Ánh sáng của vô minh

Em thút thít là bắt đầu sắp khóc
Hồn rạt rào như sóng vỗ liên miên
Tuổi mười sáu là trăng vừa mới mọc
Lệ của tình nên rớt xuống vô biên

Anh chạy đến cầm tay em thật chặt
Bởi mơ hồ nghe trái đất rung rinh
Ôi kiêu hãnh khi nhìn em tận mắt
Anh thấy rồi ánh sáng của vô minh.

*

Ánh Sáng Của Vô Minh – Khi Trái Tim Lần Đầu Rung Động

Có những khoảnh khắc trong đời, khi con người chạm đến ranh giới mong manh giữa ngây thơ và trưởng thành, giữa mơ hồ và nhận thức, giữa nỗi buồn và tình yêu. Bài thơ Ánh sáng của vô minh của Đông Hồ đã khắc họa một cách tinh tế giây phút ấy – khoảnh khắc của tuổi mười sáu, khi trái tim lần đầu biết xao động vì một người khác.

Mở đầu bài thơ, hình ảnh cô gái hiện lên trong sự trong trẻo của tuổi mới lớn, nhưng cũng chất chứa những cảm xúc phức tạp:

“Em thút thít là bắt đầu sắp khóc
Hồn rạt rào như sóng vỗ liên miên”

Đó là một nỗi buồn mong manh, một xúc cảm chưa thể gọi tên. Tuổi mười sáu được ví như vầng trăng mới mọc – non nớt, tinh khôi nhưng cũng đầy rung cảm:

“Tuổi mười sáu là trăng vừa mới mọc
Lệ của tình nên rớt xuống vô biên”

Đông Hồ đã khéo léo đặt tình yêu đầu đời trong hình ảnh của thiên nhiên: trăng vừa lên, sóng liên miên, nước mắt rơi xuống vô biên… Tất cả đều gợi lên một sự bâng khuâng, một điều gì đó mênh mang, không rõ ràng nhưng lại vô cùng sâu sắc.

Nhưng nếu những câu thơ đầu đầy nữ tính và mềm mại, thì bốn câu sau lại mang dáng vẻ mạnh mẽ của chàng trai – người lần đầu chạm đến cái gọi là tình yêu:

“Anh chạy đến cầm tay em thật chặt
Bởi mơ hồ nghe trái đất rung rinh”

Cái “rung rinh” ấy không chỉ là xúc cảm riêng tư, mà còn là sự lay động tận sâu trong tâm hồn. Cái khoảnh khắc mà chàng trai nắm tay cô gái, cũng chính là lúc anh nhận ra một điều lớn lao hơn cả những rung cảm nhất thời – đó là “ánh sáng của vô minh”.

“Ôi kiêu hãnh khi nhìn em tận mắt
Anh thấy rồi ánh sáng của vô minh.”

Cụm từ “ánh sáng của vô minh” là một nghịch lý đầy triết lý. Vô minh – trong nghĩa Phật giáo – là sự mù quáng, chưa giác ngộ. Nhưng tại sao Đông Hồ lại nói về ánh sáng trong vô minh? Phải chăng, đó chính là ánh sáng của những xúc cảm chân thật nhất, dù vẫn còn bỡ ngỡ, vụng dại?

Tuổi mười sáu, tình yêu đầu tiên, những rung động chân thành – tất cả đều là những điều mà con người phải đi qua, dù có hiểu rõ hay không. Đôi khi, người ta không cần phải lý giải tường tận những cảm xúc của mình, chỉ cần biết rằng nó đã hiện diện, đã làm trái tim ta rung lên một nhịp khác. Và đó chính là ánh sáng – thứ ánh sáng tuy mơ hồ nhưng lại rực rỡ vô cùng.

Bài thơ khép lại, nhưng dư âm vẫn còn mãi. Đông Hồ không chỉ nói về tình yêu đầu đời, mà còn gợi lên một điều lớn hơn: Có những điều trong cuộc sống không thể dùng lý trí để hiểu, mà chỉ có thể cảm nhận bằng trái tim. Và đó, chính là ánh sáng, dù là trong vô minh.

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý