Đức Thế Tôn từng dạy:
“Quá khứ đã đi qua
Và tương lai chưa tới
Con đừng để tâm chìm đắm
Trong tiếc thương quá khứ
Trong lo lắng tương lai”
Bụt bảo: “Con có thể
Sống an lạc thảnh thơi
Trong giây phút hiện tại”
Nay con nghe lời đức Bổn SưCảm nhận bài sám nguyện: Hiện pháp lạc trú – Thiền sư Nhất Hạnh
Hiện pháp lạc trú
Buông bỏ ưu sầu lo lắng
Trở về an trú nơi hiện pháp
Học nhận diện
Những điều kiện hạnh phúc
Đã có mặt trong con
Và có mặt quanh con.
Con được nghe tiếng chim hót
Và tiếng thông reo
Con nhìn thấy núi xanh
Thấy mây bạc trăng vàng
Tịnh độ đang có mặt
Trong giây phút hiện tiền
Con có thể thích ý rong chơi
Hàng ngày trong cõi Bụt
Mỗi hơi thở mỗi bước chân chánh niệm
Đưa con về Tịnh Độ
Và làm biểu hiện
Những mầu nhiệm Pháp thân.
Con nguyền buông bỏ
Nếp sống hối hả,
Đua đòi, bận rộn, bon chen
Quyết tâm không chạy theo
Danh vọng, quyền hành
Giàu sang và sắc dục
Bởi vì con đã biết
Những thức ấy không đưa về chân hạnh phúc
Mà sẽ chỉ đem lại cho con
Bao điêu đứng khổ đau.
Nếp sống tri túc
Nếp sống thiểu dục
Con xin nguyện học theo
Để có thì giờ sống sâu sắc
Cuộc sống hàng ngày
Trong từng giây từng phút
Để thân tâm có cơ duyên trị liệu
Và để hộ trì chăm sóc
Cho những người con đã nguyện thương yêu.
Con nguyền nuôi lớn
Tâm hiểu biết và lòng xót thương
Để có khả năng cứu độ
Chúng sanh mười phương
Đang chìm đắm ngoài kia
Trong biển đời tham dục.
Con cúi xin mười phương chư Bụt
Bảo hộ soi sáng
Và nâng đỡ con
Trên bước đường thực tập
Để con có thể hàng ngày
Sống thảnh thơi an lạc
Mà hoàn thành ước nguyện
Của một người đệ tử
Tin cậy và yêu quý
Của đức Như Lai.
(Sám Nguyện gồm sám hối và phát nguyện. Sám là bắt đầu trở lại, sẽ không gây ra thêm những lỡ lầm và vụng dại như đã gây ra trong quá khứ. Nguyện là quyết tâm không làm những điều đã từng gây ra đổ vỡ, quyết tâm làm những điều có thể đưa tới sự an lạc cho ta và cho người. Sám nguyện của Thiền sư Nhất Hạnh gồm tuyển tập 20 bài thi ca với nội dung như: tán thán ca ngợi chư Phật, phản quang tự kỷ, những lời ích kỷ lợi tha…)
*
“Hiện pháp lạc trú” – Trở về nơi phút giây này, nơi có đủ cả thiên đường
Trong thế gian gấp gáp và mỏi mệt, nơi con người mải mê kiếm tìm hạnh phúc ở tận đâu xa, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã khẽ khàng chỉ ra một điều thật giản dị nhưng sâu xa: hạnh phúc không nằm ở tương lai, cũng không bị chôn vùi trong quá khứ – nó đang có mặt, ngay trong giây phút hiện tại. Đó là thông điệp thiêng liêng và mầu nhiệm mà bài sám nguyện “Hiện pháp lạc trú” của ngài gửi đến như một làn gió mát lành thổi qua tâm hồn khô khát.
