Ngồi chơi
Ngồi chơi chốn tích môn
Dựa mình trên ghế đá
Con bướm ấy còn kia
Đóa hồng này không lạ
Ngồi chơi chốn tích môn
Ta gọi ta về đủ
Mở cửa bản môn rồi
Nhìn nhau cười thích thú
Ngồi chơi chốn tích môn
Nếu bạn nghe sốt ruột
Hãy nhìn bản môn cười
Ba đời cùng thông suốt.
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Ngồi chơi chốn tích môn” – Khi hiện tại mỉm cười với vĩnh cửu
Trong nhịp sống hiện đại đầy hối hả, nơi mọi thứ dường như đều phải có mục đích, phải “làm gì đó”, thì hành động “ngồi chơi” lại có vẻ xa lạ và thậm chí… xa xỉ. Thế nhưng, trong bài thi kệ ngắn gọn “Ngồi chơi”, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã hé mở một cánh cửa thiền rất mầu nhiệm: ngồi chơi không phải là để trốn tránh, mà là để trở về – trở về với sự sống đích thực trong từng khoảnh khắc.
Ngồi chơi chốn tích môn
Dựa mình trên ghế đá
Con bướm ấy còn kia
Đóa hồng này không lạ
Bốn câu đầu như một bức tranh thiền tĩnh lặng: người ngồi, cỏ cây hiện diện, bướm bay thong dong, đóa hồng mỉm cười. Đây chính là “tích môn” – thế giới hiện tượng, nơi sự sống biểu hiện ra thành muôn hình vạn trạng. Nhưng điều kỳ diệu ở đây là: người không chỉ nhìn thấy mà còn thấy được mình trong tất cả, và tất cả trong mình. Đóa hồng ấy không xa lạ vì nó chính là sự tiếp nối của đất trời, cũng là biểu hiện sống động của bản thể sâu thẳm mà ta đang mang trong chính mình.
Ngồi chơi chốn tích môn
Ta gọi ta về đủ
Mở cửa bản môn rồi
Nhìn nhau cười thích thú
“Gọi ta về đủ” là gì nếu không phải là một tiếng chuông tỉnh thức, mời gọi tâm trí đang tán loạn trở về với thân, với hơi thở, với phút giây hiện tại. Khi ta “về đủ” thì “cửa bản môn mở” – bản môn là bản thể, là cái không sinh không diệt, không đến không đi. Trong phút giây ấy, không còn phân biệt giữa người ngồi và cảnh vật, giữa chủ thể và đối tượng. Chỉ còn lại nụ cười thích thú – nụ cười của người vừa chạm được vào chân lý bằng chính hơi thở và ánh nhìn của mình.
Ngồi chơi chốn tích môn
Nếu bạn nghe sốt ruột
Hãy nhìn bản môn cười
Ba đời cùng thông suốt.
Khi ngồi chơi, bạn có thấy sốt ruột không? Chắc chắn là có. Tâm trí quen “làm”, quen “chạy”, nên khi dừng lại, nó bất an. Nhưng thiền sư khẽ nhắc: hãy nhìn bản môn cười – tức là nhìn sâu vào bản thể của vạn pháp, để thấy rằng không có gì phải vội, vì mọi thứ đang là, đã đủ, đã tròn. Trong cái nhìn ấy, quá khứ, hiện tại và tương lai không còn tách biệt – “ba đời cùng thông suốt” – vì thời gian không còn là dòng chảy tuyến tính nữa, mà trở thành một vòng tròn nhiệm mầu của sự tiếp nối và chuyển hóa.
“Ngồi chơi” không phải là nghỉ ngơi để làm tiếp, mà là dừng lại để sống sâu. Trong từng hơi thở, từng bông hoa, từng bước chân, bản môn và tích môn đang nói chuyện, đang mỉm cười với nhau – và với chính ta. Thiền không ở đâu xa, không trên núi cao hay thiền thất tĩnh mịch. Thiền ở ngay chiếc ghế đá ngoài sân, ở con bướm đang bay, ở nụ cười trên môi ta và người bên cạnh.
Và như thế, chỉ cần ngồi chơi một cách thật sự, ta đã chạm vào bản thể vô sinh bất diệt, đã có mặt trọn vẹn trong cuộc đời này – nhẹ nhàng, thanh thoát và đầy yêu thương. Đó là cuộc ngồi chơi sâu nhất mà một con người có thể làm được.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
