Cao phong
Tin gọi đêm qua lòng đất ấm
Châu khuya sữa ngọt bỗng tuôn trào
Giờ phút nguy nga vừa chợt đến
Mặt trời ló dạng đỉnh non cao.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Dấu chân trên cát”)
*
Giờ phút nguy nga – Khi mặt trời ló rạng trong tâm
Bài thơ Cao phong của Thiền sư Thích Nhất Hạnh chỉ có bốn dòng, nhưng lại khơi dậy một trường cảm xúc rộng lớn, như một bức tranh hội họa giản lược mà sâu thẳm, vừa gợi hình vừa gợi tâm. Ẩn sau từng câu thơ là một thông điệp sống động về sự chuyển hóa, về ánh sáng vỡ òa sau đêm dài, và về một niềm tin thầm lặng vào sự sống luôn biết hồi sinh.
Tin gọi đêm qua lòng đất ấm – mở đầu bài thơ là một hình ảnh nhẹ như hơi thở mà đầy rung động. Có thể hiểu đây là một tiếng gọi vô thanh, một tín hiệu âm thầm vang lên trong lòng đất. Đêm qua là bóng tối, là sự im lặng, là khoảng thời gian của ẩn tàng và chịu đựng. Nhưng lòng đất vẫn ấm, vẫn mang trong mình mầm sống. Ở đó có một dòng chảy thầm kín đang khởi sinh, chờ đến lúc vươn lên.
Châu khuya sữa ngọt bỗng tuôn trào – hình ảnh “châu khuya” như những hạt sương đêm đọng lại, kết hợp với dòng “sữa ngọt” bỗng trào dâng gợi lên cảm giác của một bình minh tinh khiết và bất ngờ. Thiền sư dùng từ “tuôn trào” để chỉ sự sống đang chuyển mình mạnh mẽ từ thầm lặng thành hiện hữu, từ tiềm tàng thành hiện thực. Đó là một sự bừng tỉnh ngọt ngào.
Giờ phút nguy nga vừa chợt đến – thời khắc chuyển giao này không ồn ào, không báo trước, mà đến bất ngờ như một đóa hoa nở ngay trong tâm thức. “Nguy nga” không phải là phô trương lộng lẫy mà là sự trọn vẹn, sâu sắc và thanh thoát. Nó là một vẻ đẹp nội tâm, là sự lớn lao không lời khi con người nhận ra ánh sáng đã ngự trị trong chính mình.
Mặt trời ló dạng đỉnh non cao – và cuối cùng, hình ảnh mặt trời hiện ra sau tất cả. Không cần miêu tả dài dòng, chỉ bốn chữ “ló dạng đỉnh non cao” cũng đủ để ta cảm nhận được sự trỗi dậy huy hoàng của ánh sáng, của hy vọng, của niềm tin. Đó không chỉ là bình minh của một ngày mới, mà còn là dấu hiệu của một tâm hồn vừa được khai mở, một ý thức vừa được soi chiếu bởi ánh sáng của tỉnh thức.
Thông điệp của bài thơ là sự xác tín rằng sau bóng tối luôn là ánh sáng, sau tĩnh lặng luôn là trỗi dậy, và trong chính cõi tịch mịch nhất của cuộc đời, một niềm sống vẫn thầm lặng vươn lên. Thiền sư không miêu tả con người, không nói đến tu hành hay thiền tọa một cách trực tiếp, nhưng tất cả đều có mặt trong từng câu thơ. Đó là hành trình của tâm từ bóng tối đến sáng trong, từ u mê đến tỉnh thức.
Cao phong vì thế không chỉ là tên bài thơ, mà còn là một cách sống – sống với đỉnh cao của nội tâm, nơi mỗi mặt trời ló dạng đều là biểu tượng của thức tỉnh và lòng từ bi tỏa rạng. Và ta, nếu lắng tai nghe được tin gọi đêm qua từ lòng đất, cũng có thể nhận ra một mặt trời đang mọc trong chính mình.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
