Đêm nguyệt đông

Dậy đi thôi con thuyền nằm dưới bến,
Năm mười sáu em bắt đầu thấy rát
Khắp trong người rờn rợn máu đang căng
Hồn hoa đã động tình đêm thứ nhất
Em đến nằm phơi mộng giữa vườn

Trong bóng lá anh thấy mình chết điếng
Cả xác thân rơi rụng bãi cô liêu
Từ dạo đó anh đâm ra lười biếng
Bởi mộng đời còn lại có bao nhiêu.

*

Mộng Đời Còn Lại Bao Nhiêu

Có những khoảnh khắc trong đời, ta chợt nhận ra mình đã bước qua một ranh giới mong manh – giữa thơ ngây và trưởng thành, giữa vô tư và những rung động đầu đời. Đêm nguyệt đông của Đông Hồ không chỉ là một bài thơ tình, mà còn là bức tranh về sự chuyển mình đầy nhạy cảm của tâm hồn khi đối diện với tình yêu, với sự thay đổi của đời người.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh con thuyền nằm dưới bến – biểu tượng của một tâm hồn chưa ra khơi, của những giấc mơ còn yên ngủ. Nhưng rồi, theo quy luật tự nhiên, khi bước vào độ tuổi trăng tròn, những cơn sóng cảm xúc bắt đầu trỗi dậy. “Năm mười sáu em bắt đầu thấy rát” – một câu thơ táo bạo nhưng chân thực, diễn tả sự bỡ ngỡ, ngỡ ngàng khi con người lần đầu cảm nhận được nhịp đập mãnh liệt của tình yêu, của ham muốn, của một sự thức tỉnh trong tâm hồn.

Trong màn đêm, cô gái trẻ nằm phơi mộng giữa vườn, như một bông hoa vừa hé nụ, e ấp nhưng cũng không tránh khỏi những xao xuyến bồi hồi. Bóng lá chập chờn, ánh trăng soi chiếu, tất cả như chứng kiến một sự chuyển hóa kỳ diệu của con người khi bước vào miền cảm xúc mới. Và người đàn ông – người chứng kiến giây phút ấy – lại đón nhận nó bằng một cú sốc tinh thần.

“Cả xác thân rơi rụng bãi cô liêu” – sự rung động ấy không chỉ đánh thức tâm hồn người con gái, mà còn làm chấn động cả người đàn ông đang nhìn ngắm nàng. Đó là khoảnh khắc nhận ra rằng những gì ta từng trân quý, từng nâng niu nay đã bước sang một trang khác. Và cũng từ đó, anh dần đánh mất động lực, đánh mất chính mình, bởi những ảo vọng đẹp đẽ của cuộc đời bỗng chốc trở thành nỗi hoài nghi: “Bởi mộng đời còn lại có bao nhiêu”.

Lời thơ khép lại với một cảm giác hụt hẫng, trống trải. Phải chăng, trong tình yêu, điều khiến con người hoang mang nhất không phải là những biến đổi của đối phương, mà là sự thay đổi trong chính mình? Khi người con gái trưởng thành, khi những rung động đầu tiên nhen nhóm, cũng là lúc người đàn ông nhận ra tuổi trẻ không còn mãi. Có những khoảnh khắc đẹp đến đau lòng, bởi vì nó đánh dấu sự mất mát – mất đi một điều thuần khiết, mất đi một niềm tin, mất đi một ảo mộng đã từng là tất cả.

Đêm nguyệt đông là một bài thơ không chỉ nói về tình yêu, mà còn về sự vô thường của cuộc sống. Khi con thuyền đã dậy, đã rời bến, khi tâm hồn đã thức tỉnh với những cảm xúc đầu đời, thì cũng là lúc con người nhận ra rằng, mọi thứ rồi sẽ đổi thay. Và giữa những đổi thay ấy, ta còn lại bao nhiêu mộng mơ để mà tin vào?

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý