Giây neo
Cành lá thì thào
Rồi cành lá lặng yên
Thuyền tôi cập bến trăng sao
Hơi thở là giây neo
Tôi duy trì vũ trụ
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Dấu chân trên cát”)
*
Hơi thở là giây neo – Giữ lấy vũ trụ trong lòng bàn tay tỉnh thức
Giữa bao chuyển động dồn dập của đời sống hiện đại, chúng ta thường bị cuốn trôi theo guồng quay của thời gian, những lo toan và khát vọng. Đôi khi, ta quên rằng điều lớn lao nhất không nằm ở phía trước, mà ngay trong hiện tại – trong một hơi thở về, một ánh nhìn lặng lẽ, một khoảnh khắc ta trở về với chính mình. Trong bài thơ “Giây neo”, Thiền sư Thích Nhất Hạnh không dùng nhiều lời, nhưng lại mở ra một cánh cửa thênh thang để người đọc thấy được con đường an trú giữa vô thường.
“Cành lá thì thào – Rồi cành lá lặng yên” – một hình ảnh rất đỗi quen thuộc nhưng mang chiều sâu thiền quán. Tiếng lá xào xạc rồi im bặt như tiếng vọng của tâm thức. Mọi chuyển động dù sinh động đến đâu rồi cũng sẽ lắng xuống. Trong cái yên lặng ấy, ta có thể chạm đến sự tĩnh tại của hiện hữu. Cành lá ở đây không chỉ là thiên nhiên bên ngoài, mà còn là biểu tượng cho tâm niệm, cho vọng tưởng và xao động nội tâm.
“Thuyền tôi cập bến trăng sao” – một hình ảnh đầy chất thơ, nhẹ như một giấc mộng nhưng sâu lắng như một lời nguyện. Thuyền không còn lênh đênh giữa vô định. Nó đã tìm thấy nơi dừng chân. Nhưng bến không phải là một nơi cụ thể nào trong thế gian. Bến ấy là sự tỉnh thức, là nơi mà tâm an thì mọi cảnh đều an, là chốn trăng sao – nơi những khát vọng tan biến và ánh sáng nội tâm soi rọi.
Và rồi: “Hơi thở là giây neo – Tôi duy trì vũ trụ” – hai câu thơ cuối như lời kết tinh của một hành trình tuệ giác. Chỉ một hơi thở, nhưng là hơi thở có ý thức, có mặt trọn vẹn trong hiện tại, cũng đủ để giữ cho con thuyền đời không bị cuốn trôi. Giữa sóng lớn, không cần bám víu vào những điều to tát, chỉ cần một giây neo – chính là hơi thở. Hơi thở là sự sống, là nền tảng của tỉnh thức, là nơi hội tụ của thân và tâm.
Bài thơ ngắn nhưng là một thiền ngữ sâu sắc. Thông điệp của Thiền sư không nằm trong lời khuyên hối thúc, mà trong sự nhẹ nhàng mời gọi: hãy quay về. Chỉ cần dừng lại, lắng nghe hơi thở, lắng nghe tiếng lá thì thào và sự lặng yên sau đó, bạn sẽ thấy thuyền mình không còn lạc lối.
Giữa vũ trụ bao la, giữa muôn vàn chuyển biến, ta có thể duy trì tất cả chỉ bằng một điều tưởng như bé nhỏ: một hơi thở. Nhưng hơi thở ấy, nếu ta sống với nó bằng tất cả sự hiện diện, sẽ trở thành giây neo cho cả một vũ trụ trong lòng ta không sụp đổ. Và khi ấy, trăng sao không còn xa xôi nữa – nó nằm trong từng bước chân, từng ánh mắt, từng khoảnh khắc ta biết quay về.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