“Quá khứ đã đi qua / Và tương lai chưa tới”
“Con đừng để tâm chìm đắm / Trong tiếc thương quá khứ / Trong lo lắng tương lai”
Như lời dạy thuở xưa của Đức Thế Tôn, Thiền sư nhắc nhở ta rằng: sự sống chỉ thật sự hiện hữu trong bây giờ và ở đây. Quá khứ, dù có huy hoàng hay tăm tối, cũng đã là những chiếc lá rơi. Tương lai, dẫu mong đợi hay sợ hãi, vẫn chỉ là đám mây chưa thành hình. Nhưng tâm người thường chạy theo hai chiều ấy mà bỏ quên kho tàng đang có mặt – khoảnh khắc hiện tại.
Bằng giọng điệu của một người con trở về, bài sám nguyện là lời tỉnh thức nhẹ nhàng:
“Nay con nghe lời đức Bổn Sư / Buông bỏ ưu sầu lo lắng / Trở về an trú nơi hiện pháp”
Trong khoảnh khắc an trú ấy, bỗng nhiên mọi điều nhiệm mầu hiện ra rõ ràng: tiếng chim, tiếng thông, núi xanh, trăng vàng – tất cả không còn là hình ảnh xa lạ mà trở thành cõi Tịnh độ ngay nơi trần thế. Có phải vì ta chưa từng dừng lại nên không nhìn thấy? Có phải vì tâm ta quá bận rộn mà không nghe được tiếng hạnh phúc thì thầm bên tai?
“Mỗi hơi thở mỗi bước chân chánh niệm / Đưa con về Tịnh Độ”
“Và làm biểu hiện / Những mầu nhiệm Pháp thân”
Chánh niệm là con đường, là phép màu giản dị. Ta không cần phải đi đâu cả. Mỗi bước chân vững chãi, mỗi hơi thở nhẹ nhàng chính là những chiếc thuyền đưa ta về bến an vui. Trong từng phút sống sâu sắc, Tịnh độ không còn là một nơi xa xôi trong kinh sách, mà là một thực tại có thật, nơi đó thân tâm ta được chữa lành, và tình thương trong ta lại đâm chồi.
Trong một thế giới đang lạc lối vì dục vọng, bon chen và đua tranh, Thiền sư không chỉ kêu gọi mà còn phát nguyện từ tận đáy lòng:
“Con nguyền buông bỏ / Nếp sống hối hả, đua đòi, bận rộn, bon chen”
“Quyết tâm không chạy theo / Danh vọng, quyền hành / Giàu sang và sắc dục”
Bởi lẽ, con đường ấy không dẫn đến hạnh phúc, chỉ đưa về đổ vỡ và u mê. Người con Phật nguyện sống tri túc, thiểu dục, để từng giờ phút đời mình là một bài kinh sống, là một ngọn nến thắp sáng không chỉ cho bản thân mà còn cho những người mình thương yêu.
Thiền sư không dừng lại ở niềm an vui cá nhân. Sự thực tập của ngài luôn nối kết với lòng từ bi bao la, với khát vọng hóa độ:
“Con nguyền nuôi lớn / Tâm hiểu biết và lòng xót thương”
“Để có khả năng cứu độ / Chúng sanh mười phương”
Một người đệ tử đích thực của Như Lai không chỉ sống cho mình. Mỗi bước đi của người ấy là để chăm sóc khổ đau của thế gian, là để đưa bàn tay ra cho những ai còn đang chìm đắm trong biển đời.
Và lời kết, như một lời nguyện linh thiêng:
“Con cúi xin mười phương chư Bụt / Bảo hộ soi sáng / Và nâng đỡ con / Trên bước đường thực tập”
Một lời khấn nguyện, nhưng cũng là một lời hứa – hứa với chính mình sẽ sống một đời tỉnh thức, tròn đầy, sâu sắc. Không hối tiếc, không mong cầu. Chỉ an trú, chỉ yêu thương.
“Hiện pháp lạc trú” là một bài thơ – bài sám – và cũng là một lời thức tỉnh nhân loại. Trong một thế giới luôn đòi hỏi tốc độ, Thiền sư mời gọi ta bước chậm lại, để nghe được nhịp đập dịu dàng của sự sống, để chạm vào cõi Phật ngay trong thân tâm này. Bài sám ấy không chỉ để tụng, mà để sống. Không chỉ để nhớ, mà để trở về.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
