Đường tình ái

“Tu es encore un enfant: oui, un enfant! cé st-à-dire que tu ne connais pas encore la douleur. I’auxiété d’aimer et d’attendre I’écho de l’appel”
Sourvenirs

Ta không còn là đứa trẻ ngây thơ,
Không biết gì, ngoài sách vở, thuở xưa.

Không! Tim ta đã bắt đầu rung động,
Và, sáng vắng, canh tàn, đã mơ mộng
Những phút thần tiên chan chứa nỗi yêu đương.
Con đường tình chói lọi ánh hào quang,
Như giục giã thi nhân mau đặt gót.
Lòng say sưa, ta vừa toan dấn bước,
Bỗng bao người đường nọ đã từng qua,
Níu áo ta và lên tiếng thiết tha:
– Kẻ niên thiếu điên cuồng, dại dột!
Chân chúng ta còn rành rành in lốt.
Ngươi há không trông thấy rõ ràng ghi
Mau dừng chân! Đứng lại! Đừng đi!
Vì muốn đổi, ôi! lấy một giây ân ái,
Phải bao ngày lòng xót xa tê tái,
Và phải, suốt đời, ôm hận trong lòng đau!

Ta trả lời những kẻ ấy:
                    – Mặc dầu!
Ta quyết sẽ xông pha đường tình ái,
Sẽ dấn bước mà đi, đi mãi mãi,
Dù lối đi, than ôi! là một lối đoạn trường!
Thà một giây say đắm bến yêu đương,
Rồi, trọn đời, trong lòng đau thương tiếc
Những ngày thắm đã trôi đi biền biệt,
Còn hơn là phải sống, kiếp cỏ cây!
Một cuộc đời trưởng giả, không đắm say!

Ngàn liễu, nơi xa, trong sương hồng chìm đắm.
Ta đứng yên, thả tầm đôi mắt ngắm
Con đường dài, sực nức hương hồng tươi,
Quanh co đi và lẩn khúc cuối trời.

Lòng ngây ngất ta lên đường sán lạn,
Tìm tri âm trong khoảng trời vô hạn.
Nhưng đường không vẫn yên lặng như tờ.
Ta vẫn đi, vẫn dạo gót giang hồ:
Trời tình ái vẫn âm thầm hiu quạnh
Và đường thẳm, ta xa trông, buồn lạnh.
Thân trơ vơ, kinh hãi, ta quay đầu…

Nhưng mịt mùng, lối cũ nay còn đâu?

*

Con Đường Tình Ái – Dấn Thân Hay Dừng Bước?

Bài thơ Đường tình ái của Huy Thông là một bản độc thoại nội tâm đầy giằng xé giữa lý trí và con tim, giữa khao khát yêu thương và nỗi sợ hãi trước những hệ lụy của tình yêu. Câu thơ mở đầu bằng tiếng Pháp:

“Tu es encore un enfant: oui, un enfant!
C’est-à-dire que tu ne connais pas encore la douleur.
L’anxiété d’aimer et d’attendre l’écho de l’appel.”

(Tạm dịch: “Ngươi vẫn còn là một đứa trẻ: vâng, một đứa trẻ! Nghĩa là ngươi chưa từng biết đến nỗi đau. Chưa từng trải qua nỗi lo âu của yêu thương và chờ đợi tiếng vọng của lời gọi.”)

Những dòng thơ này như một lời cảnh báo đầy ám ảnh: yêu là bước vào một hành trình không chắc chắn, nơi niềm vui và đau khổ luôn song hành. Tình yêu không chỉ là ánh sáng rực rỡ, mà còn là bóng tối của chờ mong và dằn vặt.

Khát khao dấn thân vào tình yêu

Huy Thông mở đầu bài thơ bằng sự chuyển biến của tâm hồn:

Ta không còn là đứa trẻ ngây thơ,
Không biết gì, ngoài sách vở, thuở xưa.

Chàng trai trong thơ không còn là một người chỉ biết đến thế giới qua sách vở. Tim chàng đã bắt đầu rung động, đã biết mơ mộng trong những buổi sớm và canh tàn. Và rồi, con đường tình ái hiện ra, lộng lẫy và đầy mê hoặc:

Con đường tình chói lọi ánh hào quang,
Như giục giã thi nhân mau đặt gót.

Tình yêu ở đây không chỉ là một cảm xúc đơn thuần mà còn là một lý tưởng, một đích đến thôi thúc con người bước vào cuộc hành trình đầy đam mê. Nhưng trước khi chàng trai có thể dấn bước, những người đi trước đã lên tiếng khuyên răn.

Lời cảnh báo của những kẻ từng trải

Những người đã kinh qua tình yêu níu áo chàng, tha thiết khuyên ngăn:

Mau dừng chân! Đứng lại! Đừng đi!
Vì muốn đổi, ôi! lấy một giây ân ái,
Phải bao ngày lòng xót xa tê tái,
Và phải, suốt đời, ôm hận trong lòng đau!

Họ không phủ nhận vẻ đẹp của tình yêu, nhưng nhấn mạnh vào mặt trái của nó: nỗi đau, sự tiếc nuối, những vết thương không thể lành. Tình yêu không chỉ có những khoảnh khắc say đắm, mà còn chất chứa cả sự tàn nhẫn, thậm chí có thể trở thành một nỗi hận suốt đời.

Bản lĩnh của kẻ yêu cuồng dại

Trước những lời cảnh báo ấy, chàng trai không hề lùi bước mà trái lại, càng thêm quyết tâm:

Ta trả lời những kẻ ấy:
– Mặc dầu!

