Dựng tượng tuổi thơ
Đứng nhìn bên khung cửa sổ sáng nay của cuộc đời
Tôi thấy em ngã xuống, rồi em đứng dậy mỉm miệng cười
Cầu nguyện cho em đừng để thân em lấm bụi thẹn thùng,
đừng để tâm em mang sẹo cô đơn vụng về yếu đuối
Mỗi lần ngã là một lần đứng dậy
Để trưởng thành
Để cuộc đời nhường một bước đi lên
Những mũi tên bắn vào thân thể em
Hãy để cho chúng rơi như lá thu đẹp lìa cành
Ngoạn mục trò chơi tuổi thơ con trẻ
Em có thấy khi chiều gió qua
Nước hồ trong thoáng gợn
Nhưng rồi nước hồ sau đó vẫn bình yên
Lặng chiếu bóng núi bóng trăng?
Em đã trưởng thành rồi
Cho tôi xin thêm của cuộc đời một ít tháng năm
Vừa đủ dựng
Tượng tuổi thơ can đảm.
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Tiếng đập cánh loài chim lớn (NXB Lá Bối, 1967).
*
“Tượng tuổi thơ can đảm – Khúc nguyện cầu cho một tâm hồn không tì vết”
Có những bài thơ như một bàn tay dịu dàng chạm vào vai ta giữa cơn giông. Có những lời thơ như ánh sáng rọi xuống từ bên trong, không ồn ào nhưng làm dịu những vùng chao đảo sâu nhất của đời người. “Dựng tượng tuổi thơ” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một bài thơ như thế – lặng lẽ, đầy cảm thương, và mang một nguyện lực lớn lao cho con đường trưởng thành của con người.
Một ánh nhìn từ khung cửa đời – nơi nỗi đau trở thành ánh sáng
“Đứng nhìn bên khung cửa sổ sáng nay của cuộc đời
Tôi thấy em ngã xuống, rồi em đứng dậy mỉm miệng cười”
Thiền sư không đứng ngoài để phán xét, mà đứng trong – nơi cuộc đời thật sự diễn ra, và nhìn thấy “em” – một con người, một đứa trẻ, một phần trong chính bản thân ta – vấp ngã rồi đứng dậy. Hình ảnh ấy giản dị mà thiêng liêng, vì nó nói lên bản chất bất khuất sâu xa trong mỗi sinh linh, dù bé bỏng nhất.
Mỗi vết đau là một nấc thang đi lên
“Mỗi lần ngã là một lần đứng dậy
Để trưởng thành
Để cuộc đời nhường một bước đi lên”
Đây không chỉ là lời an ủi. Đây là một lời chứng nghiệm. Sự trưởng thành không đến từ những ngày bình yên mà từ chính những lần bị tổn thương nhưng không để thương tổn thành vết sẹo vĩnh viễn. Thiền sư cầu nguyện không phải để con người không vấp ngã, mà để khi ngã xuống rồi đứng dậy, tâm vẫn trong, hồn vẫn lành, lòng vẫn đủ mềm để cảm, đủ cứng để đi.
Trò chơi hay khổ đau – Tuỳ nơi ta đứng mà gọi tên
“Những mũi tên bắn vào thân thể em
Hãy để cho chúng rơi như lá thu đẹp lìa cành”
Đây là câu thơ khiến lòng người lặng đi một nhịp. Làm sao có thể ví những mũi tên – biểu tượng của sát thương – như lá thu đẹp lìa cành? Bởi vì trong mắt của một người tuệ giác, nỗi đau là tạm thời, và chính thái độ ta tiếp nhận nó quyết định tất cả. Nếu không níu giữ, nếu không mang oán thù, thì những tổn thương cũng như lá – đẹp, nhẹ, và cần thiết cho mùa sau.
Trưởng thành trong sự lặng yên như mặt hồ
“Em có thấy khi chiều gió qua
Nước hồ trong thoáng gợn
Nhưng rồi nước hồ sau đó vẫn bình yên
Lặng chiếu bóng núi bóng trăng?”
Đây là một trong những đoạn thơ thiền vị nhất của bài. Bằng một hình ảnh tĩnh, Thiền sư dạy ta rằng: mọi dao động của cảm xúc rồi sẽ trôi qua. Điều quan trọng là giữ được mặt hồ tâm hồn trong trẻo, để còn chiếu được bóng núi lớn và ánh trăng vô úy.
Đó chính là sự trưởng thành chân thật: không phải không bị thương, mà bị thương rồi mà vẫn giữ được ánh sáng nội tâm không mờ đi.
“Tượng tuổi thơ can đảm” – Một biểu tượng của hy vọng
“Cho tôi xin thêm của cuộc đời một ít tháng năm
Vừa đủ dựng
Tượng tuổi thơ can đảm.”
Đến cuối bài thơ, lời nguyện ấy vang lên như một lời hứa thầm: người lớn sẽ tiếp tục sống, tiếp tục yêu, tiếp tục truyền lại ánh sáng – không để tuổi thơ ấy bị đánh mất, không để lòng dũng cảm ấy bị lãng quên.
Bức tượng tuổi thơ mà Thiền sư muốn dựng không phải bằng đá hay đồng, mà bằng ký ức, bằng nước mắt đã khô, bằng vết thương đã hóa thành sức mạnh. Đó là một tượng đài không đặt giữa quảng trường, mà đặt trong lòng những ai từng đứng lên từ đau đớn mà không đánh mất sự dịu dàng.
Thông điệp của Thiền sư: Đừng để tuổi thơ bị bào mòn, hãy giữ lấy ngọn lửa can trường
“Dựng tượng tuổi thơ” không chỉ là một bài thơ, mà là một lời cầu nguyện cho tất cả những ai từng ngã và đang đứng lên. Thiền sư muốn chúng ta đừng chỉ sống sót, mà sống sao để không để bụi đời làm mờ ánh sáng ban đầu.
Trong một thế giới dễ khiến con người trở nên chai sạn, bài thơ này nhắc ta: dũng cảm không phải là cứng rắn, mà là giữ được sự mềm mại của tim mình qua bão tố. Và đó, chính là tượng tuổi thơ mà cả nhân loại cần dựng lên – để không bao giờ quên mình đã từng trong sáng và dũng cảm như thế.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
