Biểu hiện
Tuổi xanh
Như nắng thơm
Sáng rực trời hè
Trưa bình lặng
Năm tháng là đất liền
Ghi chép mãi
Những mùa xanh
Bất tận.
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Tiếng đập cánh loài chim lớn (NXB Lá Bối, 1967).
*
“Tuổi xanh – Biểu hiện của một mùa vĩnh cửu”
Giữa muôn vàn dòng thơ của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, bài thơ “Biểu hiện” hiện lên như một khúc nhạc ngắn mà vang vọng dài lâu trong lòng người đọc. Bài thơ chỉ tám dòng, giản dị như hơi thở, như ánh sáng, nhưng chất chứa trong đó một cái nhìn sâu thẳm về sự sống, về tuổi trẻ và về thời gian, đúng như tinh thần thiền quán: thấy sâu vào thực tại, ngay trong khoảnh khắc.
Tuổi xanh – như nắng thơm rực rỡ mà không nóng cháy
Tuổi xanh
Như nắng thơm
Chỉ hai dòng đầu đã mở ra một hình ảnh thật đẹp và lạ. Tuổi xanh không chỉ được ví như ánh nắng, mà là nắng thơm – một ánh sáng mang theo hương sắc của sự sống, của tình yêu và tỉnh thức. Nắng vốn là ánh sáng vô hình, không mùi, nhưng Thiền sư đã thấy ra mùi thơm vô hình của tuổi trẻ: một mùi thơm không thuộc về mũi ngửi, mà thuộc về trái tim cảm nhận.
Ánh nắng ấy không gay gắt, không thiêu đốt – nó “sáng rực trời hè”, nhưng lại dịu dàng như một chùm quế chín, như hương cỏ mới. Phải có con mắt của một thiền sư, mới thấy trong sự rực rỡ có ẩn chứa từ bi và hiền hòa, trong tuổi trẻ có tiềm tàng một bình yên sâu lắng.
Trưa bình lặng – đỉnh cao của ngày và cũng là sự tròn đầy của tuổi trẻ
Sáng rực trời hè
Trưa bình lặng
Thiền sư không dừng lại ở ánh sáng. Ông đi tiếp tới “trưa” – thời khắc đỉnh cao của ngày, nơi mặt trời đạt đến cực điểm, và cũng là lúc mọi sự lắng lại. Ở đây, tuổi trẻ không còn ồn ào, mà trở về với trạng thái thảnh thơi, bình lặng. Có lẽ vì thế, thiền sư gọi bài thơ là “Biểu hiện” – vì tuổi trẻ không chỉ là rực rỡ ngoài hình, mà còn là một biểu hiện sâu sắc của sự sống chín muồi, của ánh sáng nội tâm đang bừng lên từ bên trong.
Năm tháng là đất liền – và tuổi xanh là cây trái mọc lên mãi mãi
Năm tháng là đất liền
Ghi chép mãi
Những mùa xanh
Bất tận.
Một đoạn thơ như khúc tụng ca nhẹ nhàng cho thời gian và tuổi trẻ. Thay vì xem năm tháng là dòng chảy làm hao mòn sự sống, Thiền sư lại nhìn thời gian như “đất liền” – vững chãi, bao dung, kiên nhẫn đỡ nâng những biểu hiện của sự sống. Trên mảnh đất ấy, những mùa xanh – tức là những biểu hiện của tuổi trẻ, của niềm tin, lý tưởng, yêu thương – không ngừng sinh khởi, không hề tắt lịm.
Cụm từ “ghi chép mãi” khiến ta liên tưởng đến một cuốn kinh sống động của đất trời – nơi từng bước chân, từng hơi thở, từng rung động của trái tim con người trẻ được khắc lại như những vết son không bao giờ phai.
Và dòng kết – “bất tận” – như một tiếng vọng thiêng liêng. Tuổi trẻ không mất đi. Nó chỉ đổi hình. Nó có thể nằm trong một đóa hoa, trong nụ cười của đứa trẻ, trong một bàn tay chìa ra giữa cơn hoạn nạn – những biểu hiện đó vẫn là mùa xanh, vẫn là tuổi trẻ vĩnh cửu, nếu được nuôi bằng chánh niệm và tình thương.
Thông điệp của Thiền sư: Tuổi trẻ không phải là một giai đoạn, mà là một biểu hiện của sự sống sâu sắc
Qua bài thơ “Biểu hiện”, Thiền sư không miêu tả tuổi trẻ theo lối thông thường: không nổi loạn, không ồn ào, không đắm say. Mà ngược lại, tuổi trẻ hiện ra với sự rực rỡ đầy tỉnh thức, sự lặng yên có nội lực, và sự sống bền bỉ không tắt. Ông mời gọi ta nhìn tuổi trẻ như một biểu hiện – biểu hiện của ánh sáng, của hương thơm, của sự sống đang tuôn chảy trong từng sát-na.
Và chính khi nhìn như vậy, ta mới hiểu: dù tóc có bạc, dù thân thể có mỏi, thì nếu lòng vẫn còn biết rung động trước ánh sáng, thì ta vẫn đang sống trong “mùa xanh bất tận.” Tuổi trẻ, khi ấy, không còn giới hạn bởi tuổi đời, mà trở thành biểu hiện sâu xa của một tâm hồn tỉnh thức, biết yêu thương và sống trọn vẹn với hiện tại.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
