Đường ta đi thế đấy bạn lòng ơi!

(Tặng anh chị Nguyễn Khắc Viện)

Quê hương ơi! Chiều nay
Ta trở lại với người
Soi mái tóc thời gian trên những vỏ hà, vỏ hến.
Như đứa trẻ muốn lăn mình trên cát cồn trắng mịn
Ta, người đời vẫn phong cho
Mấy chữ: giang hồ thi sĩ

Ôi! Chiều nay ta muốn lăn nửa vòng thế kỉ
Trở về với tuổi lên mười.
Một đời ta, lăn đi, lăn lại biết bao ngoai
Hỏi những gì còn dính da, dính thịt
Những gì đang nảy sinh, những gì đã mòn chết?
Trên mái xanh còn lơ thơ mấy sợi tóc này
Quả đất nặng đã quay những vòng quay
Những mặt trời đã lên, những mặt trời đã lặn
Những bão bùng và những hạn hán
Những trận mưa lay đất, những cơn khát bỏng trời

Ôi! Bé bỏng một tấm thân người
Một chiếc thuyền nan bồng bềnh giữa hai bờ sống chết
Có nỗi thương của Giêdu, có nước mắt của Phật
Và trên tay áo này,
Trên tay áo này
Những giọt đau!
Những giọt đau!
Của mẹ, của em của những bọt bèo số phận
Nằm nghe những tiếng chao chân
Trên một bến bờ vực thẳm.
Đời sao có những say đắm
Trong cõi lạnh hư vô?

Một con đò! Ôi một con đò
Với một ngôi sao xa vời thăm thẳm
Bỗng trong cơn xoáy lặng
Qua những sóng nước xôn xao

Ta nghe có một tiếng gọi, tự phương nào
Phương nào đó nhỉ?
Ta: giang hồ một thi sĩ
Dừng nghe tiếng gọi từ xoáy hồn ta
Hay tiếng gọi từ một bến bờ xa
Tiếng gọi từ một bến bờ quang đãng?
Trận gió thu và những ngày tháng tám
Đắng cay sực tỉnh, mình lạnh mồ hôi.

Đi mòn đôi chân, túi đời đã cạn
Mà rỏng rẻng như mới nghe hai tiếng làm người
Mắt bàng hoàng khóc trước mảnh gương soi
Ai đưa khúc Bình Minh Anh vũ
Cho ta, trong chiều xế Đỗ Quyên?
Ai làm hồng máu con chim
Cho tiếng hót trong ngần bên cửa sổ?

Hôm nay: một ngày ta đó
Có nước mắt có tiếng cười
Và đau xưa càng sáng vui này
Tình yêu bắt đầu từ người ngồi cạnh
Rồi với kẻ cùng đi
Với những tấm lòng theo nhau vào trận đánh.

Thế thôi! Mà sao vất vả rộn ràng
Một ngày qua nhanh, tiếc ngẩn!
Có phải vì một chữ “thương”chưa trọn
Có phải vì một câu “hẹn” chưa tròn
Mà bắt năm tháng phải quay vòng
Mà mùa xuân phải bắt đầu mỗi sáng
Mà giữa tuần bủa kén
Phải óng ả thân tằm?
Đêm sao như đêm trăng rằm
Câu hát câu hò vui quanh cối gạo
Giọt lạnh mưa xưa còn ố vàng tay áo
Mà mưa nay hồn mát dậy những mầm tơ!
Một chiếc thuyền nan mà đi khắp bến bờ
Sao cô quạnh nhập vào đàn sao chói lọi.

Ta biết người với người còn dạ sói
Trong đêm đen còn nhe trắng hàm nanh
Những tuổi trẻ của hành tinh
Có những chuyến đi vĩ đại
Đi trong nghĩa tình không biên giới
Cùng Bình Minh bủa bắt Hoàng hôn
Đạp hờ hững, phá cô đơn!

Ta lên giữa Trường Sơn gọi gió.
Trong ta: Việt Nam một tia máu nhỏ
Cũng da diết gọi mặt trời
Cuộc sống ai ơi!

Ta đi tận mép bờ Hữu Hạn
Cho mắt “sờ” những sán lạn vô biên
Đất này không phải xứ sở của thần tiên
Người với người thôi, sao mà đẹp vậy?
Đường ta đi thế đấy!
Đường ta đi thế đấy, bạn lòng ơi!
Hôm nay về đây như đứa trẻ lên mười
Và trên những ải đèo nhấp nhô cát sóng
Của đời cũ thân thương.
Như con ngựa đường trường
Ta về đây gõ móng.
Trời cao đất rộng
Mở phanh vạt áo của hồn ta
Nằm trong sóng vỗ đôi bờ
Cả thịt da, ta với đất trời dào dạt.

(Viết tại Nhật Lệ, sau khi ghé lại Huế vừa được giải phóng 1975)

*

Đường Ta Đi – Hành Trình Của Một Kiếp Người

Có những bài thơ không chỉ là tiếng lòng của một thi nhân mà còn là bản trường ca của một đời người, của một dân tộc. “Đường ta đi thế đấy bạn lòng ơi!” của Lưu Trọng Lư là một tác phẩm như thế – bài thơ không chỉ là lời tự sự của một người đã đi qua bao thăng trầm, mà còn là lời nhắn nhủ, là sự thức tỉnh về ý nghĩa của hành trình làm người.

