Đêm sầu về

Ta muốn được những cánh tay êm thắm
Ru hồn ta như đứa trẻ trong nôi
Một quán trọ trong lòng ai êm ấm
Khi lạc loài trên nẻo vắng xa xôi

Gót phiêu lãng còn vương thề muôn dặm
Bình nước non chưa cạn hết ly bôi
Sao Bắc đẩu tít mù xa thăm thẳm
Kiếp tài hoa còn hận mãi chưa thôi

Bao nhiêu đêm không bến bờ cô quạnh
Ta âm thầm ôm khóc ánh sao rơi
Nếu ta biết một khu trời Vạn Hạnh
Trăng không tàn mà hoa cũng không trôi

Ôi giếng thẳm biết bao giờ mới tạnh?
Nắng muôn chiều đã chết lịm trên môi
Tim đọng tuyết rã rời tan những mảnh
Đêm sầu về tê lạnh lắm, đêm ôi!

1960

*

ĐÊM SẦU VỀ – KHÚC CA CỦA KẺ LỮ HÀNH CÔ ĐỘC

1. Đêm – Người Bạn Đồng Hành Của Nỗi Sầu

Màn đêm trong thơ Nguyễn Vỹ không chỉ là khoảng thời gian của sự tĩnh lặng, mà còn là chiếc bóng ôm trọn nỗi cô đơn của một tâm hồn lữ hành. Đêm sầu về mở ra với một khao khát dịu dàng nhưng cũng đầy tuyệt vọng:

“Ta muốn được những cánh tay êm thắm
Ru hồn ta như đứa trẻ trong nôi.”

Hình ảnh “đứa trẻ trong nôi” thể hiện mong ước quay về một nơi ấm áp, nơi có bàn tay vỗ về, chở che. Nhưng thực tại quá đỗi lạnh lẽo, bước chân lãng du vẫn mãi lạc loài trên những “nẻo vắng xa xôi”, không tìm thấy điểm tựa.

2. Gót Phiêu Lãng Và Nỗi Hận Của Kiếp Tài Hoa

Nguyễn Vỹ vốn là một kẻ tài hoa nhưng cũng lận đận trong cuộc đời. Ông từng theo đuổi lý tưởng, từng dấn thân vào văn chương, từng trôi dạt giữa cuộc đời đầy biến động. Nhưng đến cuối cùng, những điều ấy vẫn không thể xoa dịu nỗi hận của một người nghệ sĩ bất đắc chí:

“Gót phiêu lãng còn vương thề muôn dặm
Bình nước non chưa cạn hết ly bôi.”

Nhà thơ vẫn còn bước đi, nhưng không phải trong hành trình của niềm vui hay hy vọng, mà là hành trình của sự lẻ loi, của nỗi chán chường trước thời cuộc. Ngay cả ánh sáng của sao Bắc Đẩu – ngọn đèn chỉ lối giữa bầu trời – cũng chỉ hiện lên “tít mù xa thăm thẳm”, như một biểu tượng của những lý tưởng dở dang, những ước vọng đã rời xa tầm tay.

3. Khao Khát Một Cõi Bình Yên

Trong nỗi cô đơn tận cùng, Nguyễn Vỹ không ngừng tìm kiếm một chốn dừng chân, một nơi mà ở đó, vạn vật không bị cuốn vào dòng chảy nghiệt ngã của thời gian:

“Nếu ta biết một khu trời Vạn Hạnh
Trăng không tàn mà hoa cũng không trôi.”

“Khu trời Vạn Hạnh” có lẽ là một ẩn dụ về một cõi an nhiên, một miền tĩnh lặng, nơi không có sự đổi thay và mất mát. Đó là nơi mà ánh trăng vẫn vẹn nguyên, hoa không rơi rụng, nơi con người không còn phải vật lộn với những khắc nghiệt của số phận. Nhưng than ôi, đó chỉ là một giấc mộng xa vời, một nơi mà thi nhân có thể hình dung nhưng không bao giờ chạm tới.

4. Đêm Sầu Về – Khi Tâm Hồn Trở Thành Một Nấm Mồ

Sự u uất trong bài thơ dâng lên đến cực điểm khi nhà thơ ví trái tim mình như một giếng thẳm, sâu hun hút và chẳng bao giờ khô cạn nỗi sầu:

“Ôi giếng thẳm biết bao giờ mới tạnh?
Nắng muôn chiều đã chết lịm trên môi.”

Mặt trời – biểu tượng của sự sống – đã tắt lịm. Ánh sáng không còn, chỉ còn lại một trái tim lạnh giá, rã rời như những mảnh tuyết tan. Đó chính là sự băng hoại của một tâm hồn đã quá mỏi mệt trước nhân thế.

5. Lời Kết – Đêm Lạnh, Người Lạnh, Lòng Cũng Lạnh

Đêm sầu về là một bản nhạc buồn, vang lên giữa đêm khuya tịch mịch. Nó không chỉ là nỗi cô đơn của một cá nhân, mà còn là tâm trạng của một thế hệ, một lớp người lạc lõng giữa thời cuộc.

Trong đêm dài ấy, Nguyễn Vỹ không chỉ khóc cho chính mình, mà còn khóc cho cả kiếp nhân sinh. Bởi lẽ, khi xã hội còn đầy rẫy những ngang trái, khi con người còn mãi quẩn quanh trong vòng luân hồi của quyền lực và danh lợi, thì nỗi buồn của những kẻ tài hoa cũng chẳng bao giờ nguôi ngoai.

*

Nguyễn Vỹ – Nhà thơ, nhà báo kiên định với lý tưởng

Nguyễn Vỹ (1912 – 1971) là một nhà thơ, nhà báo nổi bật trong nền văn học Việt Nam thời tiền chiến. Ông không chỉ được biết đến qua hai bài thơ gây tiếng vang: Gởi Trương Tửu và Sương rơi, mà còn ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm đa dạng từ thơ ca, tiểu thuyết đến biên khảo.

Sinh tại Quảng Ngãi, Nguyễn Vỹ sớm bộc lộ tư tưởng yêu nước, từng nhiều lần bị bắt giam vì các hoạt động chống thực dân Pháp và phát xít Nhật. Ông cũng là người sáng lập nhiều tờ báo như Việt – Pháp, Tổ quốc, Dân chủ, Dân ta, trong đó tạp chí Phổ Thông được đánh giá cao về văn học và nghệ thuật.

Thơ Nguyễn Vỹ mang phong cách riêng biệt, thể nghiệm nhiều lối viết mới. Dù từng bị phê phán, nhưng ông vẫn kiên trì theo đuổi con đường sáng tạo, để lại dấu ấn với những tác phẩm thể hiện nỗi trăn trở về xã hội và vận mệnh con người.

Ông qua đời năm 1971 do tai nạn giao thông, khép lại cuộc đời một người cầm bút nhiệt huyết, dấn thân không ngừng vì văn chương và tư tưởng.

Viên Ngọc Quý.