Báo bão
Thành phố ơi, những mái ngói ngang trời
Mang dáng lớn con cá kình xuống biển
Sóng đã vỗ bừng bừng trên sáu huyện
Dậy lên rồi! Thành phố dậy mà đi!
Ngàn năm sau không có phút này đâu
Ngàn năm trước sẽ gọi là mơ ước
Phút đuổi Mỹ, phút ta giành lại nước
Mỗi tấc đường đều dậy gió xung phong!
Ôi gió xung phong, gió của chiến công
Gió rất trẻ, gió thổi từ thân thể
Những thân thể biết vươn lên tầm thế hệ
Những dáng người lao tới đích vô song
Độc lập, Tự do… Gió thổi hào hùng
Gió quét địch suốt chiều dài mặt phố
Gió xốc dậy những mặt đồng, mặt phá
Gió lộng tâm hồn…Ôi gió vinh quang!
Bay bay lên! Hỡi năm cánh sao vàng
Đây triều gió Tấn công và Nổi dậy
Đây ngọn gió hữu tình ngàn năm được thấy
Dậy lên rồi! Thành phố dậy mà đi!
*
Bạn ở đâu giữa thành phố xuống đường
Phút hân hoan tôi gọi thầm tên bạn
Ôi thành phố nửa phần là gió nắng
Mà nửa phần là khuôn mặt yêu thương
Cho tôi hôn tay bạn trăm lần
Những tay súng và tay cầm biểu ngữ
Cho tôi chào tiếng cao sang này: -Đồng chí!
Cho tôi “đồng chí” – ơi em!
Tôi mê đi trong tiếng bước chân
Tôi, giọt máu và tôi là giọt lệ
Tôi xin gửi vào cuộc tuần hoàn này sức trẻ
Cuộc đời tôi, ôi Tổ quốc mến thân!
Xin trút một đời vào sức nặng bàn chân
Góp với đô thành, đô thành nổi dậy
Nếu trái đất là trái tim vĩ đại
Tim sẽ đập vì bước chân Việt Nam
Bạn thấy không cả nước đã lên đường
Tôi yêu quá những ngả đường gặp gỡ
Những đội ngũ. Những đường lên cửa mở
Những giá trị định hình trong sức gió ta đi
“Mở đường mà tiến, đánh địch mà đi”
Mở sông núi những bước dài vạn dặm
Mở thế trận với muôn trùng thế trận
Khép vòng vây, giội lửa xuống đô thành!
Đạp lên đầu thù! Hành quân, hành quân…
Sông núi cài lá ngụy trang xanh
Bán đảo uốn mình thành trận lốc
Ta lên cao điểm, tràn cao ốc!
Ta gọi tên bằng hiệu lệnh tiến công
Ta chào nhau bằng tiếng súng hiếp đồng
Ta đan lửa những vùng trời cao rộng
Ta đan dấu những mặt đường cháy nóng!
Đất nước muôn năm!
Những ngựa đá lại xuống đường
Những bà mẹ đo chân vào thần tích
Để hoài thai triệu triệu những anh hùng
Những anh hùng Việt Nam chống Mỹ
Đang xuống đường như nắng xuống quê hương…
*
“Hỡi những con khôn của giống nòi
Những chàng trai quý gái yêu ơi…”
Câu thơ Tố Hữu chào ta đó
Đọc tự bao giờ run cháy môi…
Tự bao giờ… Huế của ta ơi!
Trời thu xanh thẳm mặt kỳ đài
Cờ ta lên đỏ nền cung cấm
Sông núi reo vang: Độc lập rồi!
Từ đó Mùa Thu đẹp lạ thường
Thơ Anh như lá dậy sân trường
Trời thu cũng biếc màu thương nước
Thơ với Trời Thu đã xuống đường!
Giữa một mùa thu đẹp cuộc đời
Giữa màu khai giảng rất xanh tươi
Bao mùa tranh đấu chân sau trước
Nối gót lên đường, tuổi trẻ ơi!
Hãy chọn cùng nhau một trận này
Những hồn khởi nghĩa rất mê say
Chân trời đã hiện trong tầm mắt
Đường lớn ta đi rộng tháng ngày…
“Hỡi những con khôn của giống nòi
Những chàng trai quý gái yêu ơi…”
Bâng khuâng…Năm tháng…Bâng khuâng ấy
Dội ngực hôm nay tiếng đáp lời:
– Chúng con chào thành phố yêu thương
Chào tuổi trẻ 900 năm đại học
Khi Cách mạng hồng lên màu ký ức
Khi mùa thu truyền sức trẻ hiên ngang
Khi năm tháng là niên khoá xuống đường
Khi bài học được viết từ mặt nhựa
Giấy không cạn đau thương, mực phải mài giữa phố
Chúng con thề chúng con sẽ ra đi!
“Hễ con một tên xâm lược trên đất nước ta
thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu quét sạch nó đi!”.
Quét sạch nó đi!
Thưa Bác
Chúng con thề
Chúng con nghe lời Bác dặn
Trong trận đánh này
Chúng con nguyện làm người lao công chân thành cần mẫn
Luôn có mặt mỗi mặt đường khát vọng
Rất tự hào
Quét sạch nó đi!
