Địa xúc
Đây một gốc cây
Đây một căn phòng trống
Đây một tọa cụ nhỏ
Đây xanh mát một bãi cỏ
Anh hãy ngồi xuống đi
Ngồi cho thẳng
Ngồi cho vững
Ngồi cho an
Đừng để tư duy đưa hỏng anh lên không gian
Bàn tọa anh hãy chấm chặt vào mặt đất
Anh hãy cùng đất hợp nhất
Đã trở về với đất
Anh hãy mỉm cười
Thì đất sẽ truyền cho anh sự vững chãi
Sự bình yên, sự thảnh thơi
Hơi thở tinh chuyên
Nụ cười an nhiên
Anh duy trì địa xúc
Có khi anh đã không thành công
Ngồi trên đất nhưng anh như bay bổng trên hư không
Bởi anh đã quen phiêu dạt cõi luân hồi
Trôi lăn trong biển vọng
Nhưng đất vẫn kiên nhẫn
Đất vẫn trông mong
Đất đã chở che cho anh hàng triệu kiếp
Thì mãi mãi bao lâu đất cũng sẽ bền lòng
Đất biết rằng anh sẽ trở về
Đất sẽ chào đón anh
Bao giờ cũng tươi mát như lần đầu
Tình thương không bao giờ nói rằng đây là lần cuối
Đất là mẹ thương yêu
Thì có bao giờ hết kiên nhẫn chờ trông ?
Anh trở về với đất đi
Rồi anh sẽ thấy
Như cây kia
Hoa lá hồn anh rồi sẽ tốt tươi
Một khi anh biết đi vào địa xúc
Con đường vắng đón anh
Con đường thơm ngát cỏ hoa
Con đường lúa thơm
Còn ghi dấu tuổi thơ bàn tay mẹ
Hãy đặt những bước chân chậm rãi
Những bước chân ung dung, nhẹ nhàng
Chân anh hãy thật sự dính vào mặt đất
Đừng để suy tư làm anh bay lên không gian
Hãy luôn luôn trở về với con đường ấy
Con đường là bạn anh
Con đường sẽ trao truyền cho anh
Sự bình yên
Sự vững mạnh
Hơi thở ý thức tinh chuyên
Anh duy trì địa xúc
Hãy đi những bước chân như hôn vào mặt đất
Hãy đi những bước chân như vỗ về trái đất
Như dấu ấn son của vị quốc vương
Truyền lệnh đem hiện tại về ngự nơi đây
Cho sự sống có mặt
Cho sinh lực dâng đầy
Cho nhiệm mầu hiển hiện
Cho sắc mặt lên hồng
Cho não phiền chuyển hóa
Cho an lạc thân tâm
Có khi anh đã không thành công
Bước trên con đường vắng
Nhưng anh như bay bổng trên hư không
Bởi anh đã quen phiêu bạt cõi luân hồi
Trôi lăn trong biển vọng
Nhưng con đường vẫn kiên nhẫn
Nhưng con đường vẫn chờ trông
Con đường thân thuộc trung kiên
Con đường biết sớm muộn gì rồi anh cũng trở lại
Nẻo về sẽ đón bước chân anh
Bao giờ con đường cũng mát tươi như lần gặp gỡ đầu
Tình thương không bao giờ nói rằng đây là lần cuối
Vốn là người bạn cố tri
Con đường bao giờ cũng kiên nhẫn đợi chờ
Dù dưới lớp bụi đỏ
Dù phủ kín lá vàng
Dù mưa vũng lầy lội
Dù tuyết phủ ngày đông
Anh hãy trở về đi
Rồi anh sẽ thấy
Như cây kia
Hoa lá hồn anh rồi sẽ tốt tươi
Một khi anh biết đi vào địa xúc.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Thơ từng ôm và mặt trời từng hạt”)
*
“Địa xúc” – Trở về với Mẹ Đất, trở về với chính mình
Giữa cuộc sống hiện đại đầy vội vã, nơi tâm trí con người thường xuyên bị kéo đi bởi muôn vàn lo toan, Thiền sư Thích Nhất Hạnh, qua bài thơ “Địa xúc”, đã trao cho ta một lời mời chân thành và sâu sắc: hãy trở về, hãy dừng lại những bước chân mỏi mòn và tiếp xúc thật sự với mặt đất, nơi ta luôn thuộc về.
