Châu I

Tôi nói làm sao – Cái đẹp câm,
Đẹp trong pho tượng xuất ra thần
Một con người mộng – con người mộng
Trễ nải thanh tân biếng nhác thầm.

Muôn sợi đàn tơi buông loã xoã…
Vẻ gì sùm sụp ướt trên mi
Vẻ gì dã dượi không lay động
– Cặp mắt mùa thu đương đắm si.

Ôi đẹp đau thương, dáng thiết tha
Hồn ơi! Cặp mắt vỡ men hoa
Hồn ơi! Cặp mắt say thơ mộng
Dần biến ra châu trắng mịn mà…

*

Châu – Nàng thơ hóa thành ánh ngọc

Bích Khê là nhà thơ của cái đẹp, của những giấc mộng huyền ảo và những rung cảm tinh tế đến mê say. Trong Châu I, ông không chỉ vẽ nên một bức chân dung của người yêu ngoài đời thực mà còn đưa nàng vào cõi thơ, nơi vẻ đẹp ấy trở thành một biểu tượng, một linh hồn, một thứ ánh sáng lung linh giữa cõi nhân gian.

Cái đẹp câm lặng – Khi thơ không thể thốt thành lời

“Tôi nói làm sao – Cái đẹp câm,
Đẹp trong pho tượng xuất ra thần”

Bích Khê mở đầu bài thơ bằng một sự bối rối, một sự lúng túng của người nghệ sĩ khi đối diện với cái đẹp tuyệt đối. Ông không thể diễn đạt, không thể nắm bắt trọn vẹn vẻ đẹp ấy bằng ngôn từ. Cái đẹp trong thơ ông không còn là hình hài cụ thể, mà trở thành một thứ linh hồn thoát ra từ pho tượng, một thần thái siêu thực không thể định danh.

Nàng Châu trong thơ Bích Khê không chỉ là một người con gái, mà còn là một giấc mộng, một huyền thoại:

“Một con người mộng – con người mộng
Trễ nải thanh tân biếng nhác thầm.”

Hình ảnh người con gái hiện lên vừa thật vừa ảo, vừa gần gũi vừa xa vời. Nàng như một bức tranh, một điệu nhạc, một vần thơ, một thứ gì đó mong manh đến mức chỉ cần chạm vào cũng có thể tan biến.

Đôi mắt – Nơi hội tụ của nỗi buồn và vẻ đẹp

“Muôn sợi đàn tơi buông loã xoã…
Vẻ gì sùm sụp ướt trên mi
Vẻ gì dã dượi không lay động

– Cặp mắt mùa thu đương đắm si.”

Bích Khê say đắm trong đôi mắt nàng Châu – đôi mắt mùa thu chất chứa cả nỗi buồn và sự mê hoặc. Đôi mắt ấy không đơn thuần chỉ là một nét đẹp ngoại hình, mà còn là nơi chứa đựng những tâm tư, những mộng mị, những hoài niệm sâu thẳm.

Trong thơ Bích Khê, đôi mắt không chỉ để nhìn, mà còn để thấu cảm, để truyền tải cả những điều không thể nói thành lời. Đôi mắt ấy như dòng nước thu lặng lẽ, như một nốt nhạc ngân dài trong không gian mơ hồ, và cũng là nơi khởi nguồn của bao xúc cảm trong lòng thi nhân.

Châu – Hóa thành ánh ngọc giữa cõi mơ

“Ôi đẹp đau thương, dáng thiết tha
Hồn ơi! Cặp mắt vỡ men hoa
Hồn ơi! Cặp mắt say thơ mộng
Dần biến ra châu trắng mịn mà…”

Câu thơ cuối cùng là điểm sáng rực rỡ nhất của bài thơ. Nàng Châu không còn chỉ là một con người cụ thể, mà đã hóa thân thành một viên ngọc trắng, một thứ bảo vật tinh khôi, vĩnh cửu trong tâm hồn thi sĩ.

Cái đẹp của nàng không còn thuộc về thế gian, mà đã vươn đến cõi bất tử. Nó không còn là vẻ đẹp của da thịt, mà là vẻ đẹp của linh hồn, của những giấc mộng, của sự tinh khiết không gì sánh được.

Lời kết

Trong Châu I, Bích Khê đã không chỉ viết về một người yêu, mà còn viết về một biểu tượng của cái đẹp, của sự say đắm và của sự tiếc nuối. Nàng Châu trong thơ ông không chỉ là một người con gái, mà là một linh hồn đẹp đẽ, một viên ngọc lung linh giữa nhân gian đầy bụi mờ.

Với những câu thơ đầy mê hoặc, Bích Khê đã làm cho cái đẹp không còn chỉ là một khái niệm trừu tượng, mà trở thành một thứ có thể cảm nhận được bằng cả trái tim và tâm hồn. Và với những ai đã từng yêu, từng say đắm một vẻ đẹp đến mức không thể diễn tả thành lời, Châu I chính là một tiếng lòng đồng vọng, một giấc mộng mà ai cũng muốn giữ mãi trong tim.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý