Con sáo sang sông

Nghe tiếng cười trong gió mai xao xuyến,
Ta biết Tình sắp sửa đến, Tình ơi!
Như xa… gần… như tới lại như lui,
Đáng yêu lắm – vẫn thói ngươi đùa nghịch!
Đã khá lâu ngươi bỏ ra đi biệt;
Nay ngươi về, ta biết, muốn làm lơ;
Mới nhận ra ngươi, tin hãy còn ngờ,
Ta muốn dập mầm non tia lửa thắm
Dưới tro của thường ngày – kẻo sinh nhiều chuyện lắm!

Nhưng ngươi là con sáo ở bên sông,
Con sáo bay xa, con sáo sổ lồng;
Áo dù rách, vẫn còn ngời cúc áo;
Đáy chĩnh vét rồi, hãy còn hạt gạo;
Cuống rạ vàng, ánh lên giữa đống rơm;
Hoa thành tro, vẫn giữ chặt mùi thơm!
Tình! ngươi khoẻ và dai như cỏ gấu,
Tưởng dẫy sạch rồi, nhưng mà ẩn náu
Từ trong ruột đất, đợi chút mưa xuân,
Lại đâm chồi tung toé một màu xanh!
Lòng ta hãy ôm trong như giếng tạnh
Nước vẫn sâu khơi, mà bờ vắng lạnh;
Tình! chính ngươi đến soi mặt, êm sao!
Ngươi thả gàu múc nước, rúng trăng sao.

Nghe tiếng cười trong gió mai xao xuyến,
Thuyền ơi thuyền; bến ta mời cặp bến!
Tình, ngươi thêu muôn thuở! Gấm yêu đương
Dẫu có thêu bằng chỉ nhớ với tơ thương,
Dẫu khi dệt, gai có nhầm với chỉ,
Dù kim nhọn hãy còn quên trong ấy,
Dù ngồi lên, đau khổ khứa vào da,
– Đời thêm hồng, đượm chút máu lòng ta!

1958

*

Con sáo sang sông – Khi tình yêu trở lại

Có những cảm xúc tưởng chừng đã lặng yên như tro tàn, nhưng chỉ cần một cơn gió nhẹ cũng đủ để bùng lên rực rỡ. Có những tình yêu tưởng như đã nguội lạnh, nhưng lại dai dẳng như cỏ gấu, âm thầm nảy chồi mỗi độ xuân về. Con sáo sang sông của Xuân Diệu là một bài thơ đầy xao động về sự trở lại của tình yêu – một tình cảm vừa đằm thắm, vừa mãnh liệt, vừa e ngại, lại vừa dâng tràn.

Tình yêu – một cuộc trở về đầy xao xuyến

Mở đầu bài thơ, Xuân Diệu khắc họa một khoảnh khắc đầy rung động:

“Nghe tiếng cười trong gió mai xao xuyến,
Ta biết Tình sắp sửa đến, Tình ơi!”

Nhà thơ không nói về sự hiện diện rõ ràng của tình yêu, mà chỉ cảm nhận nó qua những tín hiệu mong manh: một tiếng cười trong gió, một nỗi xao xuyến len vào lòng. Tình yêu đến nhẹ nhàng mà rạo rực, như “xa… gần… như tới lại như lui”, như một trò đùa của số phận.

Xuân Diệu không vội vàng đón nhận mà còn có chút e dè, cảnh giác:

“Mới nhận ra ngươi, tin hãy còn ngờ,
Ta muốn dập mầm non tia lửa thắm
Dưới tro của thường ngày – kẻo sinh nhiều chuyện lắm!”

Những vết thương trong quá khứ, những xót xa của những lần yêu đã khiến lòng người trở nên thận trọng hơn. Nhà thơ muốn “dập mầm non” của tình yêu ngay từ lúc nó vừa hé nụ, bởi sợ rằng nó sẽ lại làm đảo lộn cuộc sống bình yên. Nhưng liệu có ai cưỡng lại được tình yêu khi nó đã quay về?

Tình yêu – như con sáo sổ lồng, như cỏ gấu dai dẳng

Dù có muốn né tránh, tình yêu vẫn tìm cách len lỏi vào tâm hồn. Hình ảnh con sáo sang sông trở thành biểu tượng của sự tự do, của một tình cảm không thể giam cầm:

“Nhưng ngươi là con sáo ở bên sông,
Con sáo bay xa, con sáo sổ lồng;”

Tình yêu cũng như con sáo, dù có rời đi vẫn sẽ quay về. Nó mạnh mẽ và bền bỉ như “cỏ gấu” – tưởng đã nhổ sạch nhưng chỉ cần một chút mưa xuân, nó lại đâm chồi:

“Tình! ngươi khoẻ và dai như cỏ gấu,
Tưởng dẫy sạch rồi, nhưng mà ẩn náu
Từ trong ruột đất, đợi chút mưa xuân,
Lại đâm chồi tung toé một màu xanh!”

Xuân Diệu khắc họa tình yêu bằng những hình ảnh gần gũi nhưng đầy sức sống: như ánh sáng còn lưu trên cúc áo rách, như hương hoa vẫn vương trong tro tàn, như những giếng nước sâu thẳm nhưng lặng lẽ đợi chờ người đến soi mình.

Tình yêu – dù đớn đau vẫn đáng để dấn thân

Đến cuối bài thơ, nhà thơ không còn trốn tránh mà mở lòng ra đón nhận tình yêu:

“Thuyền ơi thuyền; bến ta mời cặp bến!”

Dù biết tình yêu không phải lúc nào cũng êm đềm, dù có những nỗi đau, những vết thương, nhưng nhà thơ vẫn sẵn sàng bước vào cuộc hành trình ấy:

“Dẫu khi dệt, gai có nhầm với chỉ,
Dù kim nhọn hãy còn quên trong ấy,
Dù ngồi lên, đau khổ khứa vào da,

– Đời thêm hồng, đượm chút máu lòng ta!”

Xuân Diệu đã nhìn tình yêu bằng một ánh mắt chín chắn hơn – không còn chỉ là những cuồng si, đắm đuối như trong Vội vàng hay Yêu, mà là một sự đón nhận đầy thấu hiểu. Tình yêu có thể mang đến hạnh phúc, nhưng cũng có thể để lại vết thương. Thế nhưng, dù có đau, dù có mất mát, tình yêu vẫn khiến cuộc đời rực rỡ hơn, ý nghĩa hơn.

Lời nhắn gửi từ bài thơ

Con sáo sang sông không chỉ là một bài thơ về tình yêu mà còn là một triết lý sống: hãy đón nhận những cảm xúc chân thật của mình, dù đó là hạnh phúc hay đớn đau. Tình yêu là một phần không thể thiếu của cuộc đời, và dù có muốn trốn tránh, nó vẫn sẽ tìm đến. Thay vì khép chặt lòng mình, hãy để con sáo bay đi và trở về, để cảm nhận trọn vẹn những gì tình yêu mang lại.

Bởi vì cuối cùng, dù đau hay vui, tình yêu vẫn là thứ khiến trái tim ta đập mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý