Bên hồ
Bên hồ cành liễu buông tơ lặng
Trong liễu hoa đào đổ tợ mưa
Cô đứng bên hồ cô thổn thức
Bao ngày xuân thắm rụng theo hoa?
Một ngày là một đoá hoa tươi
Sớm với bình minh mỉm miệng cười
Theo bóng tà dương chiều đã tạ
Trong thời gian mãi lững lờ trôi
Khuyên với cô em vít lấy cành
Hái đài hoa thắm lúc còn xinh
Sớm qua chiều lại e tàn nhuỵ
Chẳng được vì cô hưởng ái tình
*
“Bên hồ” – Nỗi buồn của thời gian và kiếp hoa rơi
Trong thơ Thái Can, tình yêu và thời gian luôn hòa quyện, như dòng nước hồ lặng lẽ trôi, như cánh hoa đào rơi trong mưa xuân. “Bên hồ” là một bức tranh mang màu sắc buồn bã nhưng đầy triết lý, nơi con người đối diện với quy luật nghiệt ngã của thời gian và những điều dang dở trong cuộc đời.
Cô gái bên hồ – Hình bóng của những mộng ước phai tàn
Mở đầu bài thơ, Thái Can vẽ lên một khung cảnh vừa thơ mộng vừa u buồn:
“Bên hồ cành liễu buông tơ lặng
Trong liễu hoa đào đổ tợ mưa.”
Hồ nước tĩnh lặng, cành liễu buông mềm như sợi tơ, còn hoa đào thì rơi rụng như những hạt mưa mong manh. Trong khung cảnh ấy, hình ảnh cô gái hiện lên đầy xót xa:
“Cô đứng bên hồ cô thổn thức
Bao ngày xuân thắm rụng theo hoa?”
Cô gái ấy có thể là bất cứ ai, là một người yêu đang tiếc nuối một cuộc tình, hay cũng có thể là chính tác giả đang ngậm ngùi trước sự trôi qua của tuổi xuân. Câu hỏi “Bao ngày xuân thắm rụng theo hoa?” không chỉ nói về một mùa xuân đã qua, mà còn là sự băn khoăn về những điều đẹp đẽ đã không còn, những kỷ niệm, những cảm xúc của ngày cũ bị thời gian cuốn trôi.
Thời gian – Dòng chảy vô tình cuốn đi tất cả
Thái Can không chỉ nói về tình yêu mà còn nói về thời gian – kẻ luôn lặng lẽ lấy đi những gì con người trân quý nhất:
“Một ngày là một đoá hoa tươi
Sớm với bình minh mỉm miệng cười
Theo bóng tà dương chiều đã tạ
Trong thời gian mãi lững lờ trôi.”
Hình ảnh “đóa hoa tươi” nở rộ trong ánh bình minh rồi tàn úa khi chiều xuống là một ẩn dụ đẹp nhưng đầy tiếc nuối về kiếp người. Chúng ta đến với cuộc đời trong những ngày xuân rực rỡ, nhưng rồi, chẳng mấy chốc, thời gian trôi qua, thanh xuân cũng nhạt màu như ánh hoàng hôn khuất dần phía chân trời.
Thái Can nhắc đến sự “lững lờ” của thời gian – không nhanh, không vội, nhưng cũng không dừng lại, như một dòng sông cứ thế chảy mãi. Trong dòng chảy ấy, con người nhỏ bé biết bao, và tình yêu cũng mong manh đến nhường nào.
Lời nhắn nhủ – Hãy trân trọng những gì đang có
Bài thơ không dừng lại ở nỗi buồn mà còn là một lời nhắc nhở đầy xót xa:
“Khuyên với cô em vít lấy cành
Hái đài hoa thắm lúc còn xinh
Sớm qua chiều lại e tàn nhuỵ
Chẳng được vì cô hưởng ái tình.”
Tác giả khuyên người con gái hãy biết nắm giữ hạnh phúc khi nó còn rực rỡ, đừng để thời gian trôi qua rồi mới tiếc nuối. Hình ảnh “hái đài hoa thắm lúc còn xinh” chính là ẩn dụ cho việc trân trọng những điều đẹp đẽ của hiện tại, đặc biệt là tình yêu. Nếu không biết nắm lấy, hoa sẽ tàn, tuổi trẻ sẽ qua, và lúc ấy, dù có tiếc nuối cũng không thể quay trở lại.
Bức tranh thơ man mác buồn – Lời thở dài của kiếp nhân sinh
“Bên hồ” không chỉ là một bài thơ về tình yêu mà còn là một lời tự sự về kiếp người. Cô gái đứng bên hồ thổn thức, nhưng có lẽ không chỉ cô mà chính tác giả cũng đang tiếc nuối những điều đã mất. Từ tình yêu đến tuổi trẻ, tất cả đều chỉ như hoa đào trong mưa – đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi, mong manh nhưng không thể giữ lại.
Bài thơ khép lại trong sự lặng lẽ nhưng ám ảnh. Nó khiến ta phải tự hỏi: Liệu mình đã biết trân trọng những gì đang có? Hay đến khi hoa rụng, nước chảy, ta mới ngậm ngùi nhận ra rằng thanh xuân đã lùi xa phía sau, không thể nào tìm lại?
*
Thái Can – Bác sĩ và Nhà thơ Tiền Chiến
Thái Can (1910 – 1998) là một bác sĩ và nhà thơ nổi bật trong phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ngày 22 tháng 10 năm 1910 tại Hà Tĩnh, từng theo học tại nhiều ngôi trường danh tiếng trước khi tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1940.
Ngay từ khi còn đi học, Thái Can đã bắt đầu sáng tác thơ và đăng trên các tờ báo lớn đương thời như Phong Hoá, Tiểu thuyết thứ bảy, Hà Nội báo… Tập thơ đầu tay Những nét đan thanh (1934) đã khẳng định phong cách trữ tình, sâu lắng của ông, sau này được tái bản với tên Thơ Thái Can (1995). Năm 1941, ông được giới thiệu trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân.
Thơ Thái Can chủ yếu xoay quanh tình yêu và số phận con người, với âm điệu nhẹ nhàng, man mác buồn. Dù bị nhận xét là có phần ước lệ, nhưng những vần thơ của ông vẫn để lại dấu ấn với nét nhạc điệu riêng biệt và cảm xúc chân thành. Sau năm 1954, ông di cư vào Nam rồi sang Hoa Kỳ, tiếp tục hành nghề y cho đến khi qua đời năm 1998.
Dù không thuộc hàng những tên tuổi hàng đầu của Thơ Mới, Thái Can vẫn để lại dấu ấn đặc trưng với những vần thơ đượm chất hoài niệm và triết lý nhân sinh.
Viên Ngọc Quý.
