Bốn phép tuỳ niệm
Kính lạy đức Thế Tôn, bậc thầy lãnh đạo của chúng con
Người là bậc xứng đáng nhất để được tôn kính và cúng dường
Người là bậc có trí giác chân thực và toàn vẹn.
(Niệm Bụt)
Tự thân của đức Như Lai, người từ chân như tới, thầy của chúng conLà bậc xứng đáng nhất để được cúng dường
Là bậc có trí giác chân thực và toàn diện
Là bậc có đầy đủ công hạnh và tuệ giác
Là bậc đã qua tới một cách nhiệm mầu
Là bậc hiểu thấu thế gian
Là bậc nhân sĩ cao tột có khả năng điều phục con người
Là bậc thầy của cả hai giới thiên và nhân
Là bậc tỉnh thức toàn vẹn
Là bậc được tôn sùng quý trọng nhấttrên đời.
(Niệm Pháp)
Diệu pháp của đức Thế Tôn
Con đường mà chúng con đang nguyện đi theo
Là giáo pháp đã được nhiệm mầu tuyên thuyết
Là giáo pháp có thể chứng nghiệm ngay trong giờ phút hiện tại
Là giáo pháp có giá trị vượt thoát thời gian.
Là giáo pháp mọi người có thể đến mà tự thấy
Là giáo pháp có công năng dẫn đạo đi lên
Là giáo pháp có công năng dập tắt phiền não
Là giáo pháp người trí nào cũng có thể tự mình thông đạt.
(Niệm Tăng)
Tăng thân của đức Thế Tôn
Là đoàn thể mà chúng con đang quay về nương tựa
Là đoàn thể đang đi trên đường sáng ngời
Là đoàn thể đang đi trên đường chính trực
Là đoàn thể đang đi trên đường ứng hợp chân lý
Là đoàn thể đang đi trên đường thánh thiện
Là đoàn thể gồm thâu bốn đôi và tám bậc thánh quả
Là đoàn thể xứng đáng được cúng dường
Là đoàn thể xứng đáng được quy kính
Là đoàn thể xứng đáng được tôn sùng
Là đoàn thể xứng đáng được ngưỡng mộ
Là ruộng phước quý hoá nhất trên đời.
(Niệm Giới)
Giới pháp của đức Thế Tôn
Luật nghi chánh niệm mà chúng con đang hành trì
Là giới thân nguyên vẹn
Là giới thân không bao giờ bị sứt mẻ
Là giới thân không bao giờ bị nhiễm ô
Là giới thân không bao giờ bị tỳ vết
Là giới thân không bao giờ bị hỗn tạp
Là giới thân được người thức giả ngợi khen và hâm mộ
Là giới thân có công năng bảo vệ tự do
Là giới thân đưa tới sự không sợ hãi
Là giới thân đưa tới chánh định
Là giới thân đưa tới tuệ giác
Là giới thân đưa tới giải thoát và hạnh phúc đời đời.
(Sám Nguyện gồm sám hối và phát nguyện. Sám là bắt đầu trở lại, sẽ không gây ra thêm những lỡ lầm và vụng dại như đã gây ra trong quá khứ. Nguyện là quyết tâm không làm những điều đã từng gây ra đổ vỡ, quyết tâm làm những điều có thể đưa tới sự an lạc cho ta và cho người. Sám nguyện của Thiền sư Nhất Hạnh gồm tuyển tập 20 bài thi ca với nội dung như: tán thán ca ngợi chư Phật, phản quang tự kỷ, những lời ích kỷ lợi tha…)
*
“Bốn Ánh Lửa Từ Tâm: Lời Nguyện Giữa Đường Tu”
Khi thế giới trở nên chao đảo vì vọng động, khi lòng người chất chứa bất an và nghi hoặc, thì “Bốn phép tuỳ niệm” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh lại vang lên như một hồi chuông thanh tịnh – nhẹ nhàng nhưng rắn rỏi, âm thầm nhưng xuyên suốt. Đó không chỉ là một bài thi ca tán dương Tam Bảo, mà còn là một la bàn nội tâm, đưa người hành giả trở về với suối nguồn tâm linh sâu thẳm nhất: niệm Bụt, niệm Pháp, niệm Tăng và niệm Giới.
