Gái xuân
Em như cô gái hãy còn xuân,
Trong trắng thân chưa lấm bụi trần,
Xuân đến, hoa mơ, hoa mận nở.
Gái xuân giũ lụa trên sông Vân.
Lòng xuân lơ đãng, má xuân hồng.
Cô gái xuân mơ chuyện vợ chồng,
Đôi tám xuân đi trên mái tóc.
Đêm xuân cô ngủ có buồn không?
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Từ Vũ phổ nhạc thành bài hát cùng tên.
*
“Gái xuân” – Nét xuân thì thuần khiết trong thi ca Nguyễn Bính
Trong dòng thơ lục bát dân tộc, Nguyễn Bính luôn mang đến một hồn thơ mộc mạc, chân quê mà sâu lắng. Bài thơ “Gái xuân” là một minh chứng đẹp đẽ cho cách ông nắm bắt những khoảnh khắc mong manh của thời gian và tuổi trẻ, đặc biệt là vẻ đẹp trong trẻo, dịu dàng của người con gái khi bước vào độ tuổi xuân thì. Ở đó, không chỉ có mùa xuân của đất trời mà còn có mùa xuân của tâm hồn, của thân thể và cả giấc mộng tình yêu đang hé nở như hoa mơ đầu mùa.
Em như cô gái hãy còn xuân,
Trong trắng thân chưa lấm bụi trần,
Xuân đến, hoa mơ, hoa mận nở.
Gái xuân giũ lụa trên sông Vân.
Từ câu đầu tiên, Nguyễn Bính đã khắc họa một vẻ đẹp dịu nhẹ và thuần khiết: người con gái “hãy còn xuân” – nghĩa là mới chớm vào tuổi dậy thì, độ tuổi mà cái đẹp còn nguyên nét ngây thơ, trong trắng. Ẩn dụ “giũ lụa trên sông Vân” như một động tác vừa mềm mại vừa duyên dáng, gợi nên hình ảnh thiếu nữ giặt lụa bên sông, một vẻ đẹp quá đỗi dịu dàng giữa thiên nhiên mộng mơ. Cảnh và người quyện vào nhau – sông, hoa mơ, hoa mận – đều là biểu tượng cho mùa xuân, cho sự nảy nở và khởi đầu.
Lòng xuân lơ đãng, má xuân hồng.
Cô gái xuân mơ chuyện vợ chồng,
Đôi tám xuân đi trên mái tóc.
Đêm xuân cô ngủ có buồn không?
Mạch thơ lặng lẽ chuyển từ ngoại cảnh vào nội tâm. Tình xuân không còn chỉ là một sắc thái của trời đất, mà đã trở thành dòng cảm xúc ngập ngừng trong lòng cô gái trẻ. “Lòng xuân lơ đãng” gợi ra sự mơ màng, bâng khuâng – thứ cảm giác khó gọi tên nhưng ai từng đi qua tuổi trẻ đều thấu rõ. Khi “đôi tám xuân đi trên mái tóc”, tức tuổi mười sáu, mười tám – thời điểm rực rỡ nhất của một đời người con gái – thì cũng là lúc giấc mơ tình yêu, mơ chuyện “vợ chồng” bắt đầu manh nha. Câu hỏi kết: “Đêm xuân cô ngủ có buồn không?” như một tiếng thở dài nhẹ, vừa là nỗi niềm, vừa là sự xót xa thầm kín. Nỗi buồn ấy không ồn ào, chỉ là nỗi buồn mơ hồ của một tâm hồn đang lớn, đang khát khao yêu thương nhưng chưa dám chạm tới.
Thông điệp mà Nguyễn Bính gửi gắm trong bài thơ này không chỉ dừng lại ở việc ca ngợi vẻ đẹp của tuổi xuân mà sâu hơn, đó là sự lưu luyến, trân trọng đối với một quãng đời ngắn ngủi nhưng đẹp đẽ nhất trong đời người con gái. Ông yêu cái đẹp tự nhiên, không vướng bụi trần; ông ngợi ca khát vọng được yêu, được sống trọn vẹn của người con gái giữa khung cảnh thuần hậu của làng quê.
“Gái xuân” không chỉ là một bài thơ, mà là một bức tranh nhẹ nhàng, chắt lọc sự tinh khôi của thiên nhiên và con người, nơi tình xuân và mùa xuân giao hoà, đan quyện. Và chính điều đó khiến bài thơ sống mãi – như chính vẻ đẹp ngọt ngào, âm thầm của tuổi xuân thì. Một vẻ đẹp khiến người đọc không khỏi rung động, rồi chợt ngậm ngùi vì biết rằng, không có mùa xuân nào kéo dài mãi mãi.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
