Tưới cây
Tưới cây trong bản môn
Tham dự vào sự sống
Mây tuyết cùng một dòng
Núi cao về biển rộng
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn Cảm nhận bài thi kệ: Tưới cây – Thiền sư Nhất Hạnh”)
*
“Tưới Cây, Tưới Cả Cõi Lòng – Một Hành Trình Về Với Sự Sống”
Có những bài thơ như giọt sương, lặng lẽ đọng trên cánh lá, nhưng khi ta nghiêng lòng lắng nghe, cả bầu trời phản chiếu trong đó. Bài thi kệ “Tưới cây” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một bài thơ như thế – dung dị, thanh thoát, nhưng vang vọng một cái nhìn thâm sâu về sự sống và sự tương tức giữa vạn vật.
Tưới cây trong bản môn
Tham dự vào sự sống
Mây tuyết cùng một dòng
Núi cao về biển rộng
Chỉ bốn câu thi kệ, nhưng như một cánh cửa mở ra cho người đọc bước vào không gian thiền quán, nơi mỗi giọt nước, mỗi chiếc lá đều là biểu hiện mầu nhiệm của pháp thân vĩnh cửu.
“Tưới cây trong bản môn” – Tưới cây, trong ánh nhìn thông thường, chỉ là hành động chăm sóc một sinh vật. Nhưng khi thiền sư nói “trong bản môn”, nghĩa là đang tưới cây trong ánh sáng của chánh niệm, của sự tỉnh thức toàn vẹn. Lúc ấy, cây không còn là một đối tượng bên ngoài, mà chính là biểu hiện sống động của sự sống trong ta và quanh ta. Ta không chỉ tưới cho một thân cây, mà tưới cho chính tâm hồn mình.
“Tham dự vào sự sống” – Hành động tưới cây trở thành một sự giao hòa. Khi tưới cây với tâm tĩnh lặng, ta không còn là kẻ đứng bên ngoài cuộc sống, mà tham dự vào nó một cách sâu sắc. Sự sống không còn là khái niệm, mà là trải nghiệm. Ta đang tưới cho những ước mơ, những hạt giống yêu thương, những cội rễ tổ tiên trong chính mình.
“Mây tuyết cùng một dòng” – Thiền sư nhắc ta nhìn ra bản chất bất nhị của vạn pháp. Nước trong bình tưới hôm nay từng là mây, từng là tuyết, từng rơi trên đỉnh Everest hay lững lờ trôi qua đồng bằng sông Cửu Long. Mọi hình tướng chỉ là sự biến hiện, còn bản chất thì không hề rời nhau. Khi ta tưới cây, là đang chạm vào một dòng luân lưu bất tận – nơi không còn phân biệt giữa cao và thấp, gần và xa, người và cây.
“Núi cao về biển rộng” – Câu thơ cuối vang như một tiếng chuông đưa ta trở về với cái nhìn vô ngã. Núi cao, với thời gian, sẽ mòn đi mà hòa vào biển rộng. Như cái tôi của ta, nếu được mài bằng chánh niệm và hiểu biết, sẽ tan vào đại dương của từ bi và vô ngã. Tưới cây là một hành động nhỏ, nhưng là biểu tượng cho sự buông bỏ cái ngã nhỏ bé, để quay về với đại thể bao la.
Bài thi kệ “Tưới cây” không chỉ là một hướng dẫn thực hành thiền trong đời sống hàng ngày. Đó là một lời mời gọi: hãy sống chậm lại, hãy tưới bằng cả trái tim, bằng sự có mặt trọn vẹn, để thấy rằng trong từng hành động giản dị nhất – ta có thể kết nối với dòng sống bao la của vũ trụ.
Và biết đâu, một ngày nào đó, khi ta cầm vòi nước tưới lên một gốc cây trong vườn, ta sẽ chợt mỉm cười, vì thấy mình đang tưới cả một dải ngân hà – lặng lẽ mà mầu nhiệm, như chính sự sống trong ta.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
