Bắc một chiếc cầu
Có cây ngô đồng cho chim Phượng đậu
Có người đứng đó cho tình thương sâu
Luật lệ nhiều khi như màn lưới sắt
Giam người trong kiếp trầm luân thương đau
Nhưng lòng nhân ái như bàn tay Phật
Phá tan địa ngục đập nát u sầu
Thành phố sáng nay nắng lên bát ngát
Có chim bồ câu bay liệng trời cao
Tôi nhớ tới người tấm lòng cương trực
Nụ cười mát dịu như nước nhiệm mầu
Trẻ thơ nhớ người như hoa nhớ nắng
Như nước nhớ nguồn, như trăng nhớ sao
Tâm đã quyết rồi hiềm gì bạo lực
Thân đi vào đời cưỡi trên ba đào
Bắc một cây cầu từ hang địa ngục
Lên tới cõi trời, mở hội ngàn sao.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Dấu chân trên cát”)
*
Bắc một chiếc cầu từ địa ngục tới cõi trời
Trong bài thơ “Bắc một chiếc cầu”, Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ viết về một con người cụ thể, mà còn vẽ nên hình ảnh lý tưởng của một người hành đạo giữa trần gian đầy dâu bể. Bài thơ là một lời ngợi ca dịu dàng mà dũng cảm, một bản tán tụng dành cho những ai dám sống trọn vẹn với lòng từ bi, bất chấp những bạo lực và khổ đau đang hiện diện nơi cuộc đời.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh cây ngô đồng và chim Phượng, một biểu tượng văn hóa quen thuộc trong Á Đông. Chim Phượng chỉ đậu nơi cây ngô đồng, như tình thương chân thật chỉ an trú nơi những con người rộng lượng, thanh cao. Thiền sư gợi lên một sự hiện diện đầy an ủi và bảo hộ giữa cuộc sống bất toàn: có người đứng đó cho tình thương sâu. Đó là một sự đứng giữa, không tránh né, không trốn chạy, mà cũng không hằn học phản kháng. Đứng giữa đời với một trái tim mở, một lòng nhân như bàn tay Phật, để phá tan những khổ đau tưởng như bất di bất dịch.
Thiền sư thẳng thắn nhìn nhận những “luật lệ” – những cấu trúc, những quy định, những giới hạn của xã hội – có khi như “màn lưới sắt”, trói chặt con người trong u tối. Nhưng thay vì kêu gọi nổi loạn, ông dẫn ta về với lòng nhân ái. Đó là thứ sức mạnh âm thầm nhưng vô cùng mãnh liệt, thứ ánh sáng không cần đao kiếm vẫn có thể “đập nát u sầu”. Đây chính là tinh thần Phật giáo nhập thế: mang từ bi làm nền, lấy trí tuệ làm đường, lấy hành động yêu thương để chuyển hóa thực tại.
Trong cái nhìn của Thiền sư, con người cương trực không nhất thiết là người cứng rắn, mà là người biết mỉm cười dịu dàng trước bạo lực. Người ấy có thể khiến trẻ thơ nhớ tới như hoa nhớ nắng, như nước nhớ nguồn, như trăng nhớ sao. Những hình ảnh ấy quá đỗi thân quen, gần gũi, nhưng chất chứa một tình cảm sâu xa, lâu bền và không thể thiếu. Một người như thế không đi xa khỏi đời sống, mà đi sâu vào lòng đời, cưỡi trên ba đào, băng qua khổ đau, vì đã quyết tâm sống với tâm nguyện độ sinh.
Điều đẹp nhất và mạnh mẽ nhất nằm trong hai câu cuối: Bắc một cây cầu từ hang địa ngục, lên tới cõi trời, mở hội ngàn sao. Đó không chỉ là hành động của một người mà là sứ mệnh của tất cả những ai mang trong mình hạt giống hiểu biết và tình thương. Cây cầu ấy nối liền hai bờ khổ đau và hạnh phúc, vô minh và giác ngộ, mê lầm và an vui. Cây cầu ấy không được dựng bằng gỗ hay đá, mà được kết bằng lòng từ, ý nguyện và bước chân vô úy của những người hành đạo.
Bài thơ không hô hào hay lý luận. Nó là một sự dấn thân bằng thơ, là tiếng nói nhẹ mà vang, khơi dậy trong người đọc một niềm tin vào khả năng chuyển hóa. Có thể ta chưa đủ sức bắc những cây cầu vĩ đại, nhưng nếu mang trong tim một ánh sáng nhỏ, ta cũng đang góp phần soi rọi lối về. Bởi giữa cuộc đời tưởng chừng mịt mù, vẫn luôn có những người đứng đó – như cây ngô đồng cho chim Phượng đậu – để tình thương có nơi nương náu và lan tỏa khắp muôn phương.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
