Đề thơ trên mảnh quạt vàng
Tặng Hoàng Tấn
Người ngọc trao tay mảnh quạt vàng
Mở lòng một sớm gió thu sang
Tình yêu không cứ mưa hay nắng
Những tưởng trăm năm phụng sánh hoàng
Nào ngờ duyên kiếp vốn chia phôi
Quạt ước còn đây hẹn lỡ rồi!
Ai biết tình anh khi khép lại
Cũng là mảnh quạt cuối thu thôi!
*
Mảnh quạt cuối thu – Dư âm của một mối tình tan vỡ
Trong số những bài thơ mang đậm chất lãng mạn và buồn thương của Nguyễn Bính, Đề thơ trên mảnh quạt vàng là một khúc ngâm trầm lặng, nhỏ nhẹ mà sâu sắc về tình yêu, định mệnh và sự chia ly. Bằng hình ảnh của một chiếc quạt vàng – món quà mong manh giữa hai người yêu nhau – nhà thơ đã gói ghém trong đó những dư vang da diết về một cuộc tình tưởng như sẽ bền lâu, nhưng rồi cũng tan vỡ như chiếc lá cuối mùa thu.
Người ngọc trao tay mảnh quạt vàng
Mở lòng một sớm gió thu sang
Bài thơ mở đầu bằng một cảnh tượng đầy thơ mộng và thanh nhã. Người con gái được ví như “người ngọc” – quý giá, thuần khiết – trao cho chàng trai “mảnh quạt vàng” như một tín vật tình yêu. Thời điểm là “một sớm gió thu sang”, nhẹ nhàng, se lạnh, mỏng manh như chính tình cảm vừa chớm nở. Mảnh quạt không chỉ là món đồ vật thực, mà còn là biểu tượng của lòng mở ra, của một lời hẹn non thề biển, tưởng chừng dịu dàng nhưng sâu đậm.
Tình yêu không cứ mưa hay nắng
Những tưởng trăm năm phụng sánh hoàng
Tình yêu trong Nguyễn Bính không bị ràng buộc bởi hoàn cảnh hay thời tiết, không cần sự tô vẽ ồn ào. Chỉ cần một chiếc quạt, một cơn gió thu, một ánh nhìn là đủ để gieo vào lòng người niềm hy vọng về “trăm năm phụng sánh hoàng” – nghĩa là sống bên nhau như đôi chim phượng hoàng suốt một đời. Nhưng chính cái từ “những tưởng” đã lặng lẽ báo trước một điều gì không lành – rằng cái mong mỏi ấy rốt cuộc chỉ là ảo vọng.
Nào ngờ duyên kiếp vốn chia phôi
Quạt ước còn đây hẹn lỡ rồi!
Chỉ một câu thơ, Nguyễn Bính đã lật đổ toàn bộ ảo mộng vừa được gieo trước đó. “Duyên kiếp” – một khái niệm đầy định mệnh – đã chia lìa đôi lứa. Mảnh quạt vẫn còn, nhưng lời hẹn thì đã thành dang dở. Tình yêu dù đẹp, dù sâu, vẫn không cưỡng được sự trôi chảy khắc nghiệt của số phận. Cái còn lại không phải là người, không phải là lời thề, mà là “quạt ước” – một vật chứng cô đơn, lạnh lẽo như chính sự nuối tiếc đang chảy trong lòng người ở lại.
Ai biết tình anh khi khép lại
Cũng là mảnh quạt cuối thu thôi!
Khép lại bài thơ là một hình ảnh đầy xót xa. “Tình anh khi khép lại” – như một cánh cửa đóng lại lặng lẽ, không tiếng động, không oán trách. Nhưng nó không biến mất hoàn toàn, mà hóa thân vào “mảnh quạt cuối thu” – biểu tượng của sự tàn phai, của những gì đã từng rực rỡ nhưng nay chỉ còn là hoài niệm. Quạt vàng, mùa thu, tình yêu – tất cả cùng tan đi trong không khí se lạnh, chỉ để lại âm vang của một chuyện tình đã từng đẹp đến nhói lòng.
Thông điệp mà Nguyễn Bính gửi gắm trong bài thơ là lời nhắn gửi nhẹ nhàng nhưng thấm thía về sự mong manh của tình yêu và số phận. Những gì tưởng là vĩnh viễn có thể hóa thành tro bụi chỉ trong một khắc. Nhưng dù chia xa, tình yêu chân thành vẫn có thể kết tinh lại trong một hình ảnh nhỏ bé như chiếc quạt, để người ở lại được quyền nhớ, quyền tiếc, và quyền đau.
Với Nguyễn Bính, chia ly không phải là kết thúc, mà là một dạng tồn tại khác – tồn tại trong ký ức, trong thơ, trong một “mảnh quạt cuối thu” khiến trái tim người đọc rung lên vì xót xa và cảm thông.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