(Tháng 12-1971)
*
Báo Bão – Tiếng Gọi Của Lịch Sử, Khúc Hùng Ca Tuổi Trẻ
Trong những ngày tháng sục sôi của dân tộc, khi đất nước đứng trước vận mệnh sinh tử, từng người con đất Việt đã cùng nhau dậy sóng, biến những con phố, những dòng sông, những ngọn núi thành trận địa đấu tranh. Bài thơ Báo bão của Nguyễn Khoa Điềm là một bản hùng ca vang vọng khí thế của thời đại, là tiếng gọi từ lịch sử vọng về, là lời hiệu triệu của lòng yêu nước cuộn trào như cơn bão lớn.
Thành phố, hãy dậy mà đi!
Mở đầu bài thơ, tác giả như thổi vào không gian một luồng gió mạnh mẽ, một cơn sóng dữ dội của cách mạng. Thành phố không còn là những mái ngói bình lặng, những con đường lặng yên trong bóng tối, mà đã trở thành một thực thể sống, một cơ thể cuộn trào sức mạnh của nhân dân.
“Dậy lên rồi! Thành phố dậy mà đi!
Ngàn năm sau không có phút này đâu
Ngàn năm trước sẽ gọi là mơ ước”
Không phải lúc nào lịch sử cũng dành cho chúng ta cơ hội để đứng lên, để thay đổi vận mệnh. Ngàn năm trước, cha ông ta từng mơ về khoảnh khắc này, và ngàn năm sau, con cháu sẽ nhắc lại như một huyền thoại. Chính lúc này, chính giây phút này, chúng ta phải biến giấc mơ thành hiện thực, biến lý tưởng thành hành động.
Gió xung phong chính là sức mạnh của nhân dân, là những bàn tay, những đôi chân, những trái tim cùng hòa chung một nhịp đập. Đó không chỉ là ngọn gió tự nhiên, mà là ngọn gió thổi từ ý chí, từ lòng yêu nước, từ sự hy sinh không tiếc tuổi trẻ và máu xương:
“Gió quét địch suốt chiều dài mặt phố
Gió xốc dậy những mặt đồng, mặt phá
Gió lộng tâm hồn… Ôi gió vinh quang!”
Tuổi trẻ – Những cơn bão của thời đại
Bài thơ không chỉ khắc họa hình ảnh một thành phố vùng lên, mà còn tạc vào thơ hình ảnh những con người – những thanh niên mang trên vai sứ mệnh của dân tộc. Họ không chỉ là những cá nhân đơn lẻ, mà là những mảnh ghép của lịch sử, là từng viên gạch xây nên nền móng tự do.
“Cho tôi chào tiếng cao sang này: – Đồng chí!
Cho tôi ‘đồng chí’ – ơi em!”
Tiếng gọi “đồng chí” không chỉ là một danh xưng, mà là một lời thề, một sự gắn kết thiêng liêng giữa những con người cùng chung lý tưởng. Những người trẻ ấy không chỉ yêu nước bằng trái tim, mà bằng cả những bước chân, những đôi tay, và cả mạng sống của mình.
“Tôi xin gửi vào cuộc tuần hoàn này sức trẻ
Cuộc đời tôi, ôi Tổ quốc mến thân!”
Tác giả không chỉ nhìn tuổi trẻ như những người xông pha trên tuyến đầu, mà còn thấy họ như một phần máu thịt của đất nước. Nếu trái đất là một trái tim khổng lồ, thì chính những bước chân của tuổi trẻ Việt Nam sẽ làm nó đập mạnh hơn, sẽ khiến nó tràn đầy sự sống.
Quét sạch bóng thù – Lời thề sắt son
Như một bản trường ca khép lại bằng những âm hưởng vang dội, bài thơ kết thúc với lời thề thiêng liêng của thế hệ trẻ. Họ nghe theo tiếng gọi của Bác Hồ, biến lý tưởng thành hành động, biến từng con phố, từng mái trường, từng bãi chiến trường thành nơi đấu tranh vì độc lập:
“Quét sạch nó đi!
Thưa Bác
Chúng con thề
Chúng con nghe lời Bác dặn”
Không còn những lời hoa mỹ, không còn những câu thơ trữ tình lãng mạn, chỉ còn lại một mệnh lệnh, một quyết tâm sắt đá: quét sạch quân thù, quét sạch bóng tối, quét sạch những xiềng xích đã trói buộc dân tộc này quá lâu.
Lời Kết – Khi Cơn Bão Đã Nổi Lên
Báo bão không chỉ là một bài thơ cách mạng, mà còn là một tiếng trống trận, một bản tuyên ngôn của ý chí, của lòng yêu nước, của tinh thần chiến đấu. Nguyễn Khoa Điềm đã vẽ lên một bức tranh tràn đầy sức mạnh, nơi những con người bình thường trở thành anh hùng, nơi tuổi trẻ không còn chỉ là những mộng mơ mà trở thành những ngọn gió quét sạch bóng thù.
Lịch sử luôn có những cơn bão của nó. Và chính những con người dám đứng lên, dám chiến đấu, dám hiến dâng mới là những người làm nên bão tố. Hãy dậy mà đi, vì ngàn năm sau, phút giây này sẽ là huyền thoại!
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
