Đuốc thơ còn cháy trên trang sử người
Đêm này dù đã về ngôi
Hồn thơ vẫn thấy luân hồi thế gian
Bút hoa ngàn kiếp không tàn
Đuốc thơ còn cháy trên trang sử người
Có không mù mịt biển khơi
Nẻo về đã rạng chân trời thênh thang
Tỉnh say vẫn một cung đàn
Lửa anh hào đốt cháy tan đêm sầu
Thơ lên bay vút bồ câu
Triều âm chấn động phương nào chẳng nghe ?
Giấc mơ Hồ Điệp đi về
Biển Đông sóng vỗ, kình nghê vẫn còn.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Dấu chân trên cát”)
*
Đuốc thơ còn cháy – Ánh sáng bất diệt từ tâm linh thi sĩ
Có những ngọn lửa chỉ cháy trong khoảnh khắc. Cũng có những ngọn lửa âm ỉ suốt đêm dài. Nhưng lửa của một tâm hồn giác ngộ, một thi sĩ lớn, một bậc thầy thiền hành giữa đời như Thích Nhất Hạnh, là ngọn lửa không bao giờ tắt. Bài thơ “Đuốc thơ còn cháy trên trang sử người” là một khúc trầm thiêng, nơi ngọn lửa ấy hiện lên vừa dịu dàng vừa rực cháy, vừa thấm sâu vào từng hơi thở của hiện tại, vừa vượt khỏi giới hạn của không gian và thời gian.
“Đêm này dù đã về ngôi, hồn thơ vẫn thấy luân hồi thế gian” – câu mở đầu vang lên như lời thì thầm của một linh hồn trở về từ cõi tịch nhiên, vẫn không rời thế gian, vẫn nghe nhịp luân hồi tiếp nối, vẫn nhìn thấy bóng dáng mình trong bao phận người còn thao thức. Cái chết ở đây không phải là chấm dứt, mà là một cánh cửa mở ra để sự hiện diện được tiếp tục theo cách khác, lặng lẽ mà bền vững.
“Bút hoa ngàn kiếp không tàn, đuốc thơ còn cháy trên trang sử người” – câu thơ là một lời khẳng định vĩnh cửu cho vai trò của ngôn ngữ thi ca khi nó bắt nguồn từ tuệ giác. Cây bút của thiền sư không chỉ ghi lại những rung động của trái tim, mà còn chuyển hóa khổ đau, thắp sáng những u mê. Ngọn đuốc thơ ấy không cháy để thiêu đốt, mà cháy để sưởi ấm, để soi đường cho bao thế hệ biết đi về phía tỉnh thức và yêu thương.
Biển khơi trong thơ là biểu tượng của vô thường và mênh mông, nhưng giữa biển ấy, người thi sĩ vẫn thấy “nẻo về đã rạng chân trời thênh thang”. Đó là cái nhìn của người không còn sợ lạc, bởi đã nhận ra đường về nằm ngay trong bước chân đang đi. Thế giới này không còn là cõi mê nếu ta biết sống tỉnh.
Từng hình ảnh trong bài thơ như hiện ra từ một giấc mộng vừa thực vừa huyền, khi “giấc mơ Hồ Điệp đi về” và “biển Đông sóng vỗ, kình nghê vẫn còn”. Dường như trong từng làn gió, từng nhịp sóng, vẫn có tiếng thơ, tiếng chuông, tiếng gọi của những bậc trí giả từng đi qua cuộc đời này với bàn chân không dính bụi trần.
Thông điệp của thiền sư là một lời dặn nhẹ mà vang vọng: Đừng để thơ chỉ là thứ để ngâm. Hãy để thơ trở thành ngọn lửa nơi tâm. Hãy để mỗi trang viết, mỗi suy nghĩ, mỗi hành động của ta trong đời sống cũng là một “bút hoa ngàn kiếp không tàn”, một ngọn đuốc soi vào tăm tối, thắp lên lòng từ bi và trí tuệ.
Và nếu có một đêm nào đó, ta đứng trước biển đời đang gầm gào, xin hãy nhớ: đuốc thơ ấy vẫn còn cháy, vẫn đang rọi sáng những trang sử người – trong chính lòng ta.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