Hồi Ức Và Nỗi Niềm Quê Hương

Mở đầu bài thơ, Lưu Trọng Lư trở về với quê hương trong một buổi chiều đầy hoài niệm:

“Quê hương ơi! Chiều nay
Ta trở lại với người”

Sự trở về không chỉ là hành động thể xác, mà còn là hành trình tâm tưởng, nơi thi nhân đối diện với chính mình, với mái tóc đã nhuốm màu thời gian, với những kỷ niệm tuổi thơ trên cát trắng. Nhà thơ tự nhận mình là “giang hồ thi sĩ”, một kẻ lữ hành mãi kiếm tìm chân lý và ý nghĩa của đời sống. Nhưng có lẽ, sau bao chuyến đi, điều thi nhân khắc khoải nhất vẫn là câu hỏi: điều gì còn đọng lại sau tất cả?

Những Trải Nghiệm Và Sự Thức Tỉnh

Suốt hành trình dài, nhà thơ đã chứng kiến bao thăng trầm:

“Những mặt trời đã lên, những mặt trời đã lặn
Những bão bùng và những hạn hán
Những trận mưa lay đất, những cơn khát bỏng trời”

Cuộc đời, với bao lần đổi thay, với bao nỗi khắc nghiệt, cũng chỉ là một vòng quay vô tận của sinh – diệt, được – mất. Con người, bé nhỏ như một chiếc thuyền nan lênh đênh giữa đại dương sinh tử, chở trên mình cả nỗi đau nhân loại:

“Có nỗi thương của Giê-su, có nước mắt của Phật
Và trên tay áo này,
Trên tay áo này
Những giọt đau! Những giọt đau!”

Những giọt đau ấy không chỉ là nỗi riêng của nhà thơ mà là tiếng than của những kiếp người nghèo khổ, của những số phận lênh đênh trong cuộc đời bấp bênh, của những người mẹ, người em đã khóc cho bao mất mát.

Sự Vươn Dậy Của Ý Chí Và Tình Yêu Cuộc Sống

Thế nhưng, giữa bến bờ vực thẳm của hư vô, vẫn có những tia sáng, vẫn có những tiếng gọi thúc giục thi nhân bước tiếp:

“Ta nghe có một tiếng gọi, tự phương nào
Phương nào đó nhỉ?”

Tiếng gọi ấy có thể đến từ sâu thẳm tâm hồn thi sĩ, cũng có thể đến từ một chân trời rộng lớn phía trước. Đó là tiếng gọi của khát vọng, của niềm tin, của một thế hệ đi qua đau thương nhưng chưa từng đánh mất hy vọng.

Bởi vậy, dù cuộc đời có những tiếc nuối, dù vẫn còn những dở dang, nhưng chính những điều chưa trọn vẹn ấy lại là động lực để con người vươn lên, để mùa xuân phải “bắt đầu mỗi sáng”, để những thân tằm không ngừng kéo tơ, để cuộc đời mãi mãi tái sinh trong những giấc mơ.

Đường Ta Đi – Niềm Tin Vào Tương Lai

Lời thơ cuối cùng cất lên như một lời khẳng định đầy kiêu hãnh:

“Đường ta đi thế đấy!
Đường ta đi thế đấy, bạn lòng ơi!”

Sau tất cả, hành trình ấy không dừng lại trong nỗi hoài niệm hay sự tiếc nuối. Nó là hành trình của một dân tộc đang vươn lên sau những tháng năm chiến tranh, là bước chân của những người trẻ tuổi đang đi về phía ánh sáng, phá tan sự cô đơn, cùng nhau dựng xây một tương lai tốt đẹp hơn.

Và rồi, như một con ngựa đường trường, nhà thơ trở về quê hương, nằm nghe sóng vỗ, mở phanh vạt áo để đón nhận trọn vẹn cả đất trời. Đó không chỉ là sự trở về của thể xác, mà còn là sự hòa nhập của một tâm hồn đã trải qua biết bao sóng gió, để rồi cuối cùng hiểu ra rằng: hạnh phúc không phải là những điều xa vời, mà chính là con người, là quê hương, là sự sẻ chia và tình yêu cuộc sống.

“Đường ta đi thế đấy, bạn lòng ơi!” – một hành trình đầy gian nan nhưng cũng tràn ngập ánh sáng của niềm tin và tình yêu.

*

Lưu Trọng Lư – Người tiên phong của Phong trào Thơ mới

Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, sinh ra tại làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Ông xuất thân trong một gia đình nho học và sớm bộc lộ tài năng văn chương.

Là một trong những người khởi xướng và tích cực cổ vũ Phong trào Thơ mới, Lưu Trọng Lư đã để lại dấu ấn sâu đậm với những vần thơ trữ tình giàu cảm xúc, nổi bật là bài Tiếng thu với hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác” đã trở thành biểu tượng của thi ca Việt Nam. Ngoài thơ, ông còn sáng tác văn xuôi, kịch nói, cải lương, góp phần phong phú cho nền văn học nghệ thuật nước nhà.

Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia Văn hóa cứu quốc, hoạt động tuyên truyền văn nghệ trong kháng chiến. Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến trong lĩnh vực sân khấu và văn học, từng giữ chức Tổng Thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.

Với những đóng góp lớn lao, năm 2000, Lưu Trọng Lư được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Lưu Trọng Lư không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là người đã góp phần làm thay đổi diện mạo thơ ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.