Bằng Việt để lại nhiều tác phẩm xuất sắc, có giá trị nghệ thuật và tư tưởng lớn. Các tập thơ tiêu biểu của ông bao gồm: Hương cây – Bếp lửa (1968, cùng Lưu Quang Vũ); Đất sau mưa; Khoảng cách giữa lời; Nơi cuối trời mây trắng còn bay. Thơ Bằng Việt không chỉ được yêu thích ở Việt Nam mà còn được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác, mang văn hóa và tâm hồn Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.
Ý nghĩa của thơ Bằng Việt trong lòng độc giả hôm nay
Thơ Bằng Việt không khoa trương, cầu kỳ mà lặng lẽ như dòng suối chảy, âm thầm thấm vào tâm hồn độc giả. Nó là những hồi ức đẹp đẽ, là bài học giản dị về lòng yêu thương, là lời nhắc nhở về những giá trị đời thường mà chúng ta thường quên lãng.
Hơn nửa thế kỷ gắn bó với thi ca, Bằng Việt không chỉ để lại những vần thơ mà còn là tấm gương về sự tận tụy, trách nhiệm của người nghệ sĩ với xã hội. Ông nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, giữa những biến động của thời gian, điều đẹp đẽ nhất chính là sự gắn bó, lòng trắc ẩn, và niềm tin vào cuộc sống.
Lời kết
Bằng Việt – người nghệ sĩ thầm lặng nhưng vững vàng trong hành trình gieo những mầm thơ nhân văn, sẽ mãi là một ngọn lửa sáng trong văn học Việt Nam. Những câu thơ của ông, như những mảnh ghép của ký ức, sẽ còn mãi trong lòng những ai từng chạm đến, truyền cảm hứng và nhắc nhở chúng ta yêu hơn những giá trị giản dị nhưng bền vững của cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
