(Riêng gửi các em học sinh những lớp Đệ Tứ, Tam, Nhị các trường trung học Cộng Hoà và Khai Trí, Sài Gòn)
Ta đến trường đây với các em;
Nửa năm hơi tiếng đã vừa quen,
Ta yêu những mái đầu chăm chú
Cúi xuống bàn nghiêng mải tập rèn.
Nhiều lúc ta cao giọng giảng hoài,
Không hề biết mệt, bốn giờ trôi.
Các em ngoan ngoãn và chăm chỉ
Là ấy lòng ta thoả mãn rồi.
Đôi lúc ta buồn bực chẳng vui,
Chỉ vì có kẻ mải ham chơi,
Bài không nghe giảng còn hay chuyện!
Giận đấy, rồi ta lại mỉm cười…
Không hiểu ai bằng hiểu các em,
Nơi em, ta đặt hết niềm tin.
Các em là cả nguồn sinh lực
Thế hệ vươn mình đang chuyển lên;
Nhiệm vụ ta đâu có nhẹ nhàng;
Dẫn em vào các nẻo văn chương.
Người yêu tiếng mẹ là yêu nước,
Tiếng mẹ hiền, ôi! rất dịu dàng!
Lãng mạn tài hoa Chu Mạnh Trinh;
Xuân Hương hóm hỉnh giọng đa tình.
Thanh Quan chững chạc, lời trang nhã;
Yên Đổ gieo vần, ô rất xinh.
Ta cảm thông cùng đôi họ Cao;
Ngông nghênh Bá Quát giọng văn hào.
Xót thay Bá Nhạ oan trùm đất,
Trời cũng buồn thương rỏ lệ sao!
Tú Xương chớt nhả thế mà vui;
Mặn, chát, chua, cay đủ mọi mùi…
Công Trứ hào hùng ai dễ sánh;
Nguyễn Du đệ nhất đại thi tài…
Bốn bức tường cao thế giới riêng!
Ta hằng lo sợ nhắc đừng quên:
Học, nhưng phải tránh lằn xe cũ,
Cái hoạ từ chương đã nhỡn tiền!
Học biết rồi đây phải nghĩ hành,
Quốc gia đang đợi những đầu xanh,
Lớp người lành mạnh xây đời mới,
Và dẹp cho tan những bất bình!
Tháng giêng 1957
*
Người Thầy và Niềm Tin Vào Thế Hệ Trẻ
Có lẽ trong cuộc đời mỗi người, hình ảnh người thầy luôn gắn liền với những năm tháng tuổi trẻ, với những bài giảng tận tâm và cả những lời khuyên nhủ đầy ân cần. Trong bài thơ Đôi lời tâm sự, Bàng Bá Lân không chỉ thể hiện tình yêu thương với học trò mà còn gửi gắm một niềm tin mãnh liệt vào tương lai của thế hệ trẻ – những người sẽ tiếp nối hành trình xây dựng và đổi mới đất nước.
Tình thầy trò – Sợi dây gắn kết từ tâm hồn
Mở đầu bài thơ, Bàng Bá Lân khẳng định mối quan hệ khăng khít giữa thầy và trò. Chỉ trong nửa năm gắn bó, ông đã cảm nhận được sự thân quen, gần gũi với những mái đầu chăm chỉ miệt mài bên trang vở:
“Ta đến trường đây với các em;
Nửa năm hơi tiếng đã vừa quen,
Ta yêu những mái đầu chăm chú
Cúi xuống bàn nghiêng mải tập rèn.”
Cái “quen” ở đây không đơn thuần là một mối quan hệ xã giao mà là sự thấu hiểu, là tình yêu mà người thầy dành cho học trò của mình. Ông yêu quý sự chăm chỉ, say mê học tập của các em, và chính điều đó là niềm vui, là động lực để ông say sưa giảng dạy, quên cả thời gian.
Tuy nhiên, người thầy cũng không tránh khỏi những lúc phiền lòng khi thấy học trò mải chơi, lơ là bài vở:
“Đôi lúc ta buồn bực chẳng vui,
Chỉ vì có kẻ mải ham chơi,
Bài không nghe giảng còn hay chuyện!
Giận đấy, rồi ta lại mỉm cười…”
Cái “giận” ở đây không hề mang sự trách mắng gay gắt, mà là nỗi lo lắng, quan tâm. Và sau tất cả, người thầy vẫn bao dung, vẫn mỉm cười, vì ông hiểu rằng học trò vẫn đang trong độ tuổi vô tư, hiếu động.
Tình yêu văn chương – Chìa khóa mở ra thế giới
Không chỉ dạy tri thức, người thầy còn muốn truyền ngọn lửa đam mê văn chương cho học trò. Với ông, tiếng Việt không chỉ là một công cụ giao tiếp, mà còn là linh hồn của dân tộc:
“Người yêu tiếng mẹ là yêu nước,
Tiếng mẹ hiền, ôi! rất dịu dàng!”
Câu thơ vừa như một lời khẳng định, vừa như một lời nhắn nhủ: yêu tiếng Việt chính là yêu văn hóa, yêu cội nguồn, và sâu xa hơn, đó là lòng yêu nước.
Bàng Bá Lân cũng đưa học trò vào thế giới của những bậc tiền bối văn chương – những người đã dùng tài năng và tâm huyết để gìn giữ và phát triển tiếng Việt. Ông nhắc đến Chu Mạnh Trinh, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Tú Xương… mỗi người mang một phong cách, một màu sắc riêng, nhưng đều góp phần làm nên sự phong phú của nền văn học nước nhà.
Không chỉ ca ngợi, ông còn khéo léo nhắc nhở học trò tránh lối học rập khuôn, sáo mòn:
“Học, nhưng phải tránh lằn xe cũ,
Cái hoạ từ chương đã nhỡn tiền!”
Lời dạy ấy mang tính thời sự, nhưng cũng trường tồn với thời gian. Học không chỉ để biết mà còn để suy ngẫm, để hành động, để đóng góp cho đất nước.
Trách nhiệm của thế hệ trẻ – Xây dựng và đổi mới
Bài thơ không dừng lại ở tình cảm thầy trò hay tình yêu văn chương, mà còn là một lời hiệu triệu gửi đến thế hệ trẻ. Nhà thơ tin rằng họ chính là những con người sẽ gánh vác tương lai đất nước:
“Quốc gia đang đợi những đầu xanh,
Lớp người lành mạnh xây đời mới,
Và dẹp cho tan những bất bình!”
Lời thơ dứt khoát, mạnh mẽ như một tiếng chuông thức tỉnh. Tuổi trẻ không chỉ là những năm tháng học tập mà còn là thời gian chuẩn bị để hành động. Đất nước cần những con người có tri thức, có lý tưởng, dám đấu tranh cho công bằng, dám góp sức vào sự phát triển chung.
Lời kết – Một bài học còn vang mãi
Đôi lời tâm sự không chỉ là lời nhắn nhủ của một người thầy đến học trò của mình, mà còn là thông điệp dành cho bao thế hệ mai sau. Đó là tình yêu thương, sự kỳ vọng, là niềm tin mãnh liệt vào thế hệ trẻ.
Và đến hôm nay, khi đọc lại những vần thơ này, ta vẫn thấy được bóng dáng của những người thầy tận tâm, những học trò miệt mài, và hơn hết, là một bài học lớn về trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với tương lai đất nước.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