Bài thơ mở ra bằng hình ảnh vô cùng đơn sơ và ấm áp:
Đây một gốc cây
Đây một căn phòng trống
Đây một tọa cụ nhỏ
Đây xanh mát một bãi cỏ
Anh hãy ngồi xuống đi
Chỉ cần như vậy – một khoảng lặng, một nơi chốn yên tĩnh – là đủ cho một cuộc trở về. Không cần lên rừng sâu, không cần về chùa lớn. Chỉ cần ngồi xuống, ngay đây và bây giờ, để chạm đất bằng tất cả sự có mặt. Hành động “ngồi xuống” trong thiền không đơn thuần là ngồi về mặt thể lý. Đó là một cách sống, là dừng lại những vòng xoáy của suy tưởng, là buông bỏ những chuyến đi không điểm đến trong tâm trí, để thực sự tiếp xúc với hiện tại.
Bàn tọa anh hãy chấm chặt vào mặt đất
Anh hãy cùng đất hợp nhất
Đất ở đây không chỉ là vật lý, mà còn là biểu tượng của sự vững chãi, kiên nhẫn, yêu thương vô điều kiện. Đất là Mẹ, là nơi từng tế bào trong ta phát sinh và sẽ trở về. Trong suốt bài thơ, Thiền sư nhắc đi nhắc lại hình ảnh người hành giả đã từng thất bại – ngồi mà như bay, bước đi mà như trôi nổi, vì đã quá quen sống trong ảo tưởng, trong những vọng tưởng mịt mù. Nhưng, đất thì vẫn ở đó. Như người mẹ không rời bỏ đứa con lang bạt, đất vẫn kiên nhẫn đợi chờ.
Đất đã chở che cho anh hàng triệu kiếp
Thì mãi mãi bao lâu đất cũng sẽ bền lòng
Tình thương của đất, và cả của con đường, là tình thương không bao giờ nói rằng đây là lần cuối. Câu thơ ấy mang một sức nặng vô cùng trìu mến. Trong thế gian đầy điều kiện, đầy phán xét và từ bỏ, tình thương vô điều kiện này là ngọn lửa âm ỉ giữ ấm linh hồn. Dù ta từng lạc bước bao nhiêu lần, dù có trôi dạt xa đến đâu, con đường vẫn đợi, đất vẫn đón, sự sống vẫn mở cửa.
Và rồi, khi ta trở về, không chỉ là trở về mặt thể chất, mà là sự trở về trọn vẹn với thân tâm, ta sẽ thấy điều kỳ diệu nảy nở:
Hoa lá hồn anh rồi sẽ tốt tươi
Một khi anh biết đi vào địa xúc
Khi ta thực sự tiếp xúc với đất – nghĩa là với chính mình, với hơi thở, với bước chân, với sự sống đang có mặt – mọi thứ bắt đầu nở hoa. Bài thơ không nói đến một phép màu kỳ lạ nào từ bên ngoài, mà nói đến một sự chuyển hóa âm thầm và bền vững từ bên trong. Chỉ cần ta biết “đi vào địa xúc”, chỉ cần ta biết sống sâu sắc từng khoảnh khắc với đất, thì tự thân hồn ta cũng sẽ tốt tươi, như một cây hồi sinh sau mùa đông lạnh giá.
Hãy đi những bước chân như hôn vào mặt đất
Hãy đi những bước chân như vỗ về trái đất
Lời mời gọi ấy không chỉ dành cho thiền sinh, mà cho tất cả những ai đang đi qua cuộc đời này với tâm trạng trôi dạt. Hãy bước đi với lòng biết ơn, với trái tim dịu dàng, vì mỗi bước chân tiếp xúc với đất là một lời trở về, một hành động yêu thương. Chính trong sự trở về ấy, hiện tại được đánh thức, hơi thở trở nên linh thiêng, và an lạc không còn là điều xa xôi.
“Địa xúc” là một bài thiền ca nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, là tiếng thì thầm dịu êm của Mẹ Đất đang nhắn nhủ con trở về. Trở về không phải để trốn chạy, mà để được nuôi dưỡng, được vững vàng, được sống một cách thật sự. Trong mỗi bước chân tiếp xúc với đất, ta tiếp xúc với chính mình, với sự sống mầu nhiệm đang diễn ra, để rồi hoa lá trong hồn ta cũng sẽ trở nên tốt tươi. Và như thế, ta không còn bay bổng trong hư không, mà đã thực sự có mặt – trọn vẹn, an nhiên và tự do.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