Niệm Bụt: Vầng sáng từ bi giữa trần gian
Lời tụng mở ra bằng sự tôn kính sâu xa đối với Đức Thế Tôn – người không chỉ là bậc giác ngộ đầu tiên mà còn là hiện thân sống động của trí tuệ và từ bi. Thiền sư không ca tụng Bụt như một vị thần siêu nhiên, mà như một bậc thầy đã bước đi vững chãi giữa cõi đời này, bằng chính đôi chân con người, bằng nụ cười hiểu biết và trái tim vô úy. Ngài không lên án khổ đau, mà nâng niu khổ đau để chuyển hóa nó thành hoa trái an lành. Và khi đọc câu:
“Là bậc tỉnh thức toàn vẹn,
Là bậc được tôn sùng quý trọng nhất trên đời”,
ta không cảm thấy sợ hãi hay xa cách, mà ngược lại – một lòng muốn gần, muốn đi theo, muốn học từ chính hơi thở và bước chân của Ngài.
Niệm Pháp: Con đường sáng rạng dưới chân ta
Pháp – giáo lý nhiệm mầu của Bụt – không chỉ là những chữ nghĩa ghi chép trong kinh sách, mà là ánh sáng soi đường ngay trong từng phút giây hiện tại. Thiền sư gọi đó là “giáo pháp có thể chứng nghiệm ngay trong giờ phút hiện tại”, như nhắc rằng: nếu ta không thực tập chánh niệm trong từng hơi thở, thì Pháp chỉ còn là lý thuyết khô cứng.
“Là giáo pháp có công năng dẫn đạo đi lên,
Là giáo pháp có công năng dập tắt phiền não…”
Ở đây, Thiền sư không ca ngợi giáo pháp như một đức tin mù quáng, mà khơi gợi nơi ta khả năng thấy Pháp bằng chính con mắt của mình, sống Pháp bằng chính thân tâm của mình.
Niệm Tăng: Đoàn thể của tỉnh thức và yêu thương
Tăng – không phải chỉ là một nhóm người mặc áo nâu sồng, mà là đoàn thể sống hài hòa, đi trên con đường hiểu và thương. Thiền sư không ngần ngại tôn vinh Tăng thân là “ruộng phước quý hóa nhất trên đời” – không phải vì họ hoàn hảo, mà vì họ thực tập để chuyển hóa khổ đau, cùng nhau nâng đỡ trên con đường tỉnh thức.
“Là đoàn thể đang đi trên đường chính trực,
Là đoàn thể đang đi trên đường ứng hợp chân lý.”
Trong một thế giới đầy chia rẽ, hình ảnh Tăng thân như một dòng sông chảy nhẹ nhàng nhưng mạnh mẽ, có thể làm dịu đi khô cạn của bao tâm hồn lạc lối.
Niệm Giới: Vòng tay che chở của tự do đích thực
Có lẽ sâu sắc nhất là đoạn niệm Giới – nơi giới luật không còn bị xem là sự cấm đoán, mà trở thành chiếc nôi chở che tự do, là nền tảng vững chắc đưa tới tuệ giác và hạnh phúc chân thực. Với cái nhìn của Thiền sư, giới không phải là hàng rào mà là con đường:
“Là giới thân có công năng bảo vệ tự do,
Là giới thân đưa tới sự không sợ hãi.”
Trong đó, người tu không đi trên dây buộc, mà đi trong ánh sáng nội tâm, và mỗi bước chân là một lời nguyện giữ gìn mình và gìn giữ thế gian này.
“Bốn phép tuỳ niệm” không chỉ là một bài tán thán – mà là một thực hành sống, là gốc rễ của một đời sống an lạc, là kết quả của một con đường hiểu biết thấm sâu vào từng hơi thở, từng cái nhìn, từng bước chân của người tỉnh thức. Thiền sư không viết ra những dòng thơ để tụng niệm suông – mà để nhắc ta: Bụt là con đường. Pháp là ngọn đèn. Tăng là đoàn thể. Giới là mái nhà. Và tất cả đang có mặt trong giây phút này.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
