Đốt lò
Đốt lò trong bản môn
Gửi mây về mùa Hạ
Cất mặt trời để dành
Cho những ngày Đông giá
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Lửa trong tay, nắng trong tim”
Có những hành động tưởng như rất đời thường – như việc đốt một lò sưởi – nhưng dưới ánh sáng của chánh niệm, lại trở thành biểu hiện sâu sắc của tình thương, của sự chăm sóc và của cái thấy không phân ly giữa các thời khắc. Thiền sư Thích Nhất Hạnh, với cái nhìn thấm đẫm tuệ giác và từ bi, đã truyền trao một thi kệ thật lặng mà sâu như làn khói mỏng lan từ bếp lửa trong một sáng mùa đông:
Đốt lò trong bản môn
Gửi mây về mùa Hạ
Cất mặt trời để dành
Cho những ngày Đông giá.
Trong bốn câu ngắn, thầy đã vẽ nên một cử chỉ âm thầm của tỉnh thức – người đốt lò không chỉ để có hơi ấm lúc này, mà trong hành động ấy đã có sự gắn kết giữa các mùa, giữa hôm nay và mai sau. “Gửi mây về mùa Hạ” không chỉ là một hình ảnh đẹp. Đó là cái nhìn của người biết rằng mọi thứ đang có đều là sự tiếp nối, trao truyền – mây mùa hạ rồi cũng là nước trong tách trà ta uống hôm nay, là hơi ấm của bếp lửa ta nhóm chiều nay.
Và “cất mặt trời để dành” là một biểu hiện tuyệt đẹp của tâm từ bi. Trong mỗi hành động nhỏ ta làm cho hiện tại, nếu có mặt với hiểu biết và thương yêu, thì ta đang cất giữ ánh sáng, hơi ấm, an lành – không chỉ cho mình, mà cho cả người khác trong những lúc u ám của đời. Hành động đốt lò trong bản môn không còn là động tác vô thức, mà trở thành một nghi thức lặng thầm, nơi người và thời gian không còn tách biệt, nơi hơi ấm của một mùa trở thành lời hứa hẹn cho những mùa giá lạnh.
Bài thi kệ như một lời nhắc nhở: trong cuộc sống bận rộn, hãy sống sâu từng khoảnh khắc, từng cử chỉ nhỏ bé. Đừng chỉ sống cho hôm nay mà quên đi ngày mai. Đừng chỉ giữ ánh nắng cho riêng mình mà hãy học cách “để dành mặt trời”, trao gởi thương yêu vào trong từng việc rất đời – như rửa bát, nhổ cỏ, hay đốt một bếp lửa chiều đông.
Và rồi, khi mùa đông đến, ta không run rẩy trong giá buốt, mà sẽ mỉm cười – vì trong tim ta, mặt trời chưa từng lịm tắt.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
