Em, cây chò của anh
Em,
Cây chò anh đã gặp trong rừng,
Cả hương thơm và vệt sương ẩm trên mình em
Khi vai anh chạm đến
Cả ngọn gió xoáy trên môi
Cả sự bừng nở từ cành đến cội
Cả vẻ dịu dàng nghìn bóng lá
Cả chiếc hoa xoay trong không gian xanh như ánh mắt nâu
Em, cây chò của anh, cánh rừng tuổi trẻ của anh…
Em mọc trên sườn núi ấy
Những năm chiến tranh
Đầy buồn vui can đảm
Trải bóng rộng đến bây giờ
Qua bao đớn đau mùa thay lá.
Có thể nào khác được
Có thể nào em bật gốc giữa hồn anh
Em, cây chò của anh…
1-10-1983
*
Cây Chò Của Anh – Cội Rễ Của Tình Yêu và Ký Ức
Trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, thiên nhiên không chỉ là cảnh sắc vô tri mà còn mang linh hồn, mang những nỗi niềm sâu lắng của con người. Trong “Em, cây chò của anh”, hình ảnh cây chò hiện lên như một biểu tượng của tình yêu, của ký ức tuổi trẻ, của những năm tháng khắc nghiệt mà vẫn đầy sức sống. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy một cây chò giữa núi rừng mà còn thấy một người con gái, một tình yêu đã ăn sâu vào lòng người, bền bỉ như rễ cây bám chặt vào đất, xanh tươi qua bao mùa thay lá.
Em – cây chò của anh, rực rỡ và dịu dàng
“Em,
Cây chò anh đã gặp trong rừng,
Cả hương thơm và vệt sương ẩm trên mình em
Khi vai anh chạm đến”
Mở đầu bài thơ, hình ảnh cây chò hiện lên thật sống động. Đó không chỉ là một thân cây mà còn là một thực thể có hương thơm, có sương ẩm, có xúc cảm khi được chạm vào. Ở đây, người con gái mà tác giả yêu thương đã hòa vào thiên nhiên, trở thành một phần của núi rừng.
“Cả vẻ dịu dàng nghìn bóng lá
Cả chiếc hoa xoay trong không gian xanh như ánh mắt nâu
Em, cây chò của anh, cánh rừng tuổi trẻ của anh…”
Hình ảnh “nghìn bóng lá” gợi lên sự bao dung, chở che của người con gái. “Chiếc hoa xoay trong không gian xanh” gợi sự duyên dáng, nhẹ nhàng, tựa như đôi mắt nâu của em – sâu thẳm mà cuốn hút. Người con gái ấy không chỉ là một cá thể riêng lẻ, mà là cả “cánh rừng tuổi trẻ” của tác giả – là những kỷ niệm, những năm tháng thanh xuân không thể nào quên.
Cây chò và những năm tháng khắc nghiệt
“Em mọc trên sườn núi ấy
Những năm chiến tranh
Đầy buồn vui can đảm
Trải bóng rộng đến bây giờ
Qua bao đớn đau mùa thay lá.”
Cây chò đã mọc lên giữa chiến tranh, giữa những mất mát và đau thương. Nhưng nó vẫn vươn cao, “trải bóng rộng đến bây giờ”, qua bao nhiêu thử thách, bao mùa thay lá. Giống như tình yêu, giống như con người – dù có trải qua bao nhiêu biến cố, vẫn mạnh mẽ mà sống, vẫn dang rộng vòng tay chở che.
Những dòng thơ này cũng như một lời nhắc nhở về quá khứ, về những gì đã từng trải qua. Cây chò không chỉ đơn thuần là một cái cây, mà còn là dấu ấn của một thời gian khó, là minh chứng cho sự kiên cường của con người trong chiến tranh và cuộc sống.
Có thể nào bật gốc?
“Có thể nào khác được
Có thể nào em bật gốc giữa hồn anh
Em, cây chò của anh…”
Bài thơ khép lại bằng một câu hỏi đầy ám ảnh: “Có thể nào em bật gốc giữa hồn anh?” Đó là câu hỏi về sự mất mát, về sự chia xa. Một khi tình yêu, một khi ký ức đã cắm rễ sâu trong tâm hồn, liệu có thể nào nhổ bỏ, có thể nào quên đi?
Dường như câu trả lời đã có sẵn – không thể nào khác được. Người con gái ấy, kỷ niệm ấy, tình yêu ấy đã trở thành một phần không thể tách rời. Dù bao nhiêu mùa thay lá, dù bao nhiêu năm tháng trôi qua, em – cây chò của anh vẫn sẽ mãi còn đó, vững chãi trong lòng người.
Lời kết – Cội rễ của tình yêu và ký ức
Nguyễn Khoa Điềm đã viết “Em, cây chò của anh” không chỉ để ca ngợi một người con gái, mà còn để khẳng định sức mạnh của tình yêu và ký ức. Tình yêu ấy không phai tàn theo năm tháng, ký ức ấy không thể bị nhổ bỏ. Nó như một cây chò giữa rừng, kiên cường bám rễ, đâm chồi, vươn cao – bất chấp những khắc nghiệt của cuộc đời.
Và khi đọc bài thơ này, ta cũng tự hỏi lòng mình: Liệu trong tim mỗi người, có một cây chò nào đó vẫn đang bám rễ, vẫn xanh tươi qua bao mùa thay lá?
*
Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam
Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.
Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.
Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.
Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
