Cũng thế thôi
Lắm lúc tôi buồn tôi bảo tôi:
Nói làm chi nhỉ? Phí lời thôi
Kệ thây thời thế, thời là thế
Trống ngược kèn xuôi, cũng thế thôi!
Tả hữu xun xoe, dở lắm mòi
Cũng người xuống chó, kẻ lên voi!
Cũng phường lòi tói năm ba chữ
Múa mép rùm beng, cũng thế thôi!
Bán lợi buôn danh, chật chợ trời
Rộn ràng hôm sớm bóng ma trơi
Say sưa ngất nghểu ngày tan chợ
Phủi áo ra về, cũng thế thôi!
Cứ điếc, cứ câm, cứ mặc đời
Mặc thời, mặc thế, để buông trôi
Mặc người khôn dại, còn hay mất
Ai mất, ai còn, cũng thế thôi!
*
Cũng Thế Thôi – Khi Thế Gian Chỉ Là Một Cuộc Đùa
1. Sự Mỏi Mệt Trước Cuộc Đời Đảo Điên
Đọc Cũng thế thôi của Nguyễn Vỹ, ta cảm nhận được một nỗi chán chường sâu sắc trước nhân thế. Những câu thơ mở đầu vang lên như một tiếng thở dài của một con người từng trải, đã chứng kiến quá nhiều đổi thay của cuộc đời:
“Lắm lúc tôi buồn tôi bảo tôi:
Nói làm chi nhỉ? Phí lời thôi
Kệ thây thời thế, thời là thế
Trống ngược kèn xuôi, cũng thế thôi!”
Sự chán chường này không phải là sự buông xuôi của một kẻ yếu đuối, mà là sự mỏi mệt của một người đã nhìn thấu lòng người và thế cuộc. Ở đời, bao nhiêu lời nói cũng chỉ như gió thoảng qua tai, bao nhiêu lý lẽ cũng không thay đổi được những điều đã trở thành bản chất của xã hội.
2. Thời Cuộc Đổi Thay, Nhân Tình Lật Lọng
Nguyễn Vỹ không lên án ai cụ thể, nhưng lại khắc họa rõ nét một xã hội đầy rẫy sự giả dối, bon chen:
“Tả hữu xun xoe, dở lắm mòi
Cũng người xuống chó, kẻ lên voi!
Cũng phường lòi tói năm ba chữ
Múa mép rùm beng, cũng thế thôi!”
Người có tiền có quyền thì được tung hô, kẻ khốn cùng thì bị chà đạp. Kẻ gian xảo thì “múa mép rùm beng”, kẻ thật thà lại bị bỏ quên. Tất cả những trò hề ấy cứ diễn ra, xoay vần như một vòng lặp vô tận.
Không chỉ là một xã hội phân cấp giàu nghèo, quyền lực, mà còn là một xã hội nơi kẻ giả dối được tôn vinh, kẻ có học cũng có thể trở thành con rối, miễn là biết “tả hữu xun xoe”.
3. Vòng Quay Danh Lợi – Cuối Cùng Cũng Chẳng Còn Gì
Đời người là một cuộc mua bán – có kẻ “bán lợi”, có kẻ “buôn danh”. Chợ đời lúc nào cũng tấp nập, rộn ràng, nhưng đến khi tan chợ, tất cả đều hóa hư không:
“Bán lợi buôn danh, chật chợ trời
Rộn ràng hôm sớm bóng ma trơi
Say sưa ngất nghểu ngày tan chợ
Phủi áo ra về, cũng thế thôi!”
Hình ảnh “tan chợ” là một ẩn dụ sâu sắc. Khi cuộc vui tàn, khi quyền lực hay danh vọng không còn nữa, con người cũng chỉ là một kẻ trắng tay. Sự say mê quyền lực giống như một cuộc rượu – ngất ngưởng lúc vui, nhưng khi tỉnh dậy, chỉ còn lại sự trống rỗng.
4. Buông Mặc Tất Cả – Chỉ Còn Một Nỗi Thờ Ơ Lạnh Lẽo
Kết thúc bài thơ, Nguyễn Vỹ không kêu gọi thay đổi, không đặt hy vọng vào một tương lai khác. Chỉ là một thái độ buông xuôi, một sự cam chịu nhưng đầy thách thức:
“Cứ điếc, cứ câm, cứ mặc đời
Mặc thời, mặc thế, để buông trôi
Mặc người khôn dại, còn hay mất
Ai mất, ai còn, cũng thế thôi!”
Cái kết này như một nhát cắt lạnh lùng vào hiện thực. Khi mọi thứ đều là một trò chơi, khi mọi công bằng chỉ là ảo ảnh, thì có cố vùng vẫy cũng chỉ thêm mỏi mệt. Còn hay mất, thắng hay thua – rốt cuộc cũng chỉ là cát bụi mà thôi.
5. “Cũng Thế Thôi” – Sự Bất Lực Trước Dòng Chảy Cuộc Đời
Bài thơ không hẳn là một lời than trách, cũng không phải là một lời khuyên buông xuôi. Nó chỉ đơn giản là một sự thừa nhận – thừa nhận rằng có những thứ nằm ngoài khả năng thay đổi của con người.
Nguyễn Vỹ viết Cũng thế thôi như một lời tự vấn, nhưng đồng thời cũng là tiếng nói chung của những kẻ đã nhìn thấu đời. Khi đã đi qua đủ thăng trầm, có lẽ ai cũng sẽ một lần tự nói với mình:
“Kệ thây thời thế, thời là thế
Trống ngược kèn xuôi, cũng thế thôi!”
*
Nguyễn Vỹ – Nhà thơ, nhà báo kiên định với lý tưởng
Nguyễn Vỹ (1912 – 1971) là một nhà thơ, nhà báo nổi bật trong nền văn học Việt Nam thời tiền chiến. Ông không chỉ được biết đến qua hai bài thơ gây tiếng vang: Gởi Trương Tửu và Sương rơi, mà còn ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm đa dạng từ thơ ca, tiểu thuyết đến biên khảo.
Sinh tại Quảng Ngãi, Nguyễn Vỹ sớm bộc lộ tư tưởng yêu nước, từng nhiều lần bị bắt giam vì các hoạt động chống thực dân Pháp và phát xít Nhật. Ông cũng là người sáng lập nhiều tờ báo như Việt – Pháp, Tổ quốc, Dân chủ, Dân ta, trong đó tạp chí Phổ Thông được đánh giá cao về văn học và nghệ thuật.
Thơ Nguyễn Vỹ mang phong cách riêng biệt, thể nghiệm nhiều lối viết mới. Dù từng bị phê phán, nhưng ông vẫn kiên trì theo đuổi con đường sáng tạo, để lại dấu ấn với những tác phẩm thể hiện nỗi trăn trở về xã hội và vận mệnh con người.
Ông qua đời năm 1971 do tai nạn giao thông, khép lại cuộc đời một người cầm bút nhiệt huyết, dấn thân không ngừng vì văn chương và tư tưởng.
Viên Ngọc Quý.
