Đêm lặng
Thời khắc dần tan dưới gối êm
Bóng trăng sáng dịu ngủ bên thềm
Cánh hoa sẻ hé trên cành lặng
Một nụ cười im với bóng đêm
Ta đứng xem sao giữa bến giời
Và tìm lặng lẽ dưới hoa rơi
Bỗng nhiên trong ánh trăng im lặng
Thấy bóng Hằng Nga ở tuyệt vời
Mơ mộng tan dần với bóng xa
Ta nhìn gió nhẹ cuốn cành hoa
Âm trầm bên liễu trăng hôn lá
Một cái hôn xanh dưới bóng mờ
Và trên xanh thẳm mấy vần thơ
Giữa khoảng không gian chẳng bến bờ
Theo rõi hồn ta về dưới gối
Đượm màu xanh thẳm của đêm mơ
*
Đêm Lặng – Khi Trăng Và Lòng Người Hòa Làm Một
Có những đêm lặng lẽ, khi thời gian như ngưng đọng, khi lòng người hòa vào ánh trăng và vạn vật xung quanh cũng trở nên dịu dàng, mơ hồ. “Đêm lặng” của Thái Can là một bức tranh đêm thanh khiết, nơi trăng, hoa, gió và con người cùng chìm vào một dòng cảm xúc nhẹ nhàng mà sâu lắng.
Trăng ngủ trên thềm – đêm dịu dàng và tĩnh lặng
“Thời khắc dần tan dưới gối êm
Bóng trăng sáng dịu ngủ bên thềm
Cánh hoa sẻ hé trên cành lặng
Một nụ cười im với bóng đêm.”
Mở đầu bài thơ là hình ảnh thời gian tan dần trong tĩnh lặng, trăng cũng như đang ngủ yên bên thềm, nhẹ nhàng phủ lên không gian một sắc dịu êm. Những hình ảnh này mang đến cảm giác bình yên, tách biệt khỏi thực tại xô bồ.
Cánh hoa khẽ hé trên cành, một nụ cười mơ hồ giữa bóng đêm – đó là những biểu tượng đầy chất thơ. Phải chăng, trong đêm sâu lặng ấy, có một nụ cười thoáng qua, một niềm vui nhẹ nhàng nhưng không rõ ràng? Hay chính là tiếng lòng của thi nhân, một niềm hạnh phúc mơ hồ, chưa trọn vẹn nhưng vẫn ngập tràn trong khoảng khắc ấy?
Tìm kiếm sự tĩnh lặng trong cõi vô biên
“Ta đứng xem sao giữa bến giời
Và tìm lặng lẽ dưới hoa rơi
Bỗng nhiên trong ánh trăng im lặng
Thấy bóng Hằng Nga ở tuyệt vời.”
Dưới bầu trời đêm rộng lớn, tác giả như lạc vào một cõi mơ huyền ảo. “Bến giời” – một hình ảnh gợi cảm giác mênh mang, vô định, nơi con người nhỏ bé đứng giữa khoảng không vô tận, ngắm nhìn sao trời.
Thi nhân đi tìm sự lặng lẽ dưới hoa rơi – phải chăng đó là sự khao khát một tâm hồn bình yên, một khoảnh khắc để lắng nghe chính mình? Và rồi, giữa không gian ấy, hình ảnh Hằng Nga xuất hiện – mơ hồ, tuyệt vời, như một ảo ảnh lung linh trong ánh trăng.
Khoảnh khắc này không chỉ đơn thuần là sự tưởng tượng, mà còn là một sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa thực tại và mộng tưởng. Trong đêm tĩnh mịch, giữa ánh trăng và lòng người, mọi ranh giới như được xóa nhòa.
Những rung động mong manh trong gió đêm
“Mơ mộng tan dần với bóng xa
Ta nhìn gió nhẹ cuốn cành hoa
Âm trầm bên liễu trăng hôn lá
Một cái hôn xanh dưới bóng mờ.”
