Bán sầu

Sầu đâu sầu lạ lùng
Sầu theo lẽo đẽo ngàn trùng cũng theo

Bán sầu chi đó tệ
Xưa đã từng có kẻ bán hoàng thiên
Người bán trời không chứng mới là phiền
Còn tôi bán hàng sầu tiền chẳng lấy
Sầu nhấm ma men men khó tẩy
Sầu mời thần ngủ ngủ không ngon
Này sầu hoa sầu cỏ sầu núi non
Sầu tất cả bà con say tỉnh dở
Chưa nói đến tớ sầu vì tớ
Bôn ba mà vỡ lỡ nét tang thương
Ma dắt lối quỷ đưa đường
Sầu đây đó sầu vương chằng chịt mãi
Tôi muốn bán hàng sầu không vốn lãi
Khoẻ tinh thần hầu tính lại cuộc trăm năm
Để sầu, thêm rối ruột tằm

*

“Bán Sầu” – Nỗi Buồn Không Giá

Có những nỗi sầu không thể đo đếm, không thể đong đếm bằng tiền bạc hay vật chất. Bích Khê trong Bán Sầu đã vẽ lên một bức tranh đầy ám ảnh về một tâm hồn chất chứa đau thương, nhưng lại muốn buông bỏ nỗi sầu ấy một cách vô vọng.

Ngay từ những câu thơ đầu, tác giả đã đặt ra một nghịch lý:

“Sầu đâu sầu lạ lùng
Sầu theo lẽo đẽo ngàn trùng cũng theo”

Sầu muộn không phải thứ có thể dễ dàng dứt bỏ, nó bám riết lấy con người, len lỏi vào từng bước chân, từng hơi thở. Tâm hồn thi sĩ như bị vây kín bởi một màn sương u uất, tìm cách thoát ra nhưng không thể.

Ý tưởng “bán sầu” của Bích Khê đầy táo bạo. Nếu có thể bán đi nỗi buồn, liệu có ai mua không? Nhưng khác với kẻ “bán hoàng thiên” đầy toan tính, tác giả không đòi hỏi tiền bạc:

“Còn tôi bán hàng sầu tiền chẳng lấy”

Sầu ở đây không chỉ là nỗi buồn của một cá nhân, mà là sầu của vũ trụ, của hoa cỏ, núi non, của cả nhân gian:

“Này sầu hoa sầu cỏ sầu núi non
Sầu tất cả bà con say tỉnh dở”

Nỗi sầu ấy không chỉ nằm trong lòng người mà còn hòa vào cảnh vật, lan tỏa khắp nơi. Nó không thể bị xóa nhòa bằng rượu, không thể ru ngủ bằng thần tiên. Thậm chí, tác giả còn cảm nhận được sự dẫn dắt của ma quỷ, như thể mình lạc lối giữa cõi nhân gian:

“Ma dắt lối quỷ đưa đường
Sầu đây đó sầu vương chằng chịt mãi”

Tuy nhiên, dù ngập chìm trong nỗi sầu, tác giả vẫn ấp ủ một hy vọng mong manh – hy vọng được giải thoát, được “khỏe tinh thần” để làmCảm nhận bài thơ: Bán sầu – Bích Khê lại cuộc đời. Nhưng làm sao có thể bán đi sầu muộn, khi chính nó đã trở thành một phần của kiếp người?

Bích Khê đã để lại một câu hỏi không lời giải đáp. Bán Sầu không chỉ là tiếng thở dài của riêng thi nhân, mà còn là tiếng vọng của biết bao tâm hồn đang loay hoay giữa trăm nghìn u uẩn của cuộc đời.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.