Cảm hứng

Mây bạc gác đầu non lúp xúp,
Ác vàng soi mặt nước lanh chanh.
Giữ tình cái én xuân muôn dặm,
Lắc giọt long đong cảnh một mình!

*

Cảm Hứng – Khi Tâm Hồn Lạc Giữa Cõi Trần Ai

Bích Khê – một nhà thơ tài hoa nhưng bạc mệnh, một kẻ lữ hành cô độc trên con đường nghệ thuật, đã để lại cho đời những vần thơ đầy ám ảnh và suy tư. Cảm Hứng là một bài thơ ngắn, nhưng mỗi câu chữ đều gói ghém một nỗi lòng sâu thẳm, một thế giới nội tâm đầy mâu thuẫn giữa vẻ đẹp thiên nhiên và sự cô đơn của con người.

Bức tranh thiên nhiên đầy sắc màu

Ngay từ câu đầu tiên, Bích Khê đã vẽ nên một khung cảnh thiên nhiên vừa thanh thoát, vừa u hoài:

“Mây bạc gác đầu non lúp xúp,”

Những đám mây bạc nhẹ nhàng vắt ngang đỉnh núi, thấp thoáng, e ấp như đang nép mình vào thiên nhiên hùng vĩ. Chúng tựa hồ như một tấm lụa mềm, vừa che chở, vừa phảng phất nét buồn xa xăm.

Bức tranh ấy càng thêm sinh động với hình ảnh mặt nước phản chiếu ánh hoàng hôn:

“Ác vàng soi mặt nước lanh chanh.”

“Ác vàng” – ánh nắng vàng chiếu xuống dòng nước, nhưng lại mang dáng dấp của một kẻ lanh chanh, nhảy nhót không yên. Thiên nhiên trong thơ Bích Khê không chỉ đơn thuần là cảnh vật vô tri, mà còn mang hồn, có sức sống, có cảm xúc riêng.

Cánh én xuân và thân phận con người

Từ cảnh vật, tác giả hướng đến một hình ảnh giàu ý nghĩa:

“Giữ tình cái én xuân muôn dặm,”

Cánh én xuân xuất hiện như một biểu tượng của tình cảm bền chặt, của nỗi niềm hoài vọng xa xôi. Bích Khê dùng từ giữ tình, như muốn níu lại một điều gì đó mong manh, dễ tan biến theo thời gian. Phải chăng đó là niềm tin vào cuộc đời, vào nghệ thuật, vào một thứ tình cảm nào đó vẫn luôn dõi theo nhưng chẳng thể chạm đến?

Nhưng rồi tất cả lại đổ vỡ trong câu thơ cuối cùng:

“Lắc giọt long đong cảnh một mình!”

Sự long đong, chông chênh của kiếp người được gói trọn trong một hình ảnh nhỏ bé – lắc giọt. Dường như những giọt nước, những giọt sầu trong lòng tác giả cứ mãi lắc lư, không yên, như chính tâm hồn ông – luôn bị xô đẩy bởi dòng đời nghiệt ngã.

Thông điệp: Cảm hứng hay nỗi niềm dang dở?

Tên bài thơ là Cảm Hứng, nhưng phải chăng đây thực sự là cảm hứng vui tươi của một thi nhân trước thiên nhiên? Không. Cảm hứng ấy chỉ là lớp vỏ bọc cho một nỗi niềm sâu kín – nỗi cô đơn và trăn trở.

Bích Khê đã vẽ lên bức tranh của đất trời với mây, nước, chim én… nhưng ẩn sâu trong đó là tâm trạng con người: mây lúp xúp – như một kẻ co mình lại vì đời, ánh nắng lanh chanh – như những rối ren, bon chen của thế gian, én xuân muôn dặm – như một tấm lòng còn hoài vọng, và cuối cùng, tất cả chỉ đọng lại trong cảnh “một mình” trống trải.

Có lẽ, trong khoảnh khắc ấy, Bích Khê nhận ra rằng cuộc đời thi nhân chẳng khác nào giọt sầu chông chênh trên dòng nước, lắc lư theo từng cơn gió cuộc đời mà chẳng bao giờ có bến đỗ bình yên.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.