Giấc mơ dần phai, bóng hình trong trăng cũng xa dần, chỉ còn lại gió nhẹ cuốn đi cành hoa – một hình ảnh mang đầy sắc thái tượng trưng. Cành hoa bị cuốn đi, như một mảnh tâm hồn lặng lẽ trôi theo dòng thời gian, tan biến vào không gian vô tận.
Và trong khoảnh khắc ấy, trăng hôn lên lá liễu – một hình ảnh đẹp, đầy chất thơ. Trăng và lá, như hai tâm hồn lặng lẽ tìm đến nhau, trao nhau một nụ hôn xanh dưới bóng mờ. Đó có thể là một tình yêu dịu dàng, cũng có thể là một sự đồng điệu giữa lòng người và vũ trụ.
Tâm hồn lãng du về cõi mơ xanh thẳm
“Và trên xanh thẳm mấy vần thơ
Giữa khoảng không gian chẳng bến bờ
Theo rõi hồn ta về dưới gối
Đượm màu xanh thẳm của đêm mơ.”
Bài thơ khép lại bằng hình ảnh “mấy vần thơ trên nền xanh thẳm”, như một bản nhạc lặng lẽ trôi trong không gian vô biên. Trong cái vô tận ấy, tâm hồn thi nhân cũng phiêu lãng, trở về với chính mình, hòa vào giấc mơ xanh thẳm của đêm.
Màu xanh trong đoạn kết không chỉ là màu của bầu trời đêm, mà còn là màu của cảm xúc, của giấc mơ, của nỗi nhớ và những suy tư lặng lẽ. Cả bài thơ như một khúc nhạc trầm lắng, đầy mộng mơ, nơi con người đi tìm sự bình yên trong cái tĩnh lặng của vũ trụ.
Lời kết
“Đêm lặng” không chỉ là một bức tranh đêm đẹp, mà còn là sự hòa quyện giữa thiên nhiên và tâm hồn con người. Trong bóng đêm, trăng sáng nhưng dịu dàng, hoa hé nhưng im lặng, gió thổi nhưng nhẹ nhàng – tất cả như đang trò chuyện cùng nhau trong một thế giới tĩnh mịch, nơi những cảm xúc mong manh được trân trọng và nâng niu.
Thái Can đã gửi gắm vào bài thơ một thông điệp sâu sắc: Có những khoảnh khắc trong đời, ta không cần phải nói, không cần phải làm gì cả. Chỉ cần đứng lặng yên, ngắm nhìn trăng, nghe gió và cảm nhận nhịp thở của đêm – cũng đã đủ để tâm hồn bình yên.
*
Thái Can – Bác sĩ và Nhà thơ Tiền Chiến
Thái Can (1910 – 1998) là một bác sĩ và nhà thơ nổi bật trong phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ngày 22 tháng 10 năm 1910 tại Hà Tĩnh, từng theo học tại nhiều ngôi trường danh tiếng trước khi tốt nghiệp bác sĩ y khoa năm 1940.
Ngay từ khi còn đi học, Thái Can đã bắt đầu sáng tác thơ và đăng trên các tờ báo lớn đương thời như Phong Hoá, Tiểu thuyết thứ bảy, Hà Nội báo… Tập thơ đầu tay Những nét đan thanh (1934) đã khẳng định phong cách trữ tình, sâu lắng của ông, sau này được tái bản với tên Thơ Thái Can (1995). Năm 1941, ông được giới thiệu trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân.
Thơ Thái Can chủ yếu xoay quanh tình yêu và số phận con người, với âm điệu nhẹ nhàng, man mác buồn. Dù bị nhận xét là có phần ước lệ, nhưng những vần thơ của ông vẫn để lại dấu ấn với nét nhạc điệu riêng biệt và cảm xúc chân thành. Sau năm 1954, ông di cư vào Nam rồi sang Hoa Kỳ, tiếp tục hành nghề y cho đến khi qua đời năm 1998.
Dù không thuộc hàng những tên tuổi hàng đầu của Thơ Mới, Thái Can vẫn để lại dấu ấn đặc trưng với những vần thơ đượm chất hoài niệm và triết lý nhân sinh.
Viên Ngọc Quý.
