Cỏ hoa còn thơm ngát
Bóng dáng tiền trần còn thôi xuất hiện
Gió thoảng đêm hiền
Ánh trăng khuya mát lạnh
Gương nga lặng lẽ
Bên ấy trời sáng chưa
Để bên này tôi ngủ
Đầu gối lên đêm
Cỏ hoa còn thơm ngát
Buổi mai buổi trưa buổi chiều
Giờ nào em lắng nghe tiếng gọi
Nhìn vào đâu cũng thấy nụ tinh khôi.
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Tiếng đập cánh loài chim lớn (NXB Lá Bối, 1967).
*
Đầu Gối Lên Đêm, Lắng Nghe Sự Tỉnh Thức
Trong bài thơ “Cỏ hoa còn thơm ngát”, Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ để lại những dòng thơ, mà còn trao cho người đọc một chiếc gương soi vào nội tâm – một nơi luôn tĩnh lặng nhưng thường bị khuấy động bởi vọng tưởng. Bài thơ là một đóa sen trầm mặc, ủ trong mình tiếng gọi sâu xa của sự sống: lặng mà sáng, vô ngôn mà chan chứa tình yêu thương vô lượng.
Bóng dáng tiền trần còn thôi xuất hiện
Gió thoảng đêm hiền
Ánh trăng khuya mát lạnh
Mở đầu bài thơ là cảm giác an trú, như thể người viết vừa bước qua một cánh cửa của phiền não, để lại sau lưng “bóng dáng tiền trần”. Gió hiền, trăng lạnh – hai hình ảnh mang tính thiền quán rõ nét – không phải là lạnh lẽo của cô đơn, mà là cái lạnh sáng tỏ của một tâm không còn dao động. Trong cái lặng ấy, chân tâm bắt đầu hiển lộ.
Gương nga lặng lẽ
Bên ấy trời sáng chưa
Để bên này tôi ngủ
Ở đây, người đọc như lạc vào một thế giới song song, nơi giữa thức và ngủ không còn ranh giới. “Gương nga” là mặt trăng – biểu tượng của trí tuệ, của sự chiếu soi mà không ồn ào. Một câu hỏi nhẹ tênh như làn sương: “Bên ấy trời sáng chưa…” không hẳn là để hỏi, mà là một phép thử tâm linh – thử xem chúng ta đang thực sự thức hay vẫn còn ngủ trong vô minh.
Đầu gối lên đêm
Cỏ hoa còn thơm ngát
Có lẽ đây là câu thơ làm trái tim ta rung lên nhiều nhất. Hình ảnh “đầu gối lên đêm” không chỉ là một tư thế nghỉ ngơi, mà còn là một biểu hiện của niềm tin vào sự ôm ấp của vũ trụ. Đêm – thường tượng trưng cho u tối, sợ hãi – giờ đây trở thành chiếc gối mềm cho tâm trí an trú. Trong sự tĩnh lặng đó, ta mới thật sự nhận ra: “Cỏ hoa còn thơm ngát” – dù đã khuya, dù đã đi qua bao đổ vỡ, vẻ đẹp của thế gian vẫn còn đó, dành cho người biết lắng nghe.
Buổi mai buổi trưa buổi chiều
Giờ nào em lắng nghe tiếng gọi
Nhìn vào đâu cũng thấy nụ tinh khôi.
Ba thời – sáng, trưa, chiều tượng trưng cho ba giai đoạn của đời người. Nhưng với người đã tỉnh thức, giờ nào cũng là giờ linh, cảnh nào cũng là cảnh thiêng. “Tiếng gọi” ấy không ở đâu xa, mà vang lên từ mỗi chiếc lá, mỗi hạt sương, mỗi khoảnh khắc đang sống. Và khi tâm đã mở, thì “nhìn vào đâu cũng thấy nụ tinh khôi” – đó là cái nhìn của người biết thương yêu cuộc đời bằng trái tim không biên giới.
Thông điệp của Thiền sư: Có mặt trọn vẹn – trong từng khoảnh khắc nhiệm màu
Bài thơ “Cỏ hoa còn thơm ngát” không dạy đạo bằng giáo lý, mà chỉ nhẹ nhàng mời gọi ta quay về giây phút hiện tại. Dù đêm đã khuya, dù thời gian có qua, dù quá khứ từng in bóng “tiền trần” thì hiện tại vẫn luôn thơm ngát như cỏ hoa chưa từng úa tàn.
Thiền sư không vẽ ra một thiên đàng ở đâu xa, mà dẫn ta về chính nơi ta đang ngồi: nếu tâm lặng, nếu tai lắng, thì cõi tịnh độ sẽ hiện lên giữa đời thường.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
