Đăng lâm
Hoa cỏ bốn mùa thay đổi tiết
Ngàn năm còn mãi cụm mây xanh
Cheo leo lắt lẻo đèo treo quán
Róc rách đìu hiu nước xuống gành
Gió thốc rừng mai bông dã dượi
Mưa thêu làn nắng chỉ mong manh.
Mục tử năm ba tiều thổi điệu
Nắng vàng cao thấp, núi rung rinh.
*
Đăng Lâm – Giữa Núi Rừng, Nghe Đời Lặng Lẽ Trôi
Giữa núi rừng hoang sơ, nơi gió thổi qua từng tán cây, nơi mây vẫn lặng lẽ trôi qua bao năm tháng, ta bắt gặp một khoảng lặng của tâm hồn trong bài thơ Đăng Lâm của Bích Khê. Đó không chỉ là bức tranh thiên nhiên hữu tình, mà còn là một triết lý về sự biến đổi của cuộc đời, về sự đối lập giữa cái vô thường của thời gian và cái vĩnh hằng của thiên nhiên.
Sự chuyển mình của đất trời và vòng xoay của thời gian
“Hoa cỏ bốn mùa thay đổi tiết
Ngàn năm còn mãi cụm mây xanh.”
Tựa như một tiếng thở dài trước quy luật tự nhiên, câu thơ mở ra hai hình ảnh đối lập: một bên là hoa cỏ thay nhau nở rộ rồi tàn úa theo vòng xoay bốn mùa, một bên là cụm mây xanh vẫn lặng lẽ trôi qua ngàn năm không đổi. Sự thay đổi và sự trường tồn đặt cạnh nhau, như một lời nhắc nhở về những điều thoáng qua và những điều còn mãi.
Cuộc sống con người cũng như cỏ cây, nở rộ, héo tàn theo năm tháng. Nhưng thiên nhiên vẫn thế, vẫn xanh ngát một màu. Trước vòng xoay ấy, con người chợt nhận ra rằng, mình chỉ là một chấm nhỏ trong dòng chảy vô tận của vũ trụ.
Những thanh âm lặng lẽ của núi rừng
“Cheo leo lắt lẻo đèo treo quán
Róc rách đìu hiu nước xuống gành.”
Hai câu thơ vẽ nên một khung cảnh heo hút, cheo leo, nơi những mái quán nhỏ đơn sơ bám vào sườn núi, nơi dòng nước chảy qua ghềnh đá tạo nên những âm thanh róc rách.
Đây không phải là một thiên nhiên huy hoàng, rực rỡ, mà là một thiên nhiên tĩnh lặng, mang nét u buồn nhưng lại đầy chất thơ. Nó gợi nhớ đến những hành trình đơn độc của con người, những bước chân lữ khách qua những con đường xa xôi, lặng lẽ ngắm nhìn thế giới chuyển mình trong tĩnh lặng.
Gió thốc, mưa thêu – thiên nhiên như một bức tranh sống động
“Gió thốc rừng mai bông dã dượi
Mưa thêu làn nắng chỉ mong manh.”
Hình ảnh rừng mai trong gió thốc, những bông hoa dã dượi trong cơn lốc tự nhiên, gợi lên sự mệt mỏi, yếu mềm trước những tác động khắc nghiệt của trời đất. Nhưng rồi, thiên nhiên cũng trở thành một nghệ sĩ, khi mưa thêu làn nắng – một hình ảnh đầy chất hội họa, vừa nhẹ nhàng, vừa mong manh.
Thiên nhiên không chỉ là nơi để chiêm ngưỡng, mà còn là một sinh thể có hồn, có những biến động như tâm trạng con người. Có lúc mạnh mẽ như gió thốc, có lúc nhẹ nhàng như những sợi mưa thêu lên ánh nắng mỏng manh. Đọc đến đây, ta không khỏi cảm nhận được sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa tâm hồn và vũ trụ bao la.
Nét bình dị trong bức tranh hoang sơ
“Mục tử năm ba tiều thổi điệu
Nắng vàng cao thấp, núi rung rinh.”
Giữa khung cảnh hùng vĩ và trầm mặc ấy, hình ảnh người mục tử cùng vài ba tiều phu thổi lên điệu sáo xuất hiện như một điểm nhấn bình yên. Âm thanh ấy không chỉ là tiếng sáo đơn thuần, mà còn là tiếng vọng của con người giữa thiên nhiên bao la, là hơi thở của đời sống giản dị nhưng sâu lắng.
Nắng vàng len lỏi qua từng tầng núi, làm cho cảnh vật như chuyển động, như rung rinh theo nhịp sống. Một lần nữa, thiên nhiên không còn là một bức tranh tĩnh lặng, mà là một thế giới sống động, nơi con người và vạn vật cùng hòa chung một nhịp thở.
Thông điệp: Lắng nghe thiên nhiên, hiểu thấu cuộc đời
Bích Khê đã không chỉ vẽ nên một khung cảnh thiên nhiên đẹp đẽ mà còn gửi gắm trong đó một triết lý sống sâu sắc. Đọc Đăng Lâm, ta cảm nhận được sự đối lập giữa cái vô thường và cái vĩnh cửu, giữa con người nhỏ bé và thiên nhiên rộng lớn. Nhưng điều quan trọng hơn, bài thơ như một lời nhắc nhở rằng, hãy lắng nghe nhịp đập của thiên nhiên, hãy hòa mình vào đó để tìm thấy sự tĩnh lặng trong tâm hồn.
Cuộc đời có thể thay đổi như hoa cỏ bốn mùa, có thể mong manh như nắng vương trên làn mưa, nhưng nếu biết tìm đến thiên nhiên, biết cảm nhận sự giao hòa giữa con người và vũ trụ, ta sẽ tìm thấy một sự bình yên lặng lẽ giữa những dặm đời chông chênh.
*
Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam
Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.
Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.
Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
