Tí xíu
Ngô Văn Phú
Gọi là Tí xíu
Mà chẳng bé đâu
Tí biết lấy rau
Mang về cho lợn
Tí biết nấu nướng
Hai bữa cơm canh
Ngắt còn nhờ ông
Pha thanh tre cật
Tí ngồi Tí vót
Được mười cây chông
Gửi đồn biên phòng
Đánh quân cướp nước.
(Ngô Văn Phú – SGK Tiếng Việt 2, tập 2, NXB Giáo dục)
*
Cảm nhận về bài thơ “Tí xíu” của Ngô Văn Phú
Bài thơ “Tí xíu” của nhà thơ Ngô Văn Phú là một tác phẩm ngắn gọn, giàu cảm xúc, ngợi ca hình ảnh những em bé Việt Nam nhỏ tuổi nhưng giàu nghị lực, tài giỏi và sẵn sàng góp sức mình vào công cuộc bảo vệ quê hương. Qua những vần thơ mộc mạc, tác giả đã gửi gắm thông điệp sâu sắc về tinh thần trách nhiệm, lòng yêu nước và ý chí mạnh mẽ của thế hệ trẻ.
Ngay từ nhan đề, “Tí xíu”, ta đã cảm nhận được một sự nhỏ nhắn, thân thương. Hai từ ấy gợi hình ảnh một em bé ngây thơ, giản dị nhưng không hề “bé” như ta tưởng. Câu mở đầu khẳng định rõ điều đó:
“Gọi là Tí xíu
Mà chẳng bé đâu”
Từ cách xưng hô thân mật, lời thơ như một lời giới thiệu đầy tự hào về Tí – một đứa trẻ tuy nhỏ tuổi nhưng đã làm được những việc lớn lao, đáng khâm phục. Tí không chỉ là một em bé trong gia đình, mà còn là một “người lớn tí hon” với sự tự lập, chăm chỉ và ý thức cao trong công việc hằng ngày:
“Tí biết lấy rau
Mang về cho lợn
Tí biết nấu nướng
Hai bữa cơm canh”
Hình ảnh Tí vừa hái rau, vừa nấu cơm hiện lên sinh động, chân thật. Những công việc tưởng chừng như nhỏ bé ấy lại phản ánh một tinh thần tự giác, đảm đang và đầy trách nhiệm. Tí không chỉ giúp đỡ gia đình mà còn đảm nhận vai trò người góp sức trong cuộc sống thường nhật.
Thế nhưng, Tí không chỉ dừng lại ở những việc nhỏ trong gia đình. Khi đất nước cần, Tí đã tham gia vào công cuộc bảo vệ quê hương bằng những hành động thiết thực, đầy ý nghĩa:
“Ngắt còn nhờ ông
Pha thanh tre cật
Tí ngồi Tí vót
Được mười cây chông”
Hình ảnh Tí cặm cụi vót chông, từng thanh tre cật biến thành vũ khí để gửi đến đồn biên phòng, đã khắc họa rõ nét tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc của một em bé nhỏ tuổi. Những cây chông không chỉ là biểu tượng của sự sáng tạo mà còn thể hiện ý chí, sự quyết tâm bảo vệ quê hương của thế hệ trẻ Việt Nam.
Đặc biệt, câu thơ kết:
“Gửi đồn biên phòng
Đánh quân cướp nước”
Như một lời khẳng định mạnh mẽ về trách nhiệm của mọi người dân, không phân biệt lớn bé, trong công cuộc chống lại kẻ thù. Tí, dù nhỏ bé, nhưng đã ý thức được sứ mệnh cao cả của mình đối với đất nước.
Ngô Văn Phú đã rất khéo léo trong cách xây dựng hình ảnh và ngôn ngữ thơ. Lời thơ mộc mạc, chân phương, phù hợp với chủ đề, nhưng không kém phần sâu sắc. Qua nhân vật Tí, tác giả không chỉ tôn vinh sự chăm chỉ, khéo léo của những em bé Việt Nam mà còn truyền tải một thông điệp lớn lao: sự đóng góp của mỗi cá nhân, dù nhỏ bé, đều là một phần không thể thiếu trong công cuộc xây dựng và bảo vệ quê hương.
Bài thơ “Tí xíu” để lại trong lòng người đọc những xúc cảm mạnh mẽ về tinh thần yêu nước, lòng tự hào và ý thức trách nhiệm của tuổi trẻ. Tí xíu – cái tên nhỏ bé nhưng tinh thần lớn lao – đã trở thành biểu tượng đẹp đẽ về ý chí và nghị lực của người Việt Nam. Đây là bài học ý nghĩa về lòng yêu nước, khát vọng cống hiến và tinh thần “nhỏ làm việc nhỏ, tùy sức của mình” mà mọi thế hệ cần trân trọng và phát huy.
*
Nhà thơ Ngô Văn Phú
Ngô Văn Phú (1937-2022) là một nhà thơ, nhà văn, và biên tập viên có ảnh hưởng lớn trong nền văn học Việt Nam. Quê gốc ở xã Nam Viêm, huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc, ông tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Hà Nội, chuyên ngành ngữ văn. Được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam, ông là hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1970 và có một sự nghiệp văn học đồ sộ, từ thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết đến biên khảo, dịch thuật.
Ngay từ khi còn học sinh, Ngô Văn Phú đã bắt đầu sáng tác và có thơ đăng báo. Ông nổi bật với đề tài nông thôn và lịch sử, phản ánh những giá trị văn hóa, con người Việt Nam trong bối cảnh xã hội thay đổi. Thời gian làm biên tập viên tại các tạp chí lớn như Văn học, Văn nghệ và Văn nghệ Quân đội đã giúp ông phát triển sâu sắc khả năng sáng tạo và khám phá nhiều thể loại văn học.
Các tác phẩm thơ của ông bao gồm “Tháng năm mùa gặt”, “Đi ngang đồi cọ”, “Đừng khóc”, “Mắt mùa thu”, và “Hoa trắng tình yêu”, trong đó ông thể hiện một phong cách thơ mộc mạc, giàu cảm xúc, mang đậm tình yêu quê hương, đất nước. Ngoài thơ, ông còn viết nhiều tiểu thuyết lịch sử, trong đó các tác phẩm như “Ngôi vua và những chuyện tình”, “Gươm thần Vạn Kiếp”, và “Tuyên Phi họ Đặng” đã làm nên tên tuổi của ông trong giới văn xuôi.
Ngô Văn Phú cũng nhận được nhiều giải thưởng danh giá trong suốt sự nghiệp, bao gồm giải thưởng thơ của tạp chí Văn nghệ năm 1961, giải thưởng văn học 5 năm của Hội Văn nghệ Hà Nội, và giải thưởng ca dao của báo Văn học. Những đóng góp của ông đã giúp ông trở thành một cây bút có tầm ảnh hưởng trong làng văn học Việt Nam, với những tác phẩm vượt thời gian và giá trị sâu sắc.
Viên Ngọc Quý.
