Bí bò mặt đất
Bí bò mặt đất
Lá thấp, lá cao
Mừng ngày dịu nắng
Mừng đêm sáng sao
Dây dài vướng bờ
Lá đông chật đất
Ngọn cứ lượn vòng
Như tìm về gốc
Hoa cái, hoa đực
Vàng rực nở cùng
Bướm, ong, ong, bướm
Kéo về thật đông.
Bí nằm trên đất
Quả lăn, quả lóc
Như đám trẻ con
Đứa rình, đứa nấp…
Đố ai biết được
Bí nào gốc nào?
Con chung mảnh đất
Một nhà thương nhau.
Trích đoạn bài thơ từng được sử dụng trong SGK Tập đọc lớp 2 phổ thông giai đoạn 1976-1979.
*
Bí Bò Mặt Đất – Câu Chuyện Về Sự Gắn Kết Yêu Thương
Giữa những vườn xanh bạt ngàn, dây bí lặng lẽ bò trên mặt đất, vươn mình đón nắng, đón gió, và lớn lên trong sự hiền hòa của thiên nhiên. Bài thơ Bí bò mặt đất của Phạm Hổ không chỉ là bức tranh tươi sáng về một loài cây dân dã, mà còn là câu chuyện sâu sắc về tình thân, sự đoàn kết và yêu thương trong cuộc sống.
Một khu vườn xanh đầy sức sống
Từ những câu thơ đầu tiên, nhà thơ vẽ lên một khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, nơi những dây bí lan rộng trên mặt đất, từng chiếc lá thấp cao hòa vào nhau, như cùng reo vui trước đất trời:
“Bí bò mặt đất
Lá thấp, lá cao
Mừng ngày dịu nắng
Mừng đêm sáng sao”
Hình ảnh ấy không chỉ đơn thuần miêu tả cây cối mà còn khắc họa sự sống động của thiên nhiên – nơi mọi vật đều có sự gắn kết. Lá bí chen chúc, dây bí bò quanh bờ, những ngọn non không ngừng vươn dài, quấn quýt như muốn tìm về cội rễ của mình.
“Dây dài vướng bờ
Lá đông chật đất
Ngọn cứ lượn vòng
Như tìm về gốc”
Ở đây, sự sống không tách rời mà luôn hướng về nguồn cội, như tình cảm gia đình, như sự gắn bó keo sơn giữa những người cùng chung một mái nhà.
Nhịp sống vui tươi của vườn bí
Những bông hoa bí vàng tươi nở rộ giữa vườn, thu hút ong bướm đến bay lượn, tạo nên một bức tranh thiên nhiên rộn ràng và tràn đầy sức sống:
“Hoa cái, hoa đực
Vàng rực nở cùng
Bướm, ong, ong, bướm
Kéo về thật đông.”
Không gian ấy không còn chỉ là một vườn bí đơn thuần, mà là cả một thế giới thu nhỏ, nơi mỗi sinh vật đều có vai trò riêng, cùng nhau góp phần làm nên sự phồn thịnh của thiên nhiên. Những bông hoa kết trái, mang lại mùa màng bội thu, như một biểu tượng của sự hòa hợp và phát triển.
Những quả bí và bài học về tình thân
Những quả bí lăn tròn trên mặt đất, nằm chen nhau như lũ trẻ con tinh nghịch đang đùa vui:
“Bí nằm trên đất
Quả lăn, quả lóc
Như đám trẻ con
Đứa rình, đứa nấp…”
Hình ảnh ấy vừa hồn nhiên, vừa gần gũi, gợi lên những ký ức tuổi thơ trong trẻo. Nhưng ẩn sau đó, bài thơ còn mang đến một ý nghĩa sâu xa hơn: Dù mỗi quả bí có một vị trí khác nhau, chúng vẫn cùng chung một nguồn cội, cùng sinh trưởng trên mảnh đất thân yêu này.
“Đố ai biết được
Bí nào gốc nào?
Con chung mảnh đất
Một nhà thương nhau.”
Câu kết như một triết lý giản dị nhưng thấm thía: Trong cuộc sống, dù mỗi người có con đường riêng, có vị trí riêng, nhưng nếu cùng chung một cội nguồn, cùng một quê hương, thì hãy luôn yêu thương và gắn bó với nhau.
Thông điệp của bài thơ – Đoàn kết và tình yêu thương
Qua hình ảnh dây bí, quả bí, nhà thơ Phạm Hổ đã gửi gắm một thông điệp thật đẹp: Sự gắn kết, yêu thương là điều quan trọng nhất trong cuộc sống. Bí không tách rời nhau, cũng như con người không thể sống đơn độc. Chúng ta có thể khác biệt, có thể không đồng nhất, nhưng cuối cùng, điều đáng quý nhất vẫn là tình thân, là sự đùm bọc và sẻ chia.
Bài thơ Bí bò mặt đất không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn nhắc nhở mỗi người về tình yêu gia đình, tình đoàn kết trong cộng đồng. Như những quả bí cùng lớn lên trên một mảnh đất, con người cũng cần biết yêu thương, bao dung và trân trọng lẫn nhau.
Và cũng như những ngọn bí luôn tìm về gốc rễ, con người dù có đi xa đến đâu, cũng luôn có một nơi để trở về – đó là gia đình, là quê hương, là những yêu thương không bao giờ mất đi.
*
Phạm Hổ – Nhà thơ của thiếu nhi
Phạm Hổ (1926 – 2007), bút danh Hồ Huy, quê tại Bình Định, là một nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực như viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh, nhưng đặc biệt ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm dành cho thiếu nhi.
Sau năm 1954, ông ra Bắc, tham gia sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957) và góp phần hình thành Nhà xuất bản Kim Đồng – nơi chuyên xuất bản sách cho trẻ em. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Phó trưởng ban đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi.
Các tác phẩm của ông như Chú bò tìm bạn, Chuyện hoa chuyện quả, Mỵ Châu – Trọng Thủy đã trở thành những tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Với những đóng góp to lớn, năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Phạm Hổ là một trong những nhà thơ dành trọn tâm huyết cho trẻ em, để lại những vần thơ trong trẻo và giàu ý nghĩa, góp phần làm phong phú nền văn học thiếu nhi Việt Nam.
Viên Ngọc Quý
