Gặp lại O Chín
Bên tấp nập Hồ Gươm
Bỗng bàng hoàng con mắt
Ôi cái nụ em cười
Có thể nào khác được?
Cả hai cùng sững bước
Cả hai cùng vui reo…
Gặp em đỉnh đèo cao
Với ríu ran bè bạn
Mồ hôi còn đẫm trán
Gương mặt còn xanh sao
Mà mắt cười tươi đó
Mà gùi nặng trên lưng
Mà dừng chưa kịp thở
Đã thoắt dồn bước chân…
Vai áo bà ba đen
Cánh mũ tai bèo nhỏ
Em qua mặt trời tỏ
Em qua vầng trăng lên
Đã bao ngày không đêm
Cái ngủ đè mi mắt
Chim rừng kêu khó khăn
Chim rừng kêu khắc phục
Ơi Kơlang, Tatách
Arôn, rồi Kôbung…
Chân dốc mới nhác trông
Đã chờn khoeo, chóng mặt
Đêm lạnh hồ dao cắt
Ngày nóng tựa cát rang
Con gái như đồng đen
Ngắm nhau cười khúc khích
Rồi mưa ngàn xối đất
Rồi thác réo bom gầm
Bữa củ nâu, môn thục
Bữa măng rừng thay cơm
Cái sốt vừa lui cơn
Đã vùng theo trận đánh
Hai vai như mọc cánh
Gùi đạn xốc lên đường
Vuốt mặt trong mưa trút
Ngã, cười vang dốc trơn!…
Ngày đánh giặc gian truân
Cháy lòng theo nỗi nhớ
Góp muôn nụ em cười
Cho một ngày đoàn tụ
Liễu hồ thao thiết gió
Nắng bay tròn ngang vai!…
Pà Ngà, 1971
Hà Nội, 1977
*
Gặp Lại O Chín – Nụ Cười Của Một Thời Hoa Lửa
Có những cuộc gặp gỡ bất ngờ, mà trong khoảnh khắc ấy, cả một quãng đời bỗng chốc ùa về, như ngọn lửa bùng lên từ tro tàn ký ức. Gặp lại O Chín của Tô Hà là một bài thơ như thế – một lần tái ngộ giữa dòng người tấp nập Hồ Gươm, để rồi cả hai bàng hoàng nhận ra nhau qua một nụ cười – nụ cười của quá khứ gian lao, của những năm tháng chiến tranh khốc liệt nhưng cũng đầy kiêu hãnh.
Nụ cười giữa phố đông – hồi ức ùa về
“Bên tấp nập Hồ Gươm
Bỗng bàng hoàng con mắt
Ôi cái nụ em cười
Có thể nào khác được?”
Hà Nội ngày hòa bình, Hồ Gươm vẫn đông đúc, vẫn rộn ràng những nhịp sống thường ngày. Nhưng trong khoảnh khắc ấy, giữa bao gương mặt xa lạ, một nụ cười quen thuộc bỗng khiến người lính năm xưa sững lại. Đó không chỉ là nụ cười của O Chín – cô gái chiến khu năm nào, mà còn là dấu ấn của một thời không thể phai nhòa.
Chỉ trong vài câu thơ ngắn, Tô Hà đã vẽ nên một giây phút xúc động: hai con người, từng sát cánh bên nhau trong những ngày chiến đấu, giờ đây gặp lại giữa thời bình, ngỡ ngàng và vui sướng như trẻ thơ. Nhưng để có được cuộc gặp này, họ đã phải đi qua những tháng ngày gian khó đến nhường nào?
Tuổi trẻ trên những đỉnh đèo – những tháng ngày không quên
Bài thơ nhanh chóng đưa ta ngược dòng về quá khứ, về những ngày tháng oai hùng nơi chiến khu:
“Gặp em đỉnh đèo cao
Với ríu ran bè bạn
Mồ hôi còn đẫm trán
Gương mặt còn xanh sao
Mà mắt cười tươi đó
Mà gùi nặng trên lưng…”
Những câu thơ tràn đầy hình ảnh về một thế hệ thanh niên xung phong kiên cường, mà O Chín là đại diện tiêu biểu. Đó là cô gái nhỏ bé, đôi vai trần gánh nặng, gùi đạn băng rừng, đôi mắt sáng lên dù gương mặt xanh xao vì sốt rét. Hình ảnh O Chín hiện lên không chỉ là một cá nhân, mà là biểu tượng của những người con gái Trường Sơn – những người đã đi qua lửa đạn, qua cái đói, qua bệnh tật, nhưng vẫn giữ nụ cười trên môi.
Kiên cường trong gian khó – nụ cười rạng rỡ của những người con gái Trường Sơn
Tô Hà không giấu giếm những gian khổ mà O Chín và đồng đội phải trải qua:
“Đêm lạnh hồ dao cắt
Ngày nóng tựa cát rang
Con gái như đồng đen
Ngắm nhau cười khúc khích…”
Lửa đạn, đói khát, rét buốt, nóng bức – tất cả những thử thách ấy không thể khuất phục được họ. “Con gái như đồng đen” – câu thơ ngắn gọn nhưng mạnh mẽ, như một lời khẳng định về sức sống kiên cường, rắn rỏi của những cô gái nơi chiến trường. Và ngay cả trong những thời khắc khắc nghiệt nhất, họ vẫn cười – nụ cười của lòng tin, của tinh thần lạc quan, của sức sống bất diệt.
Nụ cười của đoàn tụ – ký ức hóa thành niềm vui
Nếu chiến tranh là thử thách, thì hòa bình là một cuộc gặp gỡ.
“Góp muôn nụ em cười
Cho một ngày đoàn tụ
Liễu hồ thao thiết gió
Nắng bay tròn ngang vai!”
Cuộc gặp giữa người lính và O Chín không chỉ là niềm vui của hai cá nhân, mà còn là hình ảnh tượng trưng cho cả một thế hệ. Họ đã cùng nhau đi qua chiến tranh, để rồi hôm nay, trên đất nước thanh bình, những nụ cười vẫn rạng rỡ, như minh chứng cho sự hy sinh và lòng kiên cường không bao giờ mất đi.
Lời kết – Nụ cười của một thời không thể quên
Bài thơ Gặp lại O Chín không chỉ là câu chuyện về một cuộc hội ngộ, mà còn là một bức chân dung sống động về thế hệ trẻ trong chiến tranh – những con người đã hiến dâng tuổi xuân cho đất nước. Nụ cười của O Chín không chỉ là niềm vui cá nhân, mà còn là biểu tượng của sức mạnh, của lòng tin và tinh thần kiên cường vượt qua gian khó.
Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những ký ức ấy sẽ mãi không phai. Và trên mỗi con đường quê hương hôm nay, vẫn còn vang vọng những nụ cười – nụ cười của những người đã đi qua lửa đạn để góp phần xây dựng một ngày mai rạng rỡ.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
