Cáp quang

Đường cáp quang xuyên đại dương
Bị cắt khúc, rao bán,
Trên mặt báo chúng giống hệt những con cá chết
Giương mắt trừng trừng nhìn thế gian.

Đoản mạch,
im re,
Bá đạo,
Buồn chuyện năm châu bốn biển
Kẻ sĩ cưỡi trâu vào núi.

Để lại trên cửa Chánh Tây mười chữ:
-Tìm ra đường thật khó
Chọn được Người, khó hơn.

7/6/2007

*

Cáp Quang – Sợi Dây Đứt Nối Giữa Thế Giới Và Con Người

Cáp quang – những sợi dây mỏng manh nhưng mang trong mình sức mạnh kết nối cả thế giới. Chúng len lỏi dưới lòng đại dương, vượt qua muôn trùng sóng gió để đưa con người đến gần nhau hơn, để truyền tải thông tin, tri thức, những tiếng nói và suy nghĩ từ bốn phương. Nhưng khi những sợi dây ấy bị cắt đứt, khi những đoạn cáp quang nằm trơ trọi như những con cá chết trên mặt báo, đó không còn là sự mất kết nối đơn thuần của công nghệ, mà là một lát cắt đau đớn về thời đại, về con người, về niềm tin và sự lựa chọn.

Nguyễn Khoa Điềm đã viết Cáp quang không chỉ để nói về một sự kiện cụ thể, mà còn để gửi gắm một thông điệp sâu sắc: kết nối thì dễ, nhưng tìm ra con đường đúng đắn và chọn được con người xứng đáng đi cùng trên hành trình ấy mới là điều khó khăn nhất.

Sợi dây bị cắt và cái nhìn trừng trừng của thế giới

“Đường cáp quang xuyên đại dương
Bị cắt khúc, rao bán,
Trên mặt báo chúng giống hệt những con cá chết
Giương mắt trừng trừng nhìn thế gian.”

Những sợi cáp quang tưởng chừng vô tri, nhưng khi bị cắt đứt, chúng lại hóa thành những con cá chết – trơ trọi, lặng im, vô nghĩa. Hình ảnh này vừa thực vừa ẩn dụ: cáp quang là phương tiện kết nối, là dòng chảy của thông tin, nhưng khi nó bị cắt, thế giới như bị chia cắt, bị gián đoạn, bị rơi vào sự im lặng đầy bất an.

Những “con cá chết” giương mắt nhìn thế gian – đó không chỉ là ánh nhìn vô hồn của sợi dây đứt đoạn, mà còn là cái nhìn chất vấn của thời đại, của công lý, của những giá trị đang bị bóp nghẹt. Ai đã cắt đứt những kết nối ấy? Ai đã bán rẻ những điều đáng lẽ phải thuộc về con người? Những câu hỏi vang lên, nhưng thế gian chỉ đáp lại bằng sự im lặng.

Sự đứt gãy không chỉ nằm ở công nghệ, mà còn ở con người

“Đoản mạch,
im re,
Bá đạo,
Buồn chuyện năm châu bốn biển
Kẻ sĩ cưỡi trâu vào núi.”

Khi cáp quang đứt, dòng chảy thông tin cũng bị chặn lại, mọi thứ rơi vào trạng thái “im re” – như một dấu lặng đầy bất ổn giữa thời đại mà con người sống nhờ vào sự kết nối. Nhưng điều đáng sợ hơn không phải là sự gián đoạn ấy, mà là cách con người phản ứng trước nó. Những kẻ nắm quyền lực có thể bá đạo, thao túng, kiểm soát thông tin theo cách họ muốn. Còn những kẻ sĩ, những người mang trong mình trách nhiệm suy tư và phản tỉnh, lại lặng lẽ cưỡi trâu vào núi – như một sự thoái lui khỏi thế gian đầy rối ren.

Hình ảnh “kẻ sĩ cưỡi trâu vào núi” gợi nhớ đến bóng dáng của những hiền triết xưa, những người khi không thể thay đổi thời cuộc đã chọn cách rời bỏ, lui về ẩn dật. Nhưng trong bối cảnh này, nó còn mang một nỗi buồn sâu xa: khi sự thật bị bóp méo, khi kết nối bị cắt đứt, khi con người mất đi khả năng đối thoại với nhau, liệu có còn ai đủ dũng khí để đứng lên, để tìm kiếm và bảo vệ chân lý?

Câu hỏi lớn về con đường và con người

“Để lại trên cửa Chánh Tây mười chữ:

– Tìm ra đường thật khó
Chọn được Người, khó hơn.”

Khi mọi kết nối bị cắt đứt, khi thông tin trở thành một cuộc chiến tranh giành quyền kiểm soát, khi những người có tri thức cũng chọn cách rời đi, thì câu hỏi quan trọng nhất không phải là làm sao để khôi phục đường dây, mà là chúng ta sẽ đi về đâu và ai sẽ là người dẫn lối?

Mười chữ để lại trên cửa Chánh Tây – nơi từng là cánh cổng quan trọng của kinh thành Huế, nơi giao thoa giữa trong và ngoài, giữa truyền thống và hiện đại – như một lời nhắn gửi vượt thời gian. Con đường đúng đắn không dễ tìm, nhưng khó hơn nữa là chọn được những con người xứng đáng để đi cùng trên con đường ấy.

Đây không chỉ là một câu hỏi của quá khứ hay của riêng một dân tộc, mà là câu hỏi của cả nhân loại, của mọi thời đại. Khi công nghệ có thể kết nối cả thế giới chỉ trong một nhấp chuột, nhưng con người lại xa cách nhau hơn bao giờ hết, khi thông tin tràn lan nhưng sự thật trở thành một thứ mong manh dễ vỡ, thì điều quan trọng nhất không phải là tốc độ truyền tải, mà là giá trị của những gì được truyền đi và những con người đang nắm giữ nó.

Lời kết

Cáp quang là một bài thơ ngắn, nhưng mỗi câu, mỗi hình ảnh đều chất chứa những suy tư sâu sắc về thời đại. Nó không chỉ nói về một sự kiện đứt cáp đơn thuần, mà còn là một phép ẩn dụ về những đứt gãy trong tư duy, trong niềm tin, trong cách con người đối diện với sự thật.

Những sợi dây có thể được nối lại, nhưng những giá trị bị cắt đứt thì sao? Khi thế giới ngày càng ràng buộc với nhau bởi công nghệ, liệu chúng ta có đang thực sự gần nhau hơn, hay lại cách xa nhau hơn bởi những rào cản vô hình? Khi tất cả đều có thể bị thao túng, bị “rao bán”, liệu con người có còn đủ dũng cảm để giữ vững con đường của mình?

Có lẽ, câu trả lời vẫn nằm ở chính mỗi chúng ta. Tìm ra con đường đã khó, nhưng tìm được những con người có thể đi cùng con đường ấy còn khó hơn gấp bội.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.