Chàng chấp nhận bước vào con đường đau khổ chỉ để có một khoảnh khắc được sống trọn vẹn với yêu thương. Đối với chàng, thà được đắm chìm trong tình yêu dù ngắn ngủi, còn hơn một cuộc đời nhạt nhòa, vô vị:

Thà một giây say đắm bến yêu đương,
Rồi, trọn đời, trong lòng đau thương tiếc
Những ngày thắm đã trôi đi biền biệt,
Còn hơn là phải sống, kiếp cỏ cây!

Tình yêu đối với Huy Thông không chỉ là một lựa chọn, mà là một khát vọng mãnh liệt, một sự dấn thân không do dự, dù biết trước có thể nhận về khổ đau.

Sự trống rỗng trên con đường đã chọn

Nhưng bi kịch thay, khi đã đặt chân vào con đường tình ái, chàng trai lại nhận ra nó không như những gì mình tưởng tượng. Con đường ấy không trải đầy hoa hồng mà trống vắng, lạnh lẽo:

Nhưng đường không vẫn yên lặng như tờ.
Ta vẫn đi, vẫn dạo gót giang hồ:
Trời tình ái vẫn âm thầm hiu quạnh
Và đường thẳm, ta xa trông, buồn lạnh.

Tình yêu mà chàng từng mơ tưởng, từng quyết tâm theo đuổi, giờ đây hóa thành một cõi quạnh hiu, không còn ánh hào quang rực rỡ. Và khi nhận ra điều đó, chàng trai muốn quay về, nhưng tất cả đã quá muộn:

Thân trơ vơ, kinh hãi, ta quay đầu…
Nhưng mịt mùng, lối cũ nay còn đâu?

Sự quay đầu ở đây không chỉ mang ý nghĩa vật lý, mà còn là sự tỉnh thức trong tâm hồn. Nhưng đáng tiếc thay, khi đã bước vào con đường ấy, chàng không còn cơ hội quay lại nữa.

Lời nhắn nhủ đầy trăn trở của Huy Thông

Bài thơ Đường tình ái là một lời nhắn nhủ đầy trăn trở của Huy Thông về tình yêu. Ông không phủ nhận sự hấp dẫn của tình yêu, cũng không phản bác những lời khuyên của những người từng trải. Thay vào đó, bài thơ là một sự giằng xé nội tâm: có nên yêu dù biết trước sẽ đau khổ, hay nên dừng lại để tránh những tổn thương?

Chàng trai trong thơ đã chọn yêu, chọn bước đi dù biết rằng có thể sẽ phải đối diện với nỗi cô đơn cùng cực. Nhưng rồi khi đã đi xa, chàng nhận ra con đường ấy không như mình nghĩ, và muốn quay về thì đã không còn đường lui.

Thông điệp sâu sắc nhất của bài thơ có lẽ nằm ở sự vô định của con đường tình ái: một khi đã bước vào, không ai có thể chắc chắn về điều gì. Đó là một hành trình không thể đoán trước, không thể lường trước kết cục, và cũng không có con đường nào để quay về quá khứ.

Huy Thông đã để lại một bài thơ đầy tính triết lý và giàu cảm xúc, khiến người đọc phải suy ngẫm về chính những lựa chọn của mình trong tình yêu. Liệu chúng ta có dám yêu hết mình như chàng trai ấy, hay sẽ chần chừ, do dự trước những lời cảnh báo của cuộc đời? Và nếu đã yêu, liệu có bao giờ ta hối tiếc?

*

Phạm Huy Thông (1916–1988) – Nhà thơ, nhà giáo, nhà khoa học xã hội Việt Nam

Phạm Huy Thông sinh ngày 22 tháng 11 năm 1916 tại Hà Nội, trong một gia đình kinh doanh lớn, giàu tinh thần dân tộc. Ông là hậu duệ của danh tướng Phạm Ngũ Lão, quê gốc ở Hưng Yên.

Ngay từ nhỏ, Phạm Huy Thông đã bộc lộ tài năng xuất sắc. Ông nổi tiếng trong phong trào Thơ Mới với bài Tiếng địch sông Ô khi mới 16 tuổi. Năm 21 tuổi, ông tốt nghiệp cử nhân Luật tại Viện Đại học Đông Dương, sau đó sang Pháp tiếp tục học tập và trở thành Tiến sĩ Luật, Thạc sĩ Sử – Địa khi mới 26 tuổi. Ông từng là Giáo sư, Ủy viên Hội đồng Giáo dục tối cao của Pháp và có thời gian giúp việc Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị Fontainebleau năm 1946.

Sau khi trở về Việt Nam, ông giữ nhiều trọng trách như Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (1956–1966), Viện trưởng Viện Khảo cổ học (1967–1988), Đại biểu Quốc hội khóa II, III. Ông có nhiều đóng góp trong nghiên cứu lịch sử, khảo cổ học với các công trình tiêu biểu như Thời đại các Vua Hùng dựng nước, Khảo cổ học 10 thế kỷ sau Công nguyên, Khảo cổ học với văn minh thời Trần.

Bên cạnh sự nghiệp khoa học, ông còn là nhà thơ, có thơ được nhắc đến trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân. Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh. Tên ông được đặt cho nhiều con đường tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Ông qua đời ngày 21 tháng 6 năm 1988 tại Hà Nội.

Viên Ngọc Quý.