Đêm sông Hương
Bây chừ gõ chén sông Hương
Lanh canh phách nhịp bốn phương cung đình
Một suông trăng ở Hoàng Thành
Một trăng suông nhạt chòng chành dưới sông
Xáng xề cái nhịp thi cong
Cái chân ai bước giữa vòng nam ai
Rượu nâng sóng nhạc ngang mày
Em lững thững giữa đêm bày chiếu hoa
Xáng xề sông đổ về xa
Xáng xề phách nhịp đổ qua hồn mình
Ai ngâm khúc nhạc cung đình
Để ai thương cả Hoàng thành cỏ rêu…
*
Đêm Sông Hương – Khi Hồn Thơ Tan Trong Sóng Nước
Huế vốn trầm mặc và lắng sâu, nhưng khi đêm buông, sông Hương lại ngân vang những điệu nhạc cung đình, kéo lòng người vào cõi mộng. Đêm sông Hương của Thạch Quỳ không chỉ là một bức tranh trữ tình về dòng sông mà còn là lời vọng từ quá khứ, nơi hồn Huế vương trên từng phách nhịp, từng bóng trăng suông.
Ngay từ câu thơ mở đầu, âm thanh lanh canh của chén rượu như một nhịp dạo đầu, đưa người đọc vào không gian đêm Huế:
“Bây chừ gõ chén sông Hương
Lanh canh phách nhịp bốn phương cung đình”
Tiếng chén va vào nhau, hòa cùng nhịp phách nhã nhạc, tạo nên một điệu thức vừa thanh tao, vừa man mác buồn. Huế không chỉ được nhìn thấy mà còn được nghe, được cảm nhận bằng cả tâm hồn. Và rồi, ánh trăng – hình ảnh quen thuộc trong thơ ca, hiện lên với vẻ đẹp mong manh:
“Một suông trăng ở Hoàng Thành
Một trăng suông nhạt chòng chành dưới sông”
Trăng trên Hoàng Thành vẫn còn đó, nhưng là “trăng suông” – một vầng trăng cô độc, không có mây, không có hơi ấm. Và ánh trăng ấy lại chòng chành dưới sông, như quá khứ vàng son của cố đô đang trôi theo dòng nước, nhạt nhòa dần theo thời gian.
Giữa không gian ấy, tiếng nhạc cung đình bỗng như lắng đọng trong từng bước chân người:
“Cái chân ai bước giữa vòng nam ai
Rượu nâng sóng nhạc ngang mày”
Người xưa đâu? Cung điện, lầu son giờ chỉ còn là những phế tích rêu phong. Nhưng điệu nhạc Nam Ai vẫn còn vang vọng, vẫn có người bước đi trong không gian ấy, lặng lẽ mà thấm đẫm hoài niệm.
Nhịp thơ bỗng trở nên day dứt hơn khi tác giả liên tiếp lặp lại điệp từ “xáng xề” – một cách nhấn nhá đầy chủ ý, vừa như mô phỏng nhịp phách của điệu nhạc, vừa như sóng lòng xao động:
“Xáng xề sông đổ về xa
Xáng xề phách nhịp đổ qua hồn mình”
Sông Hương vẫn chảy, nhịp phách vẫn còn, nhưng lòng người thì đã hóa thành những cơn sóng, day dứt và trầm tư. Và rồi, câu kết khép lại bài thơ trong một nỗi buồn sâu lắng:
“Ai ngâm khúc nhạc cung đình
Để ai thương cả Hoàng thành cỏ rêu…”
Câu hỏi không cần lời đáp, nhưng lại gợi lên bao suy tư. Phải chăng, đó là lời tiếc nuối cho một thời vàng son nay chỉ còn hoài niệm? Hay là sự thương cảm dành cho một di sản đang dần phai mờ trước dòng chảy của thời gian?
Bài thơ Đêm sông Hương của Thạch Quỳ không chỉ vẽ nên bức tranh đêm Huế đẹp mà buồn, mà còn truyền tải một thông điệp sâu sắc: vẻ đẹp truyền thống dù mong manh nhưng vẫn còn đó, vương vấn trong nhạc điệu, trong lòng người yêu Huế. Bằng những vần thơ giàu âm hưởng và hình ảnh đầy biểu cảm, tác giả đã làm sống dậy một Huế vừa thực vừa mộng, để rồi người đọc cũng bất giác mà thương, mà nhớ…
*
Thạch Quỳ – Nhà thơ tài hoa xứ Nghệ
Thạch Quỳ, tên thật là Vương Đình Huấn, sinh năm 1941 tại thôn Đông Bích, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. Ông xuất thân trong một gia đình có nền tảng văn hóa sâu sắc: cha tinh thông Hán học, mẹ dù không biết chữ nhưng am tường ca dao, tục ngữ và Truyện Kiều.
Học ngành Sư phạm Toán tại Đại học Vinh năm 1960, nhưng Thạch Quỳ sớm bén duyên với văn chương khi bài thơ đầu tay Mà thương cũng nhiều được đăng trên tạp chí Văn nghệ Quân đội. Sau khi tốt nghiệp, ông giảng dạy Toán trước khi chuyển sang công tác tại Hội Văn học Nghệ thuật Nghệ An và trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Thơ Thạch Quỳ mang đậm dấu ấn cá nhân, nhạy bén trong cảm nhận, phản ánh hiện thực một cách sắc sảo mà vẫn đầy chất trữ tình. Ông có nhiều tập thơ tiêu biểu như Sao và đất (1967), Tảng đá nhành cây (1973), Cuối cùng vẫn một mình em (1996), Bức tường (2009)… Đặc biệt, bài thơ Với con đăng trên báo Văn nghệ năm 1980 đã gây tranh cãi lớn, đến mức nhà thơ Xuân Diệu phải lên tiếng bảo vệ ông.
Những đóng góp của Thạch Quỳ được ghi nhận qua nhiều giải thưởng văn học, trong đó có giải thưởng Hồ Xuân Hương của tỉnh Nghệ An. Nhà phê bình Thái Doãn Hiếu nhận xét: “Thơ Thạch Quỳ có phần nhỉnh hơn mọi lý thuyết về thơ”, còn nhà văn Võ Văn Trực gọi ông là “Ông đồ gàn xứ Nghệ”. Hiện tại, ông sống và sáng tác tại thành phố Vinh, Nghệ An.
Viên Ngọc Quý.
