Gần… xa…

Gần như da với thân cây,
Xa như cội với cành nầy ngóng nhau.
Xa như sông ở đôi đầu,
Mỗi tuần được thấy mặt nhau một lần.

Xa như bổng lặn vừng trăng,
Gần như lại tỏ: trăng dần dần lên,
Gần như khi thấy mặt em,
Sáu hôm xa vắng hoà quên một ngày.

Gần như một bát nước đầy,
Gần như phím gắn cùng giây với đàn,
Gần như cúc nở cùng lan,
Xa như hương rẽ một làn làm đôi.

11-2-1962

*

Gần như chạm tay, xa như muôn trùng

Tình yêu là sự giao hòa của những cảm xúc đối lập – vừa gần gũi, vừa xa cách, vừa đong đầy, vừa chênh vênh. “Gần… xa…” của Xuân Diệu là một bản hòa ca của những cung bậc yêu đương, nơi mà mỗi khoảng cách đều chứa đựng một sự khao khát, mỗi lần gặp gỡ lại như một lần tìm về sự viên mãn.

Gần gũi nhưng không trọn vẹn

Mở đầu bài thơ, Xuân Diệu khắc họa sự gần gũi tưởng chừng không gì có thể tách rời:

“Gần như da với thân cây,
Xa như cội với cành nầy ngóng nhau.”

Da với thân cây – một sự gắn kết không thể tách rời, nhưng ngay sau đó, hình ảnh “cội với cành” lại gợi lên một sự chia xa đầy khắc khoải. Cội cây là nơi nuôi dưỡng, cành là phần vươn xa để đón lấy ánh sáng. Chúng thuộc về nhau, nhưng cũng luôn có một khoảng cách. Đó là hình ảnh của những con người yêu nhau nhưng không thể lúc nào cũng ở bên nhau, để rồi phải ngóng chờ, phải hướng về nhau trong mong nhớ.

Sự xa cách ấy càng rõ ràng hơn trong câu:

“Xa như sông ở đôi đầu,
Mỗi tuần được thấy mặt nhau một lần.”

Dòng sông có hai đầu, mỗi đầu đều thuộc về một phần khác của thế giới. Giống như những người yêu nhau nhưng bị ngăn trở bởi không gian và thời gian, chỉ có thể gặp nhau trong những khoảnh khắc ngắn ngủi. Nhưng chính sự xa cách ấy lại làm cho cuộc hội ngộ trở nên ý nghĩa hơn, làm cho mỗi lần gặp nhau là một lần trân quý.

Xa nhưng không hề mất nhau

Dẫu có xa xôi, tình yêu vẫn luôn tìm cách xích lại gần. Xuân Diệu ví sự xa gần ấy như sự vận hành của vầng trăng:

“Xa như bổng lặn vừng trăng,
Gần như lại tỏ: trăng dần dần lên.”

Mặt trăng có lúc khuất sau bóng tối, có lúc tỏ rạng trên bầu trời. Cũng như tình yêu, có những khoảnh khắc ta cảm thấy người thương xa vời vợi, nhưng rồi chỉ cần một ánh nhìn, một nụ cười, mọi khoảng cách lại dường như tan biến.

“Gần như khi thấy mặt em,
Sáu hôm xa vắng hòa quên một ngày.”

Chỉ một lần gặp gỡ cũng đủ để bù đắp cho những ngày xa cách. Đó là sức mạnh kỳ diệu của tình yêu – nơi mà những ngày dài đằng đẵng xa nhau có thể xóa nhòa chỉ trong một khoảnh khắc hội ngộ.

Sự hòa quyện và tách biệt trong tình yêu

Tình yêu không chỉ là những khoảnh khắc mong chờ, mà còn là sự gắn bó khăng khít giữa hai tâm hồn:

“Gần như một bát nước đầy,
Gần như phím gắn cùng giây với đàn,
Gần như cúc nở cùng lan,”

Một bát nước đầy – không thể thêm cũng không thể bớt, đó là sự trọn vẹn trong tình yêu. Phím đàn và dây đàn – chỉ khi cùng nhau mới có thể tạo nên âm thanh, giống như những người yêu nhau, chỉ khi bên nhau mới có thể hòa nhịp.

Nhưng tình yêu không phải lúc nào cũng trọn vẹn như thế, vẫn có những lúc người ta cảm thấy xa cách, dù vẫn yêu thương:

“Xa như hương rẽ một làn làm đôi.”

Hương hoa có thể hòa quyện vào nhau, nhưng cũng có thể bị chia cắt bởi gió trời. Những đôi lứa yêu nhau cũng vậy, có những lúc tưởng như chẳng thể tách rời, nhưng cũng có những khoảnh khắc phải chịu cảnh đôi ngả, dẫu lòng vẫn hướng về nhau.

Lời kết

“Gần… xa…” là một bài thơ thấm đượm tâm trạng của Xuân Diệu – người thi sĩ luôn khao khát yêu thương, luôn mong mỏi sự trọn vẹn trong tình yêu nhưng cũng luôn ý thức được những khoảng cách không thể tránh khỏi. Bài thơ không chỉ nói về sự xa cách trong không gian, mà còn chạm đến những khoảng cách vô hình giữa hai tâm hồn – nơi mà dù yêu nhau đến đâu, vẫn có lúc ta cảm thấy mình lạc lõng trong chính tình yêu ấy.

Nhưng cuối cùng, chính sự xa cách lại làm cho tình yêu trở nên sâu sắc hơn. Chính nỗi nhớ nhung mới khiến ta trân quý những phút giây bên nhau. Và chính những khoảnh khắc gần gũi, dù ngắn ngủi, mới đủ sức hóa giải mọi cách xa.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý