Đất sét

Em lặn xuống sông
Buổi trưa nước mát
Tay mò đất sét
Về nặn đồ chơi

Em nặn xe hơi
Tròn vo bốn bánh
Em nặn lựu đạn
Hình quả na dài

A! A! Trận này
Đạn, xe đủ cả!
Đừng hòng giặc phá
Trốn tránh uổng công!

Trả thù cho ông
Con trâu chết đạn
Trả thù cho bạn
Nhà cửa ra tro

Xe chạy vo vo
Không hư không hỏng
Ta tung lựu đạn
Giặc chết méo mồm!

*

“Đất sét – Những giấc mơ hình thành từ đôi bàn tay nhỏ bé”

Tuổi thơ là một thế giới diệu kỳ, nơi mà từ những điều giản dị nhất, đứa trẻ có thể thổi vào đó trí tưởng tượng bay bổng. Với một nắm đất sét, những ngón tay bé nhỏ có thể nhào nặn nên cả một vũ trụ của riêng mình. Trong bài thơ Đất sét của nhà thơ Phạm Hổ, hình ảnh ấy hiện lên chân thực, hồn nhiên, nhưng cũng mang trong mình một thông điệp lớn lao về lòng yêu nước, về khát khao công lý và tinh thần chiến đấu kiên cường.

Đất sét – Từ trò chơi đến giấc mơ anh hùng

Mở đầu bài thơ, hình ảnh đứa trẻ hồn nhiên lặn xuống dòng sông để mò đất sét hiện lên một cách sinh động:

“Em lặn xuống sông
Buổi trưa nước mát
Tay mò đất sét
Về nặn đồ chơi”

Đó là một khung cảnh quen thuộc ở những vùng quê yên bình, nơi trẻ con tự tìm niềm vui trong thiên nhiên, không cần đến những món đồ đắt tiền. Với đất sét mềm trong tay, đứa trẻ bắt đầu sáng tạo:

“Em nặn xe hơi
Tròn vo bốn bánh
Em nặn lựu đạn
Hình quả na dài”

Từ một cục đất vô tri, dưới đôi tay bé nhỏ, nó đã biến thành xe hơi, thành lựu đạn – những hình ảnh gắn liền với chiến đấu, với cuộc kháng chiến bảo vệ quê hương.

Những câu thơ tiếp theo đưa ta vào thế giới tưởng tượng của em:

“A! A! Trận này
Đạn, xe đủ cả!
Đừng hòng giặc phá
Trốn tránh uổng công!”

Đây không còn là một trò chơi vô tư nữa. Đứa trẻ đã hóa thân thành một chiến sĩ tí hon, sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ quê hương, chống lại những kẻ xâm lược. Đằng sau trò chơi ấy là một niềm tự hào, một lòng yêu nước mãnh liệt đã in sâu vào tâm hồn trẻ thơ.

Khát vọng công lý trong trái tim trẻ nhỏ

Bài thơ không chỉ nói về trò chơi, mà còn chất chứa một nỗi đau, một ký ức chiến tranh đầy mất mát:

“Trả thù cho ông
Con trâu chết đạn
Trả thù cho bạn
Nhà cửa ra tro”

Những câu thơ ngắn gọn nhưng đủ sức nặng để lay động lòng người. Một đứa trẻ chưa hiểu hết sự tàn khốc của chiến tranh, nhưng nó đã chứng kiến những đau thương: ông mất, trâu chết, nhà bị thiêu rụi. Trong thế giới thơ ngây ấy, công lý chính là sự đứng lên bảo vệ những gì thuộc về mình, là khát vọng được đấu tranh, được chiến thắng.

Và rồi, đứa trẻ ấy tưởng tượng mình đang ở chiến trường thực sự:

“Xe chạy vo vo
Không hư không hỏng
Ta tung lựu đạn
Giặc chết méo mồm!”

Đọc những câu thơ này, ta vừa buồn cười trước sự hồn nhiên của trẻ thơ, vừa thấy nhói lòng. Cách em bé miêu tả giặc “méo mồm” mang đậm màu sắc trẻ con, nhưng đằng sau đó là hình ảnh của cả một dân tộc nhỏ bé nhưng kiên cường, bất khuất trước kẻ thù.

Thông điệp của bài thơ

Bài thơ Đất sét không chỉ đơn thuần kể về một trò chơi trẻ con, mà còn khắc họa một góc nhìn đặc biệt về chiến tranh qua lăng kính hồn nhiên của tuổi thơ. Đứa trẻ trong bài thơ không sinh ra trong một thời bình yên, mà là thời chiến, nơi mà những ký ức về mất mát, hy sinh đã thấm sâu vào tâm trí.

Qua trò chơi tưởng như vô tư ấy, ta thấy được một điều kỳ diệu: ngay cả những bàn tay nhỏ bé cũng có thể nhào nặn nên những ước mơ lớn. Từ nắm đất sét mềm, em không chỉ tạo ra đồ chơi, mà còn tạo nên cả một thế giới của chính mình – một thế giới mà chính nghĩa chiến thắng, nơi không còn bóng dáng của chiến tranh và đau thương.

Và hơn hết, bài thơ là một lời nhắc nhở về giá trị của hòa bình. Nếu không có chiến tranh, có lẽ đứa trẻ ấy sẽ nặn búp bê, nặn con trâu kéo cày, chứ không phải xe tăng hay lựu đạn. Nếu không có bom đạn, trò chơi của em sẽ chỉ là niềm vui chứ không phải là một cuộc chiến tưởng tượng.

Bài thơ Đất sét đã dùng những hình ảnh gần gũi, ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc để khơi gợi trong lòng người đọc một nỗi niềm: trân trọng hòa bình, yêu thương tuổi thơ, và luôn ghi nhớ những hy sinh để có được cuộc sống hôm nay.

*

Phạm Hổ – Nhà thơ của thiếu nhi

Phạm Hổ (1926 – 2007), bút danh Hồ Huy, quê tại Bình Định, là một nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực như viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh, nhưng đặc biệt ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm dành cho thiếu nhi.

Sau năm 1954, ông ra Bắc, tham gia sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957) và góp phần hình thành Nhà xuất bản Kim Đồng – nơi chuyên xuất bản sách cho trẻ em. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Phó trưởng ban đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi.

Các tác phẩm của ông như Chú bò tìm bạn, Chuyện hoa chuyện quả, Mỵ Châu – Trọng Thủy đã trở thành những tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Với những đóng góp to lớn, năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.

Phạm Hổ là một trong những nhà thơ dành trọn tâm huyết cho trẻ em, để lại những vần thơ trong trẻo và giàu ý nghĩa, góp phần làm phong phú nền văn học thiếu nhi Việt Nam.

Viên Ngọc Quý