Cẩn trọng
Qua ngõ vắng
Lá rụng đầy
Tôi theo con đường nhỏ
Đất hồng như môi son bé thơ
Bỗng nhiên
Tôi cẩn trọng
Từng bước chân đi.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Dấu chân trên cát”)
*
Từng bước chân đi – Lời nhắc dịu dàng của sự tỉnh thức
Bài thơ Cẩn trọng của Thiền sư Thích Nhất Hạnh chỉ vỏn vẹn sáu câu, nhưng lại mở ra một không gian rộng lớn của thiền quán và chiêm nghiệm. Trong sự giản dị đến lạ lùng, từng hình ảnh và nhịp điệu đều dẫn ta về với phút giây hiện tại, về với cái đẹp mong manh của đời sống và trách nhiệm của một người đang sống có ý thức, có yêu thương.
Qua ngõ vắng, lá rụng đầy — chỉ cần một hình ảnh như thế, ta đã thấy mùa thu nhẹ nhàng tràn về. Ngõ vắng không phải là nơi buồn, mà là chốn tĩnh lặng, nơi tiếng lá chạm đất cũng có thể nghe rõ, nơi tâm hồn có thể thảnh thơi mà cảm nhận từng rung động rất nhỏ của thiên nhiên. Lá rụng nhiều, không ồn ào, không phô trương, nhưng nhắc người đi đường về sự tàn phai và vô thường đang hiện hữu trong từng khoảnh khắc.
Tôi theo con đường nhỏ, đất hồng như môi son bé thơ — một liên tưởng thật đẹp và đầy dịu dàng. Đất hồng không chỉ là màu sắc, mà là một biểu tượng cho sự sống, cho hơi ấm của quê hương, cho một điều gì đó nguyên sơ và tinh khiết như đôi môi son của một đứa trẻ. Câu thơ như một nụ cười nhẹ, gợi về tình yêu thương không phán xét, tình yêu đối với cái đẹp thuần khiết nhất của đời sống.
Nhưng rồi: Bỗng nhiên, tôi cẩn trọng từng bước chân đi. Câu thơ cuối như một tiếng chuông ngân lên trong thiền đường. Bỗng nhiên. Như thể trong khoảnh khắc ấy, người hành giả chợt tỉnh. Chợt nhận ra rằng mỗi bước đi của mình không chỉ là sự di chuyển trong không gian, mà là sự tiếp xúc với mặt đất, là sự gắn kết với cuộc đời, là sự hiện diện sâu sắc trong từng hơi thở. Cẩn trọng, vì lá rụng có thể mỏng manh đến mức dễ vỡ. Cẩn trọng, vì đất hồng ấy không phải là nơi để giẫm đạp, mà là nơi để chạm vào bằng tất cả sự trân quý.
Bài thơ ngắn nhưng mang theo một thông điệp lớn: sống chậm lại, nhìn kỹ hơn, và bước đi như thể mỗi bước là một lần tiếp xúc với mầu nhiệm. Trong thế giới vội vã, nơi con người bị cuốn vào guồng quay không ngừng nghỉ, Thiền sư Thích Nhất Hạnh nhắc ta hãy dừng lại. Hãy cẩn trọng với từng bước chân. Không phải vì sợ sai lầm, mà vì mỗi bước chân là một lời cầu nguyện, là một cách biểu hiện lòng biết ơn với sự sống đang hiện hữu quanh ta.
Cái đẹp trong bài thơ không nằm ở ngôn từ hoa mỹ mà ở tâm thế tĩnh lặng phía sau từng câu chữ. Và chính trong sự giản dị ấy, ta chạm đến điều sâu xa nhất: mỗi khoảnh khắc đều là cơ hội để quay về với chính mình, để đi mà không lạc, để sống mà không hời hợt. Đó là tinh thần thiền, và cũng là món quà mà Thiền sư gửi gắm trong từng vần thơ của mình.